صفحه نخست » حمایت از حیوانات » سگ

با ظهور اسلام در ایران جایگاه سگ به یکباره ارزش والا و مقدس خود را از دست داده و به حیوانی نجس و ناپاک تبدیل شد. در صورتی که در قرآن آیه ای مبنی بر نجس بودن سگ وجود ندارد. احتمال دارد این بینش زمانی ایجاد شده است سگها و یا نگهداری از آنها در جائی به سبب رواج بیماری و مشکل اجتماعی شده بوده و مسلمانان برای جلوگیری از گسترش آن سگ را تحریم کرده باشند، ولی آن تحریم که مربوط به شرایط خاصی بوده نسل به نسل منتقل گردید و مردم به غلط استنباط کردند که این نظر اسلام یا قرآن است. مسئله نجاست سگ، یکی از مسائل قطعی فقهی اسلام است. با اینکه در قرآن اشاره ای به این مسئله همانند بسیاری از مسائل دیگر نشده است اما این حکم در روایات معتبر صریحاً بیان شده است. در عین حال نجاست سگ سبب نشده معامله آن حرام باشد، چرا که نجاست هیچ مدخلیتی در حرمت معامله نداشته، و حرمت خرید و فروش، دایر مدار اینست که مبیع دارای منفعت عقلایی باشد یا نباشد. پس تنها معامله سگهایی که فاقد منفعت عقلایی می باشند، جایز نیست. اما در مورد فلسفه نجاست سگ روایات معصومین(ع) مطلق بوده و فلسفه حقیقی این حکم بر ما پوشیده است و فلسفه نداشتن یک حکم، غیر از ندانستن فلسفه آن است.

نظر اسلام در خصوص سگ شکادی
یسالونک ماذا احل لهم قل احل لکم الطیبات و ما علمتم من الجوارح مکلبین تعلمونهن مما علمکم اله فکلوا مما امسکن علیکم و اذکروا اسم اله علیه واتقوا الله ان الله سریع الحساب. ﴿ مائده ۴﴾
از تو مى‏پرسند چه چیزى براى آنان حلال شده است بگو چیزهاى پاکیزه براى شما حلال گردیده و (نیز صید) حیوانات شکارگر در حالی که آنها را شما از آنچه خدایتان آموخته به آنها تعلیم داده‏اید (براى شما حلال شده است) پس از آنچه آنها براى شما گرفته و نگاه داشته‏اند بخورید و نام خدا را بر آن ببرید و پرواى خدا بدارید که خدا زودشمار است.

بنابر این آیه مسلمان می تواند سگ داشته باشد و به آن آموزش شکار بدهد و گوشتی که شکار میکند نیز بخورد.
در کتاب قانون خدا نه تنها سگ نجس نیست بلکه شکار سگ هم حلال هست و هم پاکیزه ! به ابتدای آیه فوق توجه کنید. با توجه به آیات کتاب قانون الهی
الف- خدا به انسان نحوه تعلیم دادن سگ را آموخته. این تنها یکی از آموخته های بیشمار خدا است. در حقیقت هر چه انسان میداند و میسازد و اختراع می کند، خدا به او آموخته: (سوره بقره/۳۱)
ب- انسان به سگ شکار کردن را می آموزد.
ج- سگ شکار را میگیرد
د- انسان نام خدا را بر آن شکار می برد و میخورد. ( همانگونه که قبل از خوردن هر غذایی باید بسم الله بگوید)
در کتاب قانون خدا اشاره ای به نجس بودن شکار سگ نشده. خدا هرگز نفرموده بعد اینکه سگ برایتان شکار کرد و دندانهایش را در گوشت شکار فرو برد، شکار ( مثلا قرقاول) را هفت بار خاکمالی کنید و بعد چند بار بشویید!

محسنات سگ از دیگاه حضرت علی(ع):

محسنات سگ در کلام زیبای امیر مومنان حضرت علی(ع) نشان می دهد که این حیوان در اسلام نیز دارای ارزش است.

قال علی: طوبی لمن کان عیشه کعیش الکلب ففیهعشرة خصال فینبغی ان یکون کلها فی ا لمؤمن .
امام علی (ع) میفرمایند :
خوشا بحال کسی که زندگیش همانند زندگی سگ باشد .در سگ ۱۰ خصلت پسندیده است که مومن به داشتن آنها سزاوار است :
۱_لیس له مقدار بین الخلق و هو حال المساکین .
سگ در میان مردمان، قدر و قیمتی ندارد که این حال مساکین است. (مؤمن به دنبال شهرت و انگشت نمائی نیست).
۲_ان یکون فقیرالیس له مال و لا ملک و هو صفة المجردین .
سگ، مال و ملکی ندارد که این صفت مجردین است. (مؤمن به دنیا دلبستگی ندارد) .
۳_لیس له مأوی معلوم و الارض کلها له بساط و هو من علاماتالمتوکلین .
خانه و لانه مشخص معینی ندارد و هر جا که رود همان جا را خوابگاه خود سازد و همۀ زمین بساط اوست که این از نشانه های « متوکلین » است. (مؤمن به فکر ویلا و برج های سر بهفلک کشیده نمی باشد).
۴_ان یکون اکثراوقاته جائعا و هو من علامات الصالحین .
اغلب اوقات گرسنه است و این عادت صالحین است. ( مؤمن، شکم پرست و همیشه به فکر شام و نهار الوان نمی باشد).
۵_ ان ضربه صاحبه لا یترک بابه و هو من علامات المریدین .
اگر صد ضربه تازیانه از صاحب خودش بخورد، در خانۀ او را رها نمی کند و این صفت مریدین است. (مؤمن به دیگرجانداران آزار نمی رساند).
۶_لا ینام من الیل الا القلیل و ذلک من اوصافالمحبین .
شبها به جز اندکی نمی آرامد و این از صفت های محبین و دوستداران است.
۷_انه یطرد ویخفی ثم یدعی فیجیبو و لا یحقد و ذلک من علاماتالخاشعین .
رانده می شود و ستم می بیند، ولی اگر او را صدا کنند و فرا بخوانند، بدون دلگیری و کینه بر میگردد و این از علامت خاشعین و فروتنان است. (مؤمن واقعی، کینه توز و حسود نیست).
۸_یرضی بما یدفع الیه صاحبه و هو حال القانعین .
به هر خوراک که صاحبش به او می دهد، راضی است و این حال قانعین است. (مؤمن،بد خرجی و اسراف نمی کند و شاکر است).
۹_اکثر عمله السکوت و ذلک من علامات الخائفین .
بیش تر لب فروبسته و خاموش است و این از علامت های خائفین است. (مؤمن، همیشه خدا ترس است).
۱۰_اذا مات لم یبق منه المیراث و هو حال الزاهدین .
وقتی می میرد، ارثی از او باقی نمی ماند و این حال زاهدین است. (مؤمن، برای ورثه مال جمع نمی کند).

حقوق سگ در اسلام

اسلام دین تعادل و میانه روی است. این اعتدال و میانه روی را به وضوح می توان در دستورات اسلامی مشاهده کرد. هرچند در اسلام سگ حیوانی نجس است، اما این سبب نشده تا حقوق او به عنوان یک حیوان، نقض شود. رعایت حقوق سگ به این نیست که به آن دست بزنی، و او را مونس و هم بازی خود قراردهی، بلکه با رسیدگی به آب و غذایش و آزار نرساندن به او، حقوقش را رعایت کرده ای. همانطور که به رعایت حقوق سایر حیوانات و سیرکردن و رفع تشنگی آن‏ها در روایات اسلامی تأکید شده است.
پیشوایان و بزرگان مذهبی ما، با اینکه عقیده به نجاست سگ دارند، اما ظلم به این حیوان را روا ندانسته، حق و حقوقی برای آن قائل شده اند. با مطالعه در آثار دانشمندان اسلامی این مساله به روشنی قابل درک است.
در کتب فقهی آمده است: اگر شخصى، به مقدار وضو گرفتن آب داشته باشد، و بترسد که اگر با آن وضو بگیرد، دچار تشنگى شود، بر او واجب است که تیمم کند و آب را برای نوشیدن نگهدارد. صاحب جواهر(قدس سره)، پس از نقل این فتوا مى نویسد: (وکذا الحیوان اذا کان کذلک وان کان کلبا) اگر از تشنگى حیوانى نیز بترسد، حکم همین است، گرچه آن حیوان، سگ باشد.
شهید ثانى در بحث اطعمه و اشربه کتاب مسالک، مى نویسد: (و لو کان للانسان کلب غیر عقور جائع وشاة فعلیه اطعام الشاة ((اگر انسان، داراى سگ بی آزار و گوسفندی گرسنه باشد، بر او واجب است تا گوسفند را آب و علف دهد.) یعنی نجات گوسفند بر سگ اولویت دارد.
صاحب جواهر، در این حکم به شهید ثانی ایراد گرفته و می گوید:
( فیه منع، بل قد یقال باولویة الکلب لامکان ذبح الشاة بخلاف الکلب (حفظ جان سگ اولویت دارد. زیرا مى توان گوسفند را سر برید؛ ولى این کار، در مورد سگ ممکن نیست.
کلام این دو فقیه، گویاى واجب بودن حفظ جان حیوان حتى سگ است، هرچند در این مورد اختلاف بر سر اینست که حفظ حیات کدامیک اولویت دارد.
اگر فقهای اسلام در نظرات فقهی خود اینگونه حقوق حیوانات حتی سگ را در نظر می گیرند، بخاطر اینست که سخنشان برگرفته از روایات معصومین(ع) است .
در متون روایی ما، روایات فراوانی هستند که توجه به حقوق سگ را به عنوان یک حیوان تایید می کنند. در بعضی از روایات از اذیت و آزار سگ منع شده، در دسته ای دیگر به اطعام و سیراب کردن سگ توجه شده است. علاوه بر این روایاتی هستند که قاتل سگ را ملزم به پرداخت دیه می کند، از این روایات نیز شاید بتوان حق و حقوقی برای سگ در اسلام ثابت کرد. هرچند عده ای می گویند: روایات دیه سگ، حقی را برای این حیوان ثابت نکرده بلکه تنها خسارت مالی صاحبش را جبران می کند، اما با در نظر گرفتن همه روایات، خلاف این مطلب ثابت می شود. چرا که دیه انسان را نیز به ولی او می پردازند اما این سبب نمی شود خود آن شخص ارزش و قدری نداشته باشد. پس وقتی در دین اسلام برای سگ دیه قرار داده می شود، می توان نتیجه گرفت که به این حیوان، ارزش و بهایی داده شده است و پرداخت دیه به صاحب آن جبرانگر همین بهاء و ارزش فوت شده است.
به جهت طولانی نشدن بحث فقط به نمونه ای از این سه دسته روایات اشاره می کنیم:
۱_ امیرمؤمنین(ع) از پیامبر(ص) نقل مى کند که آن حضرت فرمود: ایاکم و المثله ولو بالکلب العقور: از مثله کردن بپرهیزید، هر چند در مورد سگ آزار رساننده باشد.
۲_ عن نجیح قال رایت الحسن بن علی(ع) یاکل و بین یدیه کلب کلما اکل لقمة طرح للکلب مثلها فقلت له یا ابن رسول الله الا أرجم هذا الکلب عن طعامک قال دعه انی لاستحیی من الله عزّ و جل ان یکون ذو روح ینظر فی وجهی و انا اکل ثم لا اطعمه:
نجیح گوید: حسن بن على(ع) را دیدم که مشغول خوردن غذا بود و سگى روبروى او قرار گرفته بود، هر لقمه اى که مى خورد یک لقمه هم به آن سگ مى داد. عرض کردم: یابن رسول اللّه! این سگ را از سفره غذای شما دور کنم؟ حضرت فرمود: رهایش کن زیرا من از خداوند حیا مى کنم که جاندارى به من نگاه کند و من بخورم و به او نخورانم.
۳_ روى عن رسول الله(ص) انه قال: اطلعت لیلة اسرى بى على النار … واطلعت على الجنة فرأیت امرأة مومة یعنى زانیة فسألت عنها فقیل انها مرت بکلب یلهث من العطش فأرسلت ازارها فى بئر فعصرته فى حلقه حتى روى فغفرالله لها.
شیخ طوسى در مبسوط مى نویسد: روایت شده از رسول خدا (ص) که آن حضرت فرمود: در شب معراج، بر بهشت اطلاع یافتم. در آن جا زن بدکاره ای را دیدم. درباره او پرسیدم. گفته شد: سبب پاداش وى این است که روزى گذرش به سگى افتاد که از شدت تشنگى زبانش بیرون افتاده بود. وى لباس خود را در چاه فرو برد، آب آن را در گلوى سگ فشرد، تا سیراب شد. بدین سبب خدا او را بخشید.
۴_ عن ابِی عبد الله (ع) قال: دیة کلب الصید اربعون درهما و دیة کلب الماشیة عشرون درهما و دیة الکلب الذی لیس للصید و لا للماشیة زبیل من تراب على القاتل ان یعطی و على صاحبه ان یقبل.
امام صادق(ع) فرمود: دیه سگ شکاری چهل درهم، و دیه سگ گله بیست درهم، و دیه سگی که نه شکاری و نه نگهبان گله هست، زنبیلی از خاک است که قاتل باید آن را بدهد و صاحب سگ آن را قبول کند.
۵_ محمد بن ابى نصر عن الرضا(ع) فى قول الله عزوجل (و شروه بثمن بخس دراهم معدودة) قال: کانت عشرین درهما، و البخس النقص، و هى قیمة کلب الصید اذا قتل کان قیمته دیته عشرین درهما:
محمد بن ابی نصر از حضرت رضا(ع) روایت کرده است که آن بزرگوار درباره‌ آیه شریفه (و شروه بثمن بخس دراهم معدوده‌)، فرمود: بخس به معنای کم و ناچیز است‌. آنها یوسف را به بیست درهم فروختند، و این مبلغ، بهای سگ شکاری است که‌ هرگاه کشته شود خون بهایش بیست درهم است‌.
۶_ عن ابی عبد اللَّه(ع) قال: فی کِتاب علی(ع): دیة کلب الصید ارعون درهما:
امام صادق(ع) می گوید: در کتاب امام علی(ع)، دیه سگ شکاری چهل درهم دانسته شده است.
۷_ عن ابی عبد اللَّه(ع) قال: دیة کلب الصید السلوقی اربعون درهما مما امر رسول اللَّه (ص) به لبنی خزیمة:
امام صادق(ع) فرمود: دیه سگ شکارى سلوقى چهل درهم است، بر مبناى دستورى که رسول خدا(ص) به بنى خزیمة در این باره داد.
حال که اسلام، حقوق سگ را به عنوان یک حیوان به رسمیت می شناسد، هیچ کس نباید تحت هر عنوانی بدون دلیل، به این حیوان آسیبی برساند، و نمی توان نجاست آن را دلیلی بر نفی حقوق و سبب پستی و بی ارزشی آن دانست. به عبارتی دیگر سگ نیز یکی از مخلوقات خداوند و قابل احترام است.