مجله نوروز > تاریخ - نگاهی به پژوهش اسدالله معطوفی در کتاب «نوروز در ایران و گرگان» در مجله نوروزی خبرانلاین
اسدالله معطوفی در کتاب «نوروز در ایران و گرگان» به ریشه‌های آیین نوروز و ارتباط آن با فرشگرد (نوسازی جهان)، پرستش و ستایش می‌پردازد و آن را با نوشدگی سال و دگرگونی طبیعت مرتبط می‌داند. او می‌نویسد که قدمت نوروز دیرینه‌تر از آمدن آریایی‌ها به ایران است.
بی‌تردید، نوروز و جشن نوروزی، یک آیین کهن سال همگانی و مربوط به پدیده نوگشتگی سال و دگرگونی طبیعت از حالتی به حالت دیگر، در میان اقوام مختلف جهان و بومیان ایران، پیش از آریایی‌ها به این سرزمین بوده است.
در این میان، در نقاط مختلف، جشن‌های نوروزی به اشکال گوناگونی برگزار می‌شدند. در گرگان یا همان «استرآباد» قدیم نیز حاجی فیروزها از اواسط اسفند ماه به تدریج در کوچه و خیابان پیام فرا رسیدن سال نو را به گوش مردم می‌رساندند و زنان مشغول خانه تکانی و پخش شیرینی‌های نوروزی می‌شدند.
در کتاب «نوروز در ایران و گرگان» با نگاهی گذرا به آیین‌های نوروزی در کشورهای مختلف چون هند، پاکستان، چین و... نوروز در گذر تاریخ، معرفی آیین‌ها و آداب و رسوم آن در استان گرگان، بررسی می‌شود. در پایان کتاب نیز برخی از سروده‌های نوروزی ارایه شده اند.
نویسنده در پیشگفتار کتاب به واژه «جشن» اشاره می‌کند که از «یسن» اوستایی گرفته شده و به معنای «پرستش و ستایش» است. همین نکته پیوستگی جشن‌های ایرانی با باورهای دینی نشان می‌دهد و جشن را در ایران، فراتر از شادمانی‌های زودگذر می‌برد. آیین کهن نوروز نیز جشنی در ستایش از طبیعت و سپاسداری از خداوند و آمادگی برای آغاز سالی نوست. از این رو با نوزایی ارتباط دارد. این نو شدن و تازگی، در مفهوم اوستایی آن «فرشگرد» خوانده می‌شود و به معنای نوساختن و دگرگونی درونی است.
فرشگرد و نوشدگی جهان، پرستش و ستایش خداوند
اسدالله معطوفی در آغاز کتاب «نوروز در ایران و گرگان» به ریشه‌های آیین نوروز و ارتباط آن با فرشگرد و پرستش و ستایش می‌پردازد و آن را با نوشدگی سال و دگرگونی طبیعت مرتبط می‌داند. آنگاه به این نکته اشاره می‌کند که در میان بومیان سرزمین ایران، پیش از آمدن آریایی‌ها، چنین ستایشی از طبیعت وجود داشته است و قدمت آن دیرینه‌تر آن است که در ابتدا تصور می‌شود. ارتباط نوروز با اسطوره‌های ایرانی نیز خود گواه کهن بودن و ریشه‌دار بودن آن است.
معطوفی بخشی از تحقیق خود را به برپایی نوروز در کشورهای هند و پاکستان و چین و دیگر جاها اختصاص می‌دهد و بدین گونه خواننده را با گستره پهناور نوروز آشنا می‌سازد. این گستره تنها محدود به کشورهای فارسی زبان نمی‌شود و حوزه جغرافیایی بسیاری را در برمی‌گیرد.
آیین‌هایی که در این سرزمین‌ها هنگام جشن نوروز برپا می‌شود، خود موضوعی است که نویسنده به آن توجه کرده است. این آیین‌ها هرچند با درونمایه نوروز در نزد مردم ایران چندان تفاوتی ندارد و می‌توان خاستگاه آنها را یکی دانست، اما به دور از رنگ و ویژگی‌های ملی و فرهنگی سرزمین‌های دیگر نیست. از این رو دانستن آن آداب و رسوم می‌تواند برای خواننده ایرانی جذاب و گیرا باشد.
پاسداشت نوروز در استرآباد قدیم (گرگان)
اما بخش اصلی کتاب معطوفی، همانگونه که از نام آن برمی‌آید، درباره برپایی نوروز در گرگان، یا همان استرآباد قدیم، است. نویسنده تقریبا همه آداب و رسم‌هایی را که گرگانیان هنگام نوروز برگزار می‌کنند و پاس می‌دارند، در کتاب خود برمی‌شمارد و خواننده را با جلوه‌های دیگری از جشن نوروز در بین یکی از اقوام ایرانی آشنا می‌سازد. در پایان کتاب نیز سروده‌هایی نوروزی آورده شده اند.
چاپ نخست کتاب «نوروز در ایران و گرگان» نوشته اسدالله معطوفی را موسسه فرهنگی انتشاراتی فَرَوَهر با شمارگان 1500 نسخه و با بهای 4500 تومان منتشر کرده است.
/