گوش در سگ ها و گربه ها از چهار قسمت لاله گوش، مجرای گوش خارجی یا مجرای شنوایی، گوش میانی و گوش داخلی تشکیل شده است. شکل لاله گوش در نژادهای مختلف سگ ها متفاوت است ولی در گربه ها به طور معمول به یک شکل و عمودی است. طراحی غضروف لاله گوش به شکلی است که می تواند امواج صوتی را متمرکز و به پرده صماخ منتقل نماید.
مجرای گوش خارجی در سگ ها حدود ۵ تا ۱۰ سانتی متر طول و ۴ تا ۵ میلی متر عرض داشته و L شکل است. این مجرا حاوی یک بخش عمودی و یک بخش افقی است. طول بخش عمودی امکان دارد به حدود ۵/۲ سانتی متر برسد که به طرف پایین و کمی به سمت جلو انحنا می یابد. بخش افقی مجرای شنوایی کوتاه تر از بخش عمودی آن بوده و به طرف داخل امتداد دارد به همین علت دامپزشک هنگام معاینه کمی گوش را به سمت خارج و در جهت مجرای عمودی می کشد تا مجرای شنوایی به صورت مستقیم درآمده و قابل دیدن شود.
مجرای شنوایی حاوی غدد تولید کننده چربی (غدد سباسه) و غدد تولید کننده مواد مومی شکل (غدد سرومن) و فولیکول های مو می باشد. ترشحات غدد سباسه و غدد سرومن با هم مخلوط شده و موم گوش را تشکیل می دهند که وظیفه حفاظت مجرای گوش خارجی با ثابت نمودن اجسام خارجی و مرطوب و منعطف نمودن پرده صماخ را بر عهده دارد. گوش میانی محفظه ای است که وظیفه آن انتقال امواج صوتی از طریق استخوانچه های خود به گوش داخلی است و گوش داخلی هم کار دریافت امواج شنوایی و حفظ تعادل را به عهده دارد.
بیماری های گوش از مشکلات رایج سگ ها و گربه ها به شمار می رود. حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد سگ ها و ۶ تا ۷ درصد گربه ها به انواع مختلف بیماری های گوش مبتلا هستند. از آن جایی که گوش خارجی توسط پوست پوشیده شده است هر مشکلی که پوست آن قسمت را دچار آسیب کند می تواند سبب بروز مشکلاتی در گوش نیز گردد.
گوش سالم دارای مشخصات زیر است:
مجرای آن تا آن جا که قابل دیدن باشد، تمیز است.
بدون بو است.
به رنگ صورتی کم رنگ و دارای مقدار کمی واکس یا سرومن می باشد.
دارای مقدار کمی مو می باشد.
مشخصات گوش بیمار:
بد بو است.
حیوان به طور مداوم با دست های خود آن ها را می خاراند و یا سر خود را به زمین می مالد.
هنگام لمس گوش ها حیوان احساس درد می کند و سر خود را تکان داده و یا به یک طرف کج نگه می دارد.
ترشحات تیره رنگ (مشکی یا قهوه ای) به وفور مشاهده می شود.
لاله گوش در داخل و مدخل کانال شنوایی خارجی، ملتهب (قرمز رنگ) و پوسته پوسته شده است.
حیوان دچار تغییر رفتار شده و بسیار حساس و گوشه گیر می شود.
گاهی خون ریزی از گوش ها هم اتفاق می افتد.
عوامل موثر در بروز مشکلات گوش ها در سگ ها و گربه ها:
۱٫تفاوت های آناتومیکی:
تفاوت های آناتومیکی بین نژادهای مختلف به خصوص در سگ ها در میزان ابتلای آن ها به بیماری های گوش نقش به سزایی دارند.
نژادهایی مثل شارپی، بول داگ و پاگ به دلیل وجود چین های پوستی بیشتر در گوش، رطوبت، واکس زیاد و ذرات خارجی بیشتر به دام افتاده، زمینه را برای ایجاد مشکلات و بیماری های گوش مساعدتر می کنند.
نژادهایی مثل کوکر اسپانیل، اسپرینگرز و رتریورها به دلیل وجود غدد ترشح کننده سرومن بیش از سایر نژادها، میزان ترشح سرومن بیشتر بوده و شرایط بهتری را برای رشد مخمرها فراهم می کنند.
تنگ بودن کانال گوش می تواند سبب اختلال در عمل تهویه و در نتیجه به تعویق افتادن خشک شدن طبیعی گوش گردد.
حیواناتی که گوش های افتاده و پر از مو دارند نیز به دلیل تهویه کمتر گوش ها بیشتر به بیماری های گوش مبتلا می شوند.
۲٫ حساسیت ها:
حیوانات دارای حساسیت غذایی که به مواد غذایی خاصی به دلیل درگیری پوست در قسمت های مختلف مثل گوش ها آلرژی دارند معمولاً مشکلات گوش را هم نشان می دهند و به طور معمول مشکلات گوش جزء اولین علائم بروز کننده این حساسیت است که برای درمان آن ها دامپزشک ابتدا عامل ایجاد کننده حساسیت را تشخیص داده و سپس نسبت به رفع آن اقدام خواهد کرد.
۳٫ انگل ها:
جرب های گوش یکی از شایع ترین عوامل ایجاد کننده مشکلات گوش ها به خصوص در گربه ها می باشند. در اثر ابتلاء به این انگل، حیوان آنقدر گوش های خود را می خاراند تا گوش ها زخمی می شوند. برای درمان دامپزشک از داروهای ضد انگل مؤثر بر روی این انگل استفاده می کند.
۴٫ عفونت گوش ها:
تعداد زیادی از باکتری ها و مخمرها هستند که باعث بروز بیماری های گوش می شوند. گوش سالم دارای سد دفاعی قوی در برابر این باکتری ها و مخمرها می باشد ولی اگر شرایط محیط گوش در اثر عواملی مثل آلرژی ها، مشکلات هورمونی، و رطوبت بیش از اندازه تغییر کند باکتری ها و مخمر ها به طور تساعدی زیاد شده و این سد دفاعی را شکسته و سبب عفونی شدن آن می شوند در این مواقع دامپزشک برای درمان از آنتی بیوتیک های موضعی و عمومی و در صورت لزوم نیز از داروهای ضد قارچ استفاده می کند.
۵٫ اجسام خارجی:
دانه گیاهان، علف های ریز و خشک اگر به کانال گوش خارجی راه یابند یکی از عواملی هستند که سبب بروز حساسیت و خارش شدید گوش ها می شوند و قبل از این که صاحب حیوان متوجه آن شوند باعث ایجاد زخم و عفونت می شوند بنابراین بهتر است پس از هر بار که حیوانتان را به پیاده روی می برید گوش هایش را بررسی کنید. برای درمان این مشکل، دامپزشک پس از معاینه کامل گوش نسبت به خارج کردن اجسام خارجی اقدام کرده و پس از شستشوی کامل گوش، در صورت نیاز از آنتی بیوتیک ها نیز استفاده خواهد کرد.
۶٫ زخم ها:
همانطور که در بالا اشاره شد زیاد خاراندن گوش ها توسط خود حیوان سبب ایجاد زخم در گوش ها و خون ریزی می شود. در این زمان شستشوی گوش ها و استفاده از داروهای مناسب به بهبود زخم ها کمک خواهد کرد.
۷٫ هورمون ها:
کمبود و یا افزایش بعضی از هورمون ها می تواند سبب ایجاد مشکلات گوش شود. هورمون های تیروئید، گلوکوکورتیکوئیدها که توسط غده فوق کلیه ساخته می شوند و هم چنین هورمون های جنسی در سلامت گوش ها موثرند. در این زمان بهتر است پس از انجام آزمایشات سرولوژی و اندازه گیری این هورمون ها نسبت به درمان آن اقدام نمود.
۸٫ عوامل دیگر:
بالا بودن سن، ضربه و صداهای بسیار بلند هم ممکن است مسبب از دست رفتن شنوایی در سگ ها و گربه ها باشد.
روش های مناسب تمیز کردن و
مراقبت از گوش ها:
استفاده منظم از محلول های تمیز کننده گوش هر ماه یک بار می تواند به سالم ماندن گوش های حیوانتان کمک کند. برای این کار بهتر است ابتدا محلول را به داخل گوش ها ریخته و به مدت ۲۰ تا ۳۰ ثانیه قاعده گوش را ماساژ دهید سپس قسمت داخلی لاله گوش را با استفاده از یک گوش پاک کن آغشته به محلول، تمیز کرده و بعد از آن قسمت های ابتدایی کانال گوش خارجی را تا آنجا که دیده می شود، تمیز کنید. این کار را چند بار تکرار کنید.
گوش پاک کن را نباید بیش از اندازه به داخل مجرای گوش فرو برد چون به قسمت های داخلی و حساس گوش آسیب می رساند.
هنگام حمام دادن حیوان درون گوش ها را با پنبه آغشته به روغن بپوشانید تا احتمال ورود آب به داخل گوش ها را کاهش دهد. وجود رطوبت زیاد و قطرات آب بعد از استحمام می تواند سرعت رشد باکتری ها را افزایش داده و سبب عفونت گوش ها شود.
هنگام تمیز کردن گوش های حیوان باید دقت داشت که این کار با حرکات آرام صورت گیرد تا به گوش آسیب نرسد.
درون کانال گوش خارجی موهایی جهت جلوگیری از ورود ذرات خارجی به داخل گوش و به دام انداختن آن ها به کمک موم گوش رشد می کند، این موها نباید بیش از اندازه زیاد شوند. بهتر است هر ۳ ماه یک بار دامپزشک گوش های حیوانتان را معاینه کرده و در صورت لزوم اضافه موهای آن را خارج کند. تجمع زیاد این موها مانع از تهویه مناسب گوش ها می شود.
دامپزشک هنگام معاینه جهت دیدن کانال گوش از وسیله ای به نام اتوسکوپ استفاده می کند تا در صورت وجود هر مورد غیر طبیعی نسبت به رفع و درمان آن اقدام نماید.