بیماری انگلی خارجی پوست در سگ و گربه، ناشی از ککها ( Fleas)

ککها ( Fleas ) :
ککها حشرات کوچک با اندازه ای حدود ( 1-5 میلی متر ) به رنگ قهوه ای یا سیاه ، فاقد بال می باشند و از سطوح lateral فشرده شده اند ، این حشرات در لابه لای مو های پستاندارانی مثل سگ و گربه زندگی می کنند . مراحل تکاملی آن نیز به قرار زیر می باشد :
1- تخم ( egg )
2- Larva
3- Pupa
4- Adult
ککها توسط زوائد دهانی متنفذی که دارند به پوست میزبان خود می چسبند ، آنها در محل اتصال خود به منظور جلوگیری از لخته شدن خون و امکان تغذیه آسان ، بزاق خود را در محل گزش تزریق می کنند . پاهای طویل مو مانند یا اصطلاحاً ( bristly shaped legs ) امکان پرش به فواصلی حدود 30 سانتی متر را برای ککها فراهم می کند .

گونه های آلوده کننده سگ و گربه :
ککها گونه های بسیار بسیار متعددی دارند که از این بین تنها تعدادی ، سگ و گربه را درگیر می کنند . گونه هایی که بیشتر برای سگ و گربه بیماری زا هستند را به قرار زیر بررسی می کنیم :
Ctenocephalides canis - ( dog flea the) : هم برای سگ و هم برای گربه بیماریزا ست .
- C. felis ( the cat flea ): متداولترین کک در سگ و گربه محسوب می شود ، علاوه بر سگ و گربه حیواناتی مانند موش خرما ( ferret ) ، racoon ، opossum را نیز در گیر می کند .
- Echidnophaga gallinacea ( the poultry stick-tight flea ) : این کک زیر پوست سطح داخلی گوش خارجی internal surface of the external ear))تخم گذاری می کند و باعث تخریش موضعی محل می گردد .
- Pulex irritans ( the human flea ): این کک گاهی در سگ و گربه ایجاد بیماری می کند .

چرخه زندگی ( life cycle ) :
تخم ککها حدود 0.5 میلیمتر طول دارد ، تخم مرغی شکل و سفید می باشد . کک روی میزبان خود تخم گذاری می کند ، که این تخمها از بدن میزبان روی فرش ، زمین ، خاک یا هر جای دیگری میافتند و در شرایطی که دمای هوا اندکی بالا و هوا نسبتاً مرطوب باشد می توانند دوام بیاورند و چرخه زندگی خود را کامل کنند .
در عرض 10 روزپس از قرار گرفتن تخم در محیط مناسب، لارو کرم مانندی که فاقد ضمائم حرکتی است hatch می شود. این لاروها از زیر سطح خاک حرکت می کنند و یا اگر داخل اتاق باشد به داخل فرشها و یا شکافهای کف نفوذ می کنند ، لاروها از مدفوع ککهای بالغ تغذیه می کنند و در عرض 5-12 روز پیله ای ابریشم مانند ( silk like cocoon ) در اطراف خود تولید و در آن شفیره گذاری می کنند . خروج حشره بالغ از پیله بسته به شرایط ممکن است از 5 تا 140 روز طول بکشد ، پس از خارج شدن حشره بالغ از پیله ، خود را به میزبانش می رساند و ادامه عمرش را که حدود 100 روز می باشد روی میزبان سپری می کند .
Life cycle معمولاً در عرض 3-4 هفته کامل می شود . ککها 48 ساعت پس از اولین خونخواری، جفت گیری کرده و به تولید تخم می پردازند . ککها نسبت به سرما حساسند و در زمستان قادر به تحمل سرمای هوای بیرون از منزل نیستند .

علائم کلینیکی ( clinical features ):
ککها شدیداً خونخوارند به طوری که مدفوع گلوله ای شکل یا نواری مانند طویلی که به رنگ قرمز تیره از آنها دفع می گردد تحت عنوان flea dirt معروف است . عفونتهای شدید با این انگل به خصوص در مورد توله سگها ( puppies ) و بچه گربه ها (kittens ) می تواند موجبات کم خونیهای شدیدی را برای آنها فراهم سازد .

نقش ککها در انتقال کرمهای پهن ( tapeworm transmission by fleas ) :
Ctenocephalides felis ، C.canis و pulex irritans میزبانان واسط کرمهای پهنی مانند Dipylidium caninum یا cucumber tapeworm ( در سگ و گربه ) و D.reconditum (در سگ) می باشند . لارو کک، تخم کرمهای پهن را می بلعد و به دنبال آن cycticercoid در بافتهای کک تشکیل می شود .
سگ ، گربه و انسان با خوردن کک آلوده ، به کرم پهن مبتلا می شوند .

Flea allergy dermatitis( FAD ) :
FAD ناشی از ازدیاد حساسیت نسبت به گزش کک می باشد ، این بیماری یکی از معمولترین بیماریهای پوستی در سگ و همچنین مهمترین آنها در گربه می باشد ؛ این ازدیاد حساسیت ناشی از بزاق کک می باشد که هنگام خونخواری آن را به بدن میزبان تزریق می کند و معمولا immediate & delayed- type immune responses را بر می انگیزد .
از آنجایی که FAD به flea activity وابسطه است بنابراین وقوع آن در فصول سرد و به خصوص در مورد حیواناتی که در فضای آزاد نگهداری می شوند ناچیز است و یا اصلاً دیده نمی شود ، در حالی که در مناطق و یا حتی منازل گرم ( در مواردی که سگ یا گربه داخل منزل است ) وقوع بیماری ناشی از ککها همواره دیده می شود . چه در سگ چه گربه بیشتر نواحی از بدن تحت تاَثیر قرار می گیرند که محل تجمع و تغذیه ککها باشند که این نواحی معمولا عبارتند از :
1- ناحیه کمر و پشت حیوان
2- سطح داخلی رانها ( inner thighs )
3- زیر شکم ( ventral abdomen )
ضایعات اولیه مشاهده شده در سگ شامل crusted papules در نواحی فوق الذکر به صورت منطقه ای و مجزا از هم می باشند . علائم به میزان تماس با عامل بیماری زا و همچنبن میزان حساسیت دام بستگی دارد . خارش شدید ، بی قراری و ناراحتی دام از جمله علائم دیگر آلودگی با کک می باشد ( علائم غیر اختصاصی ) . خراشیدن ، گزش و مالش dermatitis را تشدید می نماید ، نواحیی از alopecia ، scaling ، hyper pigmentation و همچنین ضخیم و سخت شدن پوست یا lichenification نیز مشاهده می شود ، در صورت عدم درمان ، FAD منجر به pyoderma و seborrhea ( ترشحات غیر طبیعی sebaceous glands ) می شود ؛ FAD در گربه از نظر کلینیکی و پاتوژنز مشابه سگ است ، در گربه تعداد زیادی ضایعات papulocrusting ایجاد می شود که به این وضعیت military dermatitis اطلاق می شود و عمدتاً نواحی اطراف گردن و سر دم ( tailhead) حیوان را در گیر می کند .

تشخیص ( Diagnosis ) :
وجود علائم مربوط به FAD دال بر یک flea infestation می باشد ، علاوه بر این بیماریهای پوستی دیگری هم ممکن است وجود داشته باشد که در این موارد توصیه بر آن است که ابتدا flea infestation را به عنوان عامل اصلی برطرف کنید ، با دیدن ککهایی که در لابه لای موهای حیوان حرکت می کنند می توان به flea infestation به راحتی پی برد .
صاحب دام ممکن است ککها را روی بدن دام و یا در محیط اطراف آن دیده باشد ، با استفاده از یک برس مناسب می توان flea ها و flea dirt را نیز از بدن دام جدا کرد . اگر هنگام شانه کردن یک کاغذ نمناک سفید را زیر دام قرار دهیم ، پس از شانه کردن حیوان ، کاغذ به رنگ قرمز- قهوه ای در خواهد آمد ( به خاطر اینکه همانطور که در بالا اشاره شد مدفوع ککها قرمز رنگ است ) .
تخمهای کک را نیز می توان به کمک یک ذره بین مشاهده کرد ، حضور قطعاتی از کرمهای پهن یا تخم آنها در مدفوع حیوان باید شما را به آلودگی با کک مشکوک کند .