اقدامات بهداشتی و آرایشی روزانه در سگ حائز اهمیت خاصی است . این کار نه تنها باعث درخشندگی و براقی موها می گردد بلکه به کشف و شناسائی جراحتهای پوستی ، انگلها و پوسته پوسته شدن کمک می نماید . برای نگهداری سگ در یک وضعیت خوب ضرورت دارد که پوشش خارجی و موهای حیوان تمیز و براق بماند .

وسائل مورد نیاز برای آرایش روزانه فقط شامل یک برس یا شانه ای است که دارای دندانه های نوک تیز نباشد . سگهایی که دارای موهای نرم هستند را بهتر می توان آرایش نمود . زیرا کثافات و مواد زائد جذب آنها نمی شود و از سوی دیگر موهای آنها حالت کرکی پیدا نمی کند ولی سگهایی که دارای موهای سیم مانند هستند می بایست موهایشان 2 الی 4 بار در طول سال کوتاه شود . و در این فواصل برس زدن منظم می تواند مو را در وضعیت مناسبی قرار دهد . سگهای مو بلند نیز نیاز دارند که مرتبا ً شانه و حمام داده شوند . این امر از ژولیدگی موها جلوگیری می کند .

آرایش منظم حیوان چندان کارسخت و طاقت فرسائی نیست . این عمل نه تنها باعث تمیزی مو می گردد بلکه باعث عکس العمل نشان دادن پوست وعضلات می شود . قبل از برس یا شانه زدن بهتر است که پوست را به خوبی و توسط هر دو دست ماساژ داد . این امر باعث بهبود گردش خون در پوست گشته و از سوی دیگر به جدا شدن موهای مرده از سطح بدن نیز کمک می کند . بعد از این کار باید موهای حیوان را به خوبی برس زد یا شانه کشید تا موهای مرده از بدن زدوده شود . سگهایی که دچار ریزش مو هستند به آرایش بیشتری نیاز دارند . بخصوص اگر در داخل خانه نگهداری می شوند . این کار رشد موهای جدید را تشویق می کند و زمان موریزی را کاهش می دهد . در مورد نژادهای کوچک خانگی چنانچه این عمل برروی یک ورق کاغذی بزرگ نظیر روزنامه انجام گیرد می توان پس از اتمام برس زدن به راحتی این کاغذ که حاوی موهای ریخته شده است را جمع کرد و دور انداخت . به این ترتیب می توان از آلوده شدن لباسها و وسائل منزل با موهای سگ پیشگیری نمود .

در واقع یکی از معضلات صاحبان سگهای خانگی ریزش موی حیوان آنها است و به گمان وقوع یک بیماری پوستی به دامپزشک مراجعه می کنند . در توضیح این مطلب باید گفت که موها نیز مانند سایر سلولهای بدن دارای زندگی محدودی هستند و پس از طی این دوره می میرند و از بدن جدا می شوند . درک صحیح این مطلب وقتی کسب می گردد که شما به برس موی خود نظری بیاندازید . قطعا ً در برس تارهایی از موهای خود را خواهید یافت . این موها چیست و از کجا آمده است ؟ این موها در واقع همان موهای مرده هستند که چون اتصال ریشه آنها سست شده است هنگام برس زدن کنده شده و در لابلای دانه های برس قرارگرفته اند .

مثال دیگر زمانی است که صبح از رختخواب بر می خیزید ؛ اگر به دقت بر روی بالش خود بنگرید چند عدد از تارهای موی خود را خواهید دید که در اثر اصطکاک سر با آن جدا شده است . ولی نکته مهمتر این است که در شرایط طبیعی با مرگ هر مو ، یک رشته دیگر بوجود می آید و رشد می کند ؛ و این همان عاملی است که سر افراد را همیشه پر از مو نگه می دارد . ولی اگر سرعت مردن و ریزش موها از سرعت خلق و رشد آنها بیشتر گردد ، موها کم پشت شده و به تدریج پوست آن ناحیه قابل رویت می گردد . پدیده ای که آن را تحت عنوان بی مویی نامگذاری کرده اند . درایجاد بی مویی عوامل بسیار زیادی دخالت دارند که می توانند منجر به بیماری پوست و مو شده و باعث ریزش موها شوند . در اینجاست که لفظ بیماری را به کارمی برند .

باید دانست که سگها دارای ریزش موی فصلی نیز هستند که در این ایام ریختن موها شدت می گیرد . به طوری که با دست کشیدن به بدن حیوان تعداد بی شماری مو جدا شده و به سطوح مختلف از جمله دست ، لباس و اشیاء داخل منزل می چسبند و این همان شکایت قدیمی مراجعه کنندگان و دارندگان سگ است . ولی بدن این حیوانات هیچگاه بی مویی را نشان نمی دهد . پس این پدیده یک بیماری نیست ؛ بلکه یک حالت فیزیولوژیک است که البته تحت شرایطی از قبیل سوء تغذیه ، استرس ، کمبود ویتامینها و ... تشدید می شود و تنها راه علاج آن ، برس و شانه زدنهای مکرر و روزانه می باشد .

غیر از ایام موریزی ، سگهای خارج از خانه اغلب نیازی به آرایش موها و تیمار (رسیدگی به موها) ندارند . زیرا در مقابله با شرایط جوی لازم است که روغنهای طبیعی را در موهای خود داشته باشند . حتی به سگهایی که پوست خیلی خشک و پوسته پوسته دارند می توان روغن کبد ماهی داد و ازمکملهای مشابه استفاده کرد . آرایش سگها به منظور نمایش و مسابقه می تواند جنبه جدی تری پیدا کند و درکشورهایی که این مسائل مطرح می باشد ، بسیاری از افراد ترجیح می دهند که حیوان خود را برای آرایش و شستشو به سالنهای مخصوص این کار ارجاع دهند . دراین سالنها حیوان به نحو حرفه ای مورد آرایش قرار می گیرد . حتی آرایش نمودن برخی از سگها نظیر Old English Sheepdog به وسائل اختصاصی احتیاج دارد .

چنانچه برس زدن موهای سگ بطور منظم صورت پذیرد ، معمولا ً نیازچندانی به شستن حیوان نمی باشد . اما در مواردی که آلودگی پوست و موها با شانه زدن رفع نمی شود و یا حیوان دارای موهای سفیدی است که به شستن احتیاج دارد ، می توان اقدام به شستشو و حمام دادن حیوان کرد . با این وجود شستشوهای مکرر و زود به زود ، به دلیل نرم شدن موها و ازبین رفتن چربیهای طبیعی پوست به هیچوجه توصیه نمی شود .

برای شستن بدن سگها باید از شامپو استفاده گردد و در این رابطه می توان از انواع شامپوهای سگ و یا شامپو بچه بهره گرفت . مشروط بر آنکه نهایتا ً بدن حیوان را به خوبی آب کشیده و در ضمن طی چند روز بعد موها و پوست را ازلحاظ وجود شوره مورد بررسی قرارداد .

چنانچه بعد از شستشو ، بدن حیوان شوره بزند باید به دو موضوع مشکوک شد :

اول آنکه بدن حیوان به آن شامپو حساسیت و دارد .
دوم آنکه عمل آب کشیدن بطور مناسب صورت نگرفته است .

در هر دو صورت ، بدن حیوان دچار خارش می شود و این مسئله می تواند صاحب دام را سریعا ً متوجه موضوع نماید . در هر صورت بهتر است که در مواجه شدن با چنین مواردی ، با یک دامپزشک آگاه مشورت شود و یا در شستشوی بعدی از شامپوی دیگری استفاده گردد .

برای شستن حیوان بهتراست که از آب ولرم مایل به سرد بهره گرفته شود . زیرا در احساس سگها حرارت گرم ، 27 درجه و حرارت داغ ، معادل 38 درجه می باشد .

در زمان حمام دادن یا شامپو زدن باید دقت کرد که شامپو و آب وارد چشمها و گوشهای حیوان نشود . استفاده از وانهای کوچک و یا تشت برای شستشوی حیوانات مناسب است . بدین ترتیب می توان سگ را بطور کامل در آب شناور ساخت و بخوبی شست . بسیاری از حیوانات چنانچه از ابتدای زندگی به حمام کردن عادت داده شوند ، از این عمل لذت می برند . اما شستن سگهای بزرگی که از حمام خوششان نمی آید کار مشکلی است و اغلب به کمک فرد دیگری نیز نیاز خواهد بود .

پس از اتمام شستشو و بخصوص در ایام سرد ، باید بدن حیوان را خشک کرد . بهتراست تا چند ساعت از برخورد هوای سرد با سگ جلوگیری کرد . این نکته بخصوص در سگهای نژاد کوچک از اهمیت بیشتری برخورداراست .

نحوه خشک کردن حیوان نیز به حوصله و زمان و امکانات صاحب آن بستگی دارد . می توان سگ را به وسیله یک پارچه جاذب رطوبت مانند حوله خشک کرد . برخی از افراد ترجیح می دهند که سگ خود را به وسیله سشوار خشک کنند .

گاهی اوقات و بسته به شرایط جغرافیایی ، ممکن است موها به وسیله موادی از قبیل نمک ، قیر ، لجن ، رنگ ، صمغ درختان و امثال آن آغشته و آلوده گردد . در این موارد برای پاک کردن مو و پوست به هیچ وجه از موادی نظیر بنزین ، نفت ، تورپنتین و مواد شیمیائی مشابه استفاده نکنید . زیرا این مواد باعث خشکی پوست و تخریب آن می گردند . چنانچه این آلودگیها مختصر و سطحی باشند ، می توان با قیچی موهای آلوده را قیچی کرد . در غیر اینصورت بهتراست که منطقه آلوده را به وسیله روغنهای گیاهی یا معدنی به مدت 24 ساعت چرب نگه داشت و بعد از آن به وسیله صابون و آب بدن را شستشو داد .

در مناطقی که گیاهان تیغ دار رویش زیادی دارند ، صاحبان سگها می بایست بطور مکرر نواحی مختلف بدن حیوان نظیر بین پنجه ها ، زیرپاها ، اطراف گوشها و دستگاه تناسلی را بازرسی نموده و این خارهای خطرناک را از بدن جدا سازند .

گل و لای و لجن و توده های سفت ، اغلب در اطراف گوش و زیر پاها یافت می شوند و باعث آلودگی محیط و گرفتاریهای زیادی می گردند . در بعضی موارد حیوان با توسل به دندانهایش سعی به کندن و دفع آنها می کند . این توده ها را به راحتی می توانید از سطح مو قیچی کرده و جدا سازید . در انجام این کار باید به دو نکته توجه کرد :

اول این که مو را نباید آنچنان قیچی کرد که کم پشتی آن بارز گردد .

دیگر اینکه به پوست نیز آسیبی وارد نگردد .

البته توده های کوچک را بهتراست که با شانه کردن از سطح و موازی با پوست از روی موها جدا نمود . اقدامات آرایشی و بهداشتی تنها محدود به موها نمی شود ؛ بلکه چشم ها ، دندانها ، ناخنها و گوش ها نیز باید مورد مراقبتهای خاص قرارگیرند .