امیرهادی انواری- ساعت 7 عصر، پیک ترافیک خروجی یکی از اتوبان های پر رفت و آمد شمالشهر. تمام ماشین ها در سر بالایی خروجی متوقف شدند. لاین کناری حرکت می کند، یک پیکان کار با پنج نفر سرنشین؛ پنج سر با حرکت به سمت جلو روی دخترک قفل کردند، موضوع جالبتری از خیره شدن به دخترجوانی که در صندلی ماشین گران قیمتش فرو رفته و فرمان را با فرمول معروف 10:10 دقیقه محکم گرفته وجود ندارد.
لاین دخترک حرکت می کند، هر چند می خواهد نشان بدهد که نگاه ها برایش مهم نیست، اما دست پاچه شده. نمی تواند نیم کلاچ کند، دستی، ترمز، گاز و... یک دفعه همه با هم. او خاموش کرد. حالا پرده دوم نمایش:«خانوم اون وسطیه ترمزه»، «آبجی اون دنده ست کفگیر نیستا»، «تقصیر تو نیست، اونی که دستت ماشین داده مقصره»، «اشتباه نشسی، این ماشین لباسشویی نیست»و...آماج تکان های سر و تبسم های عاقل اندر سفیه به نشانه تاسف به سوی راننده زن هجوم می آورند.
او رانندگی بلد است، خوب هم رانندگی می کند. اما این همه نگاه و حرف چه می کند؟ حواسش پرت شده، ماشین روشن است دوباره استارت می زند، صف بلند پشت سرش ممتد بوق می زنند... هر دفعه که می خواهد حرکت کند کمی عقب تر می آید، تا نهایتا با سپر ماشین عقبی برخورد می کند. عصبی شده و حتی نمی تواند پیاده شود. پشت فرمان به پدر یا همسرش چه بگوید، موقع پیاده شدن با تمسخر های راننده مرد عقبی چه کار کند. این پایان نمایشنامه ای است که هر شب چندین بار در سطح تهران اجرا می شود.
جوهر امضای تصدیقت خشک شده؟
با نگاهی به تاریخ اعلام موجودیت زن های راننده در جامعه ایرانی ما به حدود 60 سال قبل باز می گردد. زمانی که اولین امضا زیر تصدیق یک زن خورد.
رو دربایستی را که کنار بگذاریم، یک پسر 19 ساله که خودش یک سال هم نشده گواهی گرفته، می تواند در جنگ لفظی با هر زن راننده ای از این عبارت استفاده کند. گویا زن ها در هر سنی باشند باید اثبات کنند که جوهر امضای گواهی نامه شان خشک شده. اما آیا تا به حال یک زن راننده از یک مرد راننده این سوال را کرده است. چند سالی هست که زن ها هم مثل مردها پشت فرمان می نشینند. کلاچ و ترمز و گاز واژه های عجیب و غریب مردانه نیستند که به صورت تابو، زن ها حق استفاده از آنها را نداشته باشند. منصفانه هم که نگاه کنیم همین اندازه که در نبرد دیرین زن و مرد، زن ها توانسته اند تا همینجا هم پیش بروند کار سختی انجام دادند.
اما آنها که تصدیق ها را( چه برای مردها و چه برای زن ها) امضا می کنند نظر جالبی دارند. کارشناسان آموزش رانندگی و راهنمایی و رانندگی بر اساس تجربه معتقد هستند که زن ها بر خلاف مردها در رانندگی تمرکز بیشتری دارند. آنها کمتر تصادف می کنند و در موقع رانندگی وسواس بیشتری به خرج می دهند. مقررات را به دقت رعایت می کنند. بیشتر تصادفات رانندگان زن در میادین و محل های پر ترافیک ثبت شده، اما در جاده ها و اتوبان ها تعداد تصادف هایی که عامل انسانی آن زن بوده کمتر از مردان است.
یک عبارت قدیمی بین مربیان آموزش رانندگی وجود دارد:«زن ها دیرتر از مردها یاد می گیرند»مربیان آموزش رانندگی هم بر اساس تجربه این موضوع را تایید می کنند. اما مردها از سنین پایین تر در خانواده بیشتر با مسایل فنی آشنا می شوند. یک پسر قبل از سن قانونی ممکن است چندین بار پشت فرمان نشسته باشد و تا حدی با رانندگی آشنا باشد. اما دخترها حتی در آموزش دچرخه سواری هم مشکل دارند. فراموش نکنیم که حتی پیست های دوچرخه سواری برای
زنان دستاوردی معاصر به شمار می رود.
خود این باور هم که «زن ها دیرتر از مردها یاد می گیرند» مزید بر علت شده است. خانم ریاحی مربی زن آموزش رانندگی معتقد است که نگاه جامعه به هنرجویان رانندگی علت اصلی این اتفاق است. او می گوید تا زمانی که ما(زن ها) این باور را داریم که زن ها استعداد کمتری در رانندگی دارند، واقعا هم استعداد کمتری خواهیم داشت.
او که حدود 15 سال مربی آموزش رانندگی است معتقد است زن های زیادی وجود دارند که از خیلی مردها بهتر رانندگی می کنند. اما چون عموما زن ها به دلیل «ترس از شوهر» و یا «سر کوفت اطرافیان»در رانندگی احتیاط بیشتری به خرج می دهند که تصادف نکنند، برای جامعه این باور پیدا شده که آنها در رانندگی مهارت ندارند.
او در آموزش رانندگی بیشتر سعی دارد تا آموزش روحیه رانندگی به هنرجوهای رانندگی را آموزش دهد:«خود رانندگی را به مرور همه یاد می گیرند، اما اصل موضوع آن است که از تصادف و تمسخر دیگران نترسند»
طبق آمار بیش از 70 درصد از تصادفات که عامل انسانی در آن زن بوده است به خاطر عدم اتخاذ تصمیم درست اتفاق افتاده است. عدم اتخاذ تصمیم درست به زبان ساده یعنی همان دست پاچگی.
براساس اظهار نظر کارشناسان راهنمایی و رانندگی دلیل اصلی تصادف
زنان در معابر پر رفت و آمد طرز برخورد اجتماعی با آنها به شمار می رود. استفاده از پوشش نامناسب و ... هم یکی از دلایل است. در ایران هنوز نگاه کردن به داخل خودرو دیگران باب است. همین نگاه ها و برخورد سایرین موجب دستپاچگی و در نهایت تصادف زن ها در معابر پر رفت و آمد می شود. پوشیدن کفش پاشنه بلند هم یکی از اصلی ترین دلایل به شمار می رود. به هر حال یک جسم 8 سانتی متری زیر پای راننده می تواند تمرکز او را به هم بزند.
رانندگی مجموعه مهارت هایی است، که بعضی در مردان و بعضی در
زنان بیشتر است. آزمايش‌هاي محققان دانشگاه «براد فورد» در انگليس نشان مي‌دهد كه هورمون استروژن سبب تقويت بخش جلويي مغز مي‌شود كه وظايفي نظير تمركز و يادگيري قوانين را همين بخش از مغز انسان را به عهده دارد. در این مطالعه، دانشمندان از 43 زن و مرد 18 تا 35 ساله خواستند تا آزمايش‌هاي مرتبط با مهارت‌هايي نظير: حافظه شناسايي فواصل، يادگيري قوانين، تمركز حواس، برنامه‌ريزي و كنترل وسايل موتوري را انجام دهند. نتايج اين آزمايش‌ها نشان مي‌دهد كه
زنان براي تمركز حواس از روي يك محرك به محرك ديگر، داراي توانايي‌هاي بيشتري هستند كه اين امر آنها را در برخي اعمال روزمره مثل رانندگي و خواندن از مردان تواناتر مي‌كند. به گفته محققان، نتايج اين مطالعه دليل تمركز بهتر دانش‌آموزان دختر در مدارس و همچنين رانندگي ايمن‌تر
زنان را نشان می دهد. با اين وجود بعضی از محققان عقيده دارند كه خطرپذيري و هيجان‌طلبي از دلايل مهم بالا بودن آمار تصادفات رانندگي در مردان محسوب مي‌شود و دليل پايين‌تر بودن آمار تصادف
زنان را باید محتاط‌تر بودن آنها دانست.
محل نمیدم
پریسا کوشا 30 ساله، استاد عکاسی و متاهل است. در بلوار پاکنژاد تهران با دقت رانندگی می کند. سال 79 از شهرک گواهی گرفته و از کلاس های آموزش رانندگی هم استفاده نکرده است. برایش پیش نیامده که کسی مزاحمش شود. معتقد است اگر درست رانندگی کند مردها هم کاری به کارش ندارند.
موسیقی روی رانندگی او زیاد موثر نیست. در این 7 سال، یکبار در جاده هراز پنچر کرده، که با کمک متصدی پمپ بنزین لاستیک را عوض کرده است. 3 بار خودرو اش دچار نقص فنی شده یک بار جوش آورده، یک بار تسمه تایم پاره کرده یک بار هم باطری خالی کرده. دو بار از امداد خودرو برای تعمیر آمدند و یک بار در جاده یک مکانیک سر راهی مشکلش را برطرف کرده است.
رانندگی را با رنو 21 شروع کرده، بعد رنو5، بعد پراید و بعد از آن زانتیا و الان هم لوگان. رانندگی با زانتیا را ترجیح می دهد، لوگان را دوست دارد اما پارک کردن با لوگان را زیاد نمی پسندد.
رانندگی در جاده را بیشتر از رانندگی در شهر دوست دارد. از میان جاده ها، جاده چالوس را ترجیح می دهد. برای رانندگی با همسرش مشکلی ندارد«مشکلی نداره، خیلی وقتا ترجیح میده من بشینم پشت فرمون » نظرش در مورد رانندگی آقایان مثبت است. معتقد است همسرش بهتر از او رانندگی می کند. اگر روزی بخواهد ماشینش را اسپرت کند از روکش صندلی استفاده نمی کند از بین ماشین ها رونیز و پرادو را بیشتر دوست دارد. 150 کیلومتر بیشترین سرعتی بوده که پریسا تجربه کرده.
مهین دامغانی 26 ساله، کارشناس صنایع غذایی و متاهل است. سال 80 گواهی نامه گرفته و ساکن اقدسیه است. تا به حال پرشیا و پاترول و زانتیا داشته است و الان سوار پرشیا می شود. همسرش به خودرو علاقه دارد«شوهرم ماشین بازه». همسرش با رانندگی او مشکلی ندارد و مانع رانندگی او نمی شود. رانندگی در جاده های هراز، فیروزکوه و چالوس را تجربه کرده. تا به حال تصادف نکرده است و ماشین اسپرت را دوست دارد. الان هم روی کمک ها و چراغ ها و لوله اگزوز و.. خودرو اش تغییراتی داده است. ضبط و باند هم که اجزاء جدایی ناپذیر ماشین های باهره هستند. او هم همه چیز گوش می دهد و موسقی خاصی مد نظرش نیست.
بعضی وقت ها پسرها مزاحمش می شوند«معمولا پسرهای 26تا27 ساله، بوق می زنن اذیت می کنن... منم گاز میدم محل نمیذارم. کورس نمی ذارم باهاشون» 180 کیلومتر بیشترین سرعتی بوده که باهره تجربه کرده است.
به ما ضرر نرسانند
آقا جواد پیر مسافر کش های یکی از خط های تهران با تاکسی پیکان قدیمی که سخت می شود در بدنه آن جای سالم پیدا کرد بیشتر نگران پول ماشین های خانم هاست:«ماشین 60 میلیونی می ندازن زیر دست دختره، دختره هم بلد نیست... میره اتوبان میزنه ماشینو داغون می کنه، دارن می خرن به ما چه» از او می پرسم ناراحت نمی شود وقتی یک دختر جوان پشت یک ماشین لوکس را می بیند و پاسخ می دهد:«داره خریده، به ما چه؟ به ما کاری نداشته باشن هر کار می خوان بکنن... به منم بزنه هم اون بیمه داره هم من... فقط ترافیک می شه دیگه...چند وقت پیش یه دختره تو حکیم زد به من، مقصرم بود، هر چی گفتم هیچی نشده راضی نشد بزنه بغل... واستاد تا افسرد بیاد اونم نیم ساعت طول کشید اتوبان ترافیک شد»
حمیدرضا 22 ساله و دیپلم فنی دارد. در مسیرهای مختلف مسافر کشی می کند. در مورد رانندگی زن ها اینطور می گوید:«ما که نمی گیم رانندگی نکنن، منتها بلد باشن بعد بیان تو خیابون... یه ترمز می زنه یه دفعه وسط اتوبان منم 100 تا دارم می رم می زنم بهش، مقصرم منم. افسرم بیاد نمیگه طرف تو سرعت بالا زده رو ترمز میگه مقصر عقبیه»
مصطفی 27 ساله همکار حمیدرضا است، بعد از بحث در مورد آمار و ارقام در مورد رانندگی خانم ها اینطور می گوید:« اين كه ثابت شده كه خانوم ها با احتياط رانندگي مي كنن ولي خانوم ها در ايجاد ترافيك , تصادف هاي غير مترقبه و ... نفر اول هستند كه ثابت شده! متاسفانه تو این ترافیک تهران بعضی از زن ها خودشون باعث تصادف می شن ولی آسیبی نمی بینن....یعنی مثلا جلوی ماشین دیگران می پیچند و شما مجبور می شین ترمز کنین و از عقب یک ماشین دیگه به شما برخورد می کنه و بعدشم باید به دنبال پرتغال فروش گشت.....
آره متاسفانه همينطوره، بزرگترين مشكل رانندگي خانومها همين احتياط بيش از حد و استفاده از ترمزهاي بيجا هست.مثلا اگر كسي جلوشون يه دفعه ترمز بزنه و سرعت اتومبيل خانوم پشت سري زياد باشه، به جاي اينكه لايي بكشه تا نزنه پشت ماشين جلويي، با حداكثر قدرت پاش رو پدال ترمز فشار ميده و نتيجه اش هم كه مي دونيد!
يا مثلا يك كيلومتر مونده به تقاطع، چراغ راهنماشون رو روشن ميكنن...حالا جالبش اينه كه تا يك كيلومتر جلوتر 5 تا تقاطع ديگه هست كه آدم هي فكر مي كنه مي خواد تو يكي از اونا بپيچه...ولي نمي پيچه...كه بازم نتيجه ش رو مي دونيد»