صفحه نخست » بخش تخصصی » مقالات تخصصی » روزانه های پرشین پت

خيل عظيم دکتر مهندس عالم استادهاي درس‌خوانده‌اي که ما را نه به فلاکت، عن‌قريب است به نابودي بکشانند نشان مي‌دهد درس ملاک نيست. اخلاقيون مي‌فرمودند ملا شدن چه آسان آدم شدن چه مشکل. صحيح بود و البته در مورد خود آنها هم صدقش آشکار شده است.در سطح ملي نمي‌توان ماجرا را با رو کردن مدرک‌هاي تقلبي چند هزار آدم دانه‌درشت رفع و رجوع کرد. ده‌ها برابر اين جماعت متقلب و يا آنهايي که با تقلب‌هاي شبه قانوني (بخوان سهميه) مدرک ستانده‌اند، آدم‌هايي هستند با ضريب هوشي‌هاي بالا و مدارک واقعي از دانشگاه‌هاي معتبر؛ اما با عملکردي مشابه و بلکه بدتر از همپياله‌هاي تقلبي‌شان.سياست و قدرت تنها قلمرو اين ماجرا نيست. از پزشکاني که ده‌تا ده‌تا عمل جراحي مي‌کنند و سه‌تاسه‌تا مريض ويزيت مي‌کنند بگير تا اساتيد دانشگاهي که انواع حقه‌ها را براي چاپ مقاله‌ي علمي شاگردشان به نام خودشان سوار مي‌کنند هيچکدام مشکل سواد ندارند. حتي در سطح جامعه هم با وجود ده‌ها ميليون‌ها ديپلمه و ليسانسه و دارندگان مدارک بالاتر به نظر نمي‌رسد مشکل بي‌سوادي و ناداني علت اصلي وضع ما باشد.مشکل بيشعوري است. خرمرد رندي و زرنگي بيش از حد. تجاوز آگاهانه به حقوق ديگران. به کار گرفتن دانش و هوش براي شکستن قواعد انساني به نفع خود. شهوت قدرت. بازيچه کردن علم و هنر و فرهنگ و دين و سياست به نفع منافع حقير شخصي.کتاب بيشعوري در اين‌باره است.کتابي طنزآميز از نويسنده‌اي خارجي که به گمانم براي خواننده‌ي فارسي‌زباني که در آغاز دهه‌ي ?? ايستاده، بيشتر تکان‌دهنده است تا خنده‌دار. مصداقي از جُک معروف «براي شما جُکه براي ما خاطره‌اس.» رديف کردن نمونه‌هاي فاجعه‌بار بيشعوري براي کسي که حتي اخبار آنجا را دنبال کرده باشد در حکم زيره به کرمان بردن است. چه رسد به تجربه ي زندگي.خاوير کرمنت (که علي‌الظاهر واقعا هم پزشک است) در اين کتاب طنزآميز مدعي مي‌شود که بيشعوري (Assholism) يک بيماري و اعتياد است و نه نوعي بداخلاقي يا سوءرفتار. بعد در قالب يک پزشک که شناخت و درمان بيشعورها را کار خود قرار داده با نظيره‌نويسي کتاب‌هاي عامه‌پسند روانشناسي به معرفي بيشعوري از زواياي مختلف مي‌پردازد. چند پاراگراف از متن کتاب نشان مي دهد نگاه او به مساله چگونه است. در مورد استعداد بيشعوري سيستم بوروکراسي دولتي و نظام ديوان‌سالار مي‌نويسد:اين نوع بيشعوري به صورت‌هاي مختلفي دولت را فلج کرده‌است. بعضي از صورت‌هاي قابل ذکر اين‌ها هستند: ?جنون جلسه. ديوان‌سالاران هميشه در جلسه هستند. هر مساله‌اي که پيش بيايد، موضوع بايد در کميته‌هاي مربوطه مورد بررسي قرار گيرد، مشاوران آن را تحليل کنند، کميسيون‌ها درباره‌اش گزارش بدهند، در گروه‌هاي تجديد نظر رويش بحث شود و کميته‌هاي اجرايي آن را تاييد کنند. با اين روش، مسئوليت تصميم‌گيري کاملا محو مي‌شود؛ هيچ‌کس مسئول و پاسخگوي عواقب نيست و در آينده يقه‌ي ‌کسي را نمي‌توان گرفت.
?کاغذبازي. تمام مراحل اداري با دقت فراوان به‌گونه‌اي تنظيم شده‌اند که براي هر کاري به سه نسخه نياز باشد. همين امر، باعث کاغذبازي براي هر کاري مي‌شود حتي اگر آن کار نوشتن تقاضانامه و درخواست کاغذِ بيشتر براي کاغذبازي باشد. اگر زماني در روند تامين کاغذ اشکالي به‌وجود بيايد دولت با خطر جدي مواجه خواهد شد. اتفاقي که باعث دق‌مرگ شدن بيشعورهاي ديوان‌سالار و ذوق‌مرگ شدن ما خواهد شد.
?مقررات. ‌سازمان هاي دولتي بدون مقررات سردرگم مي‌شوند چرا که آنها هيچ‌کاري که واقعا کار باشد انجام نمي‌دهند و بنابراين هويت‌شان فقط با مقررات تعريف مي‌شود. افزون بر اين، مقررات سازمان‌هاي دولتي را در مقابل مردم محافظت مي‌کند، به اين صورت که مانع از حق مسلم ماليات‌دهندگان براي پرسش درباره‌ي اين واقعيت آشکار مي‌شود که اين سازمان‌ها و اداره‌ها چرا پول مردم را مصرف مي‌کنند اما عملا هيچ کار مفيدي براي آنها انجام نمي‌دهند؟ و آخر اينکه مقررات، قدرت کافي براي رؤسا و مديران تامين مي کنند تا با زيردستانشان مستبدانه‌تر رفتار کنند.
از اين منظر شايد ارتش بهترين نمونه‌ي تبلور اين نوع بيشعوري باشد. هيچ دليل طبيعي‌اي براي اطاعت يا احترام گذاشتن به کسي که تمام زندگي‌اش را صرف آموزش صف جمع در يک آموزشگاه نظامي کرده وجود ندارد. از اين رو بايد از مقررات براي توجيه اين کار غيرطبيعي کمک گرفته‌شود. اين است دليل آنکه چرا ارتش – و در مقياس وسيع‌تر: دولت- اينقدر به مقررات اتکا دارد. براي توجيه اشتغال و سرپانگه‌داشتن بيشعورها.اين کتاب با مشقت زيادي ترجمه و از راه‌هاي مختلفي براي اخذ مجوز چاپش اقدام شد. راستش شرح ماجرا اينقدر برايم دردناک است که دوست ندارم دوباره تکرار کنم و اگر خواستيد مي‌توانيد در مقدمه‌ي کتاب شرح مختصري از آن را بخوانيد. مختصر اينکه سال ?? جواب قطعي آمد که مجوز نمي‌دهند و تازه به ناشر اخطار داده‌اند که اگر پس از اين چنين آثاري را به اداره کتاب تحويل دهد با مشکل جدي روبرو خواهد شد! چيزي در حد درخواست مجوز نشر براي مجله‌ي پلي‌بوي، با اين تفاوت که چنين درخواستي لااقل ارشادچي‌هاي محترم را عصباني نمي‌کند.وقتي مصمم شدم فايل کتاب را براي دانلود به صورت الکترونيک منتشر کنم علي‌رغم بارها و بارها ويرايش کردن نسخه‌هايي که براي چاپ آماده مي‌شد و وقت بسياري که صرف آن‌ها شد، تنها فايلي که به دردم خورد همان نسخه‌ي اوليه‌اي بود که خودم تايپ کرده بودم. ويرايشِ فايلي که خود آدم تايپ کرده (و طبعا اشکالاتش به چشمش نمي‌آيد) و صفحه‌آرايي کتاب با نرم‌افزار ورد توسط آدمي غيرحرفه‌اي، شکنجه‌ايست که فقط آنهايي که به آن گرفتار شده باشند درکش مي‌کنند. به خصوص اينکه اصرار داشتم کارهايي هم در حاشيه‌ي کتاب بکنم…بماند که براي همين طرح ساده ي جلد، به خاطر نداشتن نرم افزار فارسي‌ساز در فتوشاپ چه فلاکتي کشيدم.بعد از اينکه فايل را در دو فرمت (ويژه‌ي چاپ و نمايشگرهاي بزرگ و ويژه‌ي نمايشگرهاي کوچک)آماده کردم براي دو سه نفر از دوستان فرستادم. فقط در يک فقره ف م سخن صد نکته را گوشزد کرد! اين يعني باز کردن جداگانه فايل‌ها، دانه دانه پيدا کردن کلمات، درست کردن آنها، چک کردن دوباره صفحه‌بندي. گاه مي‌شد که با حذف يا تغيير يک عبارت جدولي در چند صفحه بعد اندکي جابه‌جا مي‌شد و بسياري به‌هم‌ريخته.گذشته از آن، بعد از انتشار الکترونيک کتاب‌ هم بارها تغيير و تصحيح لازم آمد. بعضي وقتها اشکالي هم نبود و فقط خودم وسواس داشتم. مثلا حاشيه نويسي‌ها را کمي تغيير دادم. همين “کمي” يعني نوشتن دوباره، اسکن، ويرايش عکس، جايگزيني با قبلي، چک کردن دوباره صفحات، گرفتن پي دي اف، آپلود کردن و جايگزيني با فايل قبلي… (ريا نشود ها. فقط دارم مي‌گويم که بدانيد چقدر زحمت مي‌کشم بدون آنکه به رويتان بياورم. اين اخلاص و تواضع ما محمودها مثال‌زدني است. اسنادش هم موجوده)در ترجمه سعي کردم به متن وفادار باشم هرچند که بعضي جاها نمي‌شد. ترجمه بعضي عبارات دردسر درست مي‌کرد. مطالبي هم بود به شدت آمريکايي و محدود به دوره‌اي خاص که البته تا آنجا که شد با نوشتن پانويس‌ها سعي کردم طوري نقل کنمشان که براي خواننده‌ي ايراني مفهوم باشد. نويسنده لحني توامان شبه‌علمي-لمپني براي متن انتخاب کرده بود که تا آنجا که مي‌توانستم سعي کردم آن را در ترجمه‌ي فارسي رعايت کنم. بعضي پرگويي‌ها و تکرار مکررات نويسنده را فشرده کردم. اندکي (شايد دو سه درصد) عبارات را هم با تغييراتي ايراني کردم البته نه با غلظت آقامون شاملو که همچي کلوم پاچناري مي‌ذاش تو دهن بچه‌هاي گيل‌گمش اينا که انگار مي‌کردي مال ناف درخونگان.خواندن عميق و چندباره‌ي اين کتاب بر روي اخلاق و رفتار من تاثير داشت. درست است که هنوز از اين بلا و بيماري پاک نشده‌ام اما باافتخار اعلام مي‌کنم که بهتر شده‌ام. مدارکش هم مجددا موجوده.اميدوارم از خواندن اين کتاب لذت ببريد و آن را شايسته ي توصيه به ديگران هم بدانيد. چند سال منتظر بودم و نقشه مي‌کشيدم که بعد از چاپ کتاب، کارهاي گوناگوني در سطح جامعه براي جا انداختن مفهوم نوين “بيشعوري” و روش‌هاي درمان و مبارزه‌ي با آن انجام بدهم. مي‌خواستم به بهانه‌ي معرفي کتاب تورهاي مختلفي بگذارم، به شهرهاي مختلف بروم و با اجراي چيزي شبيه استندآپ کمدي مردم را هم بخندانم و هم بترسانم! مي‌خواستم کارگاه‌هاي چند روزه‌ي بيشعورشناسي در تهران بگذارم به شيوه‌اي کميک… بگذريم.راستش حالا بيش از اين کار چنداني از من برنمي‌آيد اما منتظر بازخوردها مي‌مانم. چه ديديد، شايد هم آنقدر استقبال خوب بود که از همين‌جا کار را پي گرفتم. اين ديگر به شما بسته است. اگر اين کتاب را همانقدر مفيد و ضروري مي‌دانيد که من مي‌دانم هر کاري که صلاح مي‌دانيد براي انتشار بيشترش انجام بدهيد. به جز دست بردن در فايل پي‌دي‌اف کتاب، هر کار ديگري با آن مجاز است و نيازي هم به مجوز من ندارد. لينکش را همخوان کنيد، در شبکه‌هاي اجتماعي معرفي‌اش کنيد، براي دوستان‌تان ايميل کنيد، درباره‌اش بنويسيد، پرينت بگيريد و به آنهايي که اهل وب و کامپيوتر نيستند بدهيد، برايش وبلاگ بزنيد و دسترسي‌اش براي کساني که فيلترشکن ندارند را مهيا کنيد، اگر خبرنگاريد در رسانه‌تان معرفي و نقدش کنيد… . پيشاپيش از همه‌تان سپاسگزارم.