مقاله ای در مورد گربهٔ پرشین و نکاتی در مورد سلامتی این گربه که لازم است دوستداران گربه‌ها از آن مطلع باشند.
گربهٔ پرشین نژادیست که از گربهٔ مو بلند ایرانی گرفته شده است. اما نژادی که اکنون میبینیم با نژاد ایرانی که جدّ آن محسوب میشود تفاوتهای بسیار دارد. نژاد کنونی از دههٔ ۱۹۵۰ میلادی طی بیش از ده سال، نخست توسط انگلیسیها و سپس امریکایها، به نحوی که صورتی گرد و دماغ و پوزه‌ای بسیار کوتاه و هم‌سطح با صورت داشته باشد شکل گرفته شده است. در اصل چند جهش ژنتیکی در گربهٔ ایرانی باعث تولید نسلی با چند اشکال از جمله دماغ و پوزه‌ای کوتاه گردید. پرورش‌دهندگان غربی مجددا" از این نسل برای تولید گربهای با سری بزرگتر و دماغی کوتاهتر که به آن لقب پرشین دادند استفاده کردند. لازم به ذکر است که برای تغییر شکل یک موجود زنده، اعم از حیوان یا گیاه، از موجود مذکّر و مونث که در آنان خصوصیت های مورد نظر یافت میشود برای جفتگیری استفاده میکنند. این امر باعث میگردد که خصوصیت مورد نظر در بعضی از نوزادان کمی چشمگیرتر بروز کند. سپس با استفاده از همین روش و جفتگیری از نسلهای بعدی که در آنها خصوصیت تشدید شده استفاده میکنند، و ادامهٔ این کار در نسلهای مکرر خصوصیت مورد نظر را بارزتر کرده تا اینکه به شکل دلخواه برساند. به همین ترتیب در تولید این نژاد از گربه، از جفتگیری از گربه‌هایی که در آنان فرم اندامهای سر غیر طبیعی بوده استفاده شد، که پس از نسلهای متوالی با تشدید این فرم، در دههٔ ۶۰ و ۷۰ میلادی گربهٔ ایرانی به صورتی که آن را گربهٔ پرشین میشناسیم در آمد.
اشکال کار در اینجاست که در تولید و تکثیر گونهٔ جدید اگر خصوصیات ناخوشایند ژنتیکی دیگری نیز وجود داشته باشند، اینها نیز میتوانند همراه با خصوصیت مورد نظر پرورش دهنده به نسلهای بعد منتقل و تشدید یابند، که این خود معضلی بزرگ و جداگانه خواهد شد. با توجه به نکات فوق تغییر گربهٔ ایرانی به گربهٔ پرشین باعث پدید آمدن مشکلات ژنتیکی و شدید سلامتی در این گونه گربه شده است. به حدی که در بسیاری از کشورها تکثیر این گربه مخالفت شدید دوستداران حیوانات را برانگیخته، و در دو دههٔ اخیر در اروپا علاقه داشتن این گربه را بسیار کم کرده است.
بر خلاف دیگر گربه‌ها که در صورت نگهداری صحیح عمر متوسطی بین ۱۵ و ۲۰ سال دارند، طبق آمار مؤسسات بیمهٔ حیوانات اروپا، عمر متوسط گربهٔ پرشین فقط ۱۲/۵ سال است. بر حسب مشکلات سلامتی این گربه‌ها، بیمه کردن گربه‌های پرشین در کشورهای غربی هزینهٔ بیشتری به همراه دارد و بعضی از شرکتهای بیمه از تقبل هزینهٔ سلامتی این گربه‌ها سر باز میزنند. در پایین به بیماریهای ژنتیک و مشکلات سلامتی گربه پرشین میپردازیم.
مشکلات در سر و صورت
تغییر شکل در صورت و بینی ناراحتیهای شدید تنفسی را در گربهٔ پرشین ایجاد و زیاد می‌کند و تنفّس را برای این گربهٔ مشکل میسازد. گربه‌های پرشین همگی به تنگی نفس دچار هستند که در برخی کم ولی در برخی شدید است. سوراخهای بینی گربهٔ پرشین گرفتگی دارند، و این گرفتگی رابطهٔ مستقیمی با کوتاهی و بالا بودن بینی دارد. این به حدی است که در دو سه کشور اروپائی پرورش گربهٔ پرشین به گونه‌ای که دماغ آن به پلک پایین چشم برسد غیر قانونی است. فدراسیون بین المللی گربه‌ها (۱) می‌گوید که سوراخهای بینی گربهٔ پرشین باید باز باشند و عبور آزاد هوا را انجام پذیر سازند.
به خاطر تغییر فرم سر و صورت، دندانهای گربه‌های پرشین درست به هم جفت نمیشوند (۲). این نه تنها جویدن را برای آنها مشکل میسازد، بلکه همراه با صافی صورت و عقب بودن پوزه برداشتن غذا از زمین یا ظرف برای گربه پرشین دشوار میباشد. این به حدی است که در خیلی موارد دارندگان گربهای پرشین از وسیلهٔ مخصوصی که سختی غذا خوردن را برای گربه کم میکنند استفاده میکنند.
تغییر فرم مجاری اشک گربهٔ پرشین باعث ازدیاد اشک چشم میگردد (۳) که عموما شانس ابتلاع به عفونت‌های چشمی و آلرژی را زیاد می‌کند. در گربهٔ پرشین پلک چشم به طرف داخل برگشته است (۴). این امر باعث همواره ساییده شدن موهای پلک به قرنیهٔ چشم که توام با درد و ناراحتی است میگردد. حتی در برخی موارد این ساییدگی میتواند به پارگی قرنیه و عفونت بیانجامد. همچنین رشد موهای پلک بالا و موهای کنار بینی این گربه به صورتی است که میتواند با قرنیه تماس داشته و توام با ناراحتی باشد (۵).
سر بزرگ جنین گربه‌های پرشین زائیدن را برای مادر بسیار دشوار و درد‌آور می‌کند. زاییدن غیر عادی و سخت (۶) در گربهٔ پرشین متداول است، و آمار مرگ جنین (اکثرا به خاطر خفگی) در گربهٔ پرشین بین ۱۶% و ۲۲% میباشد. در یک تحقیق جامع میزان مرگ نوزادان گربه‌های پرشین (شامل سقط جنین) ۲۹% گزارش شده است.
ناراحتیهای کلیوی
آمار کیستهای کلیوی (۷) که باعث از کار افتادن کلیه میشوند در گربه‌های پرشین ۳۶% تا ۴۹% میباشد. در این بیماری کیستهایی در کلیه به وجود آمده و بزرگ میگردند، و در طی سالیان کلیه را بزرگ کرده و جایگزین بافت کلیه میشوند. از کار افتادگی کلیه در گربهٔ پرشین به طور میانگین حدود سنّ ۷ سالگی ظهور می‌کند (بین ۳ سالگی تا ۱۰ سالگی). علائم کلیوی تشنگی و ادرار زیاد، کم اشتهایی، استفراغ و افسردگیست. همچنین ایجاد کیست در بافت اطراف کلیه (۸) موجب جمع شدن مایع در بافت میگردد.
احتمال سنگ کلیوی در گربهٔ پرشین و به خصوص در گربهای مذکّر بالاست. درد، بند‌آمدگی ادرار و صدمه به کلیه از جمله عواقب سنگهای کلیوی است. ۸۰% از گربهای پرشین که اضافه وزن دارند به سنگ کلیه دچار میگردند.
ناراحتیهای قلبی
ناراحتی و بزرگی ماهیچهٔ قلب (۹) در کلیه گربه ها میتواند ظهور کند، ولی در سه نژاد گربه از جمله پرشین بالاتر است (دو نژاد دیگر مین کون (۱۰) و مو کوتاه امریکاییست). ۶ تا ۷ در صد از گربهای پرشین به این ناراحتی دچار هستند. در این بیماری که اکثرا گربه‌های نر و آنانی که سنّ بالاتر دارند به آن دچار میشوند، دهلیز چپ قلب بزرگ شده، دیوارهٔ چپ قلب کلفت گشته، و در برخی موارد میتواند باعث ایست قلبی گردد.
ناراحتیهای چشمی
بروز تخریب زودرس شبکیه چشم (۱۱) در گربه‌های پرشین نسبت بالایی دارد. بر خلاف این باور که این بیماری تنها در گربه‌هایی با پشم شکلاتی یا هیمالیایی ظاهر میگردد، در گربه‌های پرشین هیچ ارتباطی بین رنگ پشم و ظهور این عارضه وجود ندارد. همچنین ازدیاد فشار چشم (۱۲) عارضه‌ایست که گریبانگیر گربهای پرشین میشود، و در برخی گربهای پرشین این ازدیاد فشار باعث از حدقه برآمدن چشم میگردد.
ناراحتی مفصلها
بروز ناراحتی مفصل ران (۱۳) در گربه‌های پرشین زیاد یافت میشود. این عارضه که در برخی سگهای پرورشی نیز وجود دارد باعث میگردد که گوی استخوان ران بتواند به راحتی از مفصل خارج گردد و گاهی باعث ناتوانی در راه رفتن، لنگی و قادر نبودن به جهش میشود. همچنین عارضه‌ای در زانوی گربه‌های پرشین باعث میگردد که زانو حرکت غیر طبیعی به چپ و راست داشته باشد (۱۴)، که این نیز لنگ زدن و قادر نبودن به راه رفتن درست و پرش را با خود به همراه دارد. خ علاوه بر اینها، گربه‌های پرشین خیلی بیشتر به آرتورز دچار میگردند.
دیگر ناراحتیها
بیماریی که در گربه‌های پرشین شناخته شده است سندرومی است که باعث حساسیت چشمها به نور، اختلال در انعقاد خون و ازدیاد عفونت میگردد (۱۵). این سندرم بیشتر در گربهای پرشین که رنگ موی بدنشان روشن است ظهور می‌کند.
یک عارضه مهم که در بچه گربه‌های پرشین دیده میشود و کمک به ازدیاد مرگ و میر در آنان می‌کند تخریب سلولهای قرمز خون است (۱۶). این عارضه وقتی صورت می‌گیرد که گروه خونی گربهٔ مادر `ب` بوده و گروه خونی نوزاد `آ` باشد.
نوعی رشد سرطانی سلولهای پوست (۱۷) که اکثرا ایجاد تومورهایی روی سر گربه می‌کند در برخی گربه‌ها یافت میشود که این رشد سلولی معمولان خوش‌خیم هستند ولی در گربه‌های پرشین در صد وخیم بودن آنها زیادتر است.
ازدیاد غیر طبیعی ترشحات پوستی (۱۸) باعث روغنی بودن پشم و پوسته شدن پوست بعضی از گربه‌های پرشین میگردد. در برخی گربهای نر پرشین، ازدیاد ترشحات باعث روغنی بودن انتهای دم، بوی زننده پوست و جوش‌های سر سیاه میگردد. به خاطر ازدیاد این ترشحات و ترشحات صورت، در گردن و صورت گربه‌های پرشین التهاب پوست در بین چروک‌های پوستی زیاد یافت میشود (۱۹) و امکان عفونت‌های پوستی را زیاد می‌کند (۲۰).
از امراض ژنتیک دیگری که در گربه‌های پرشین یافت میشود بیماری است که روی بسیاری از سلولهای بدن بخصوص کبد و مغز تاثیر میگذارد (۲۱). به موجب این بیماری برخی نوزادان مرده به دنیا میایند، یا بچه‌گربه ها از چند ماهگی مشکل حفظ تعادل، بیماری مغزی و عصبی، لرزش هنگام حرکت اعضا بدن و یا چپ شدن چشم دارند.
بروز زودهنگام کری در گربه‌های پرشین سفید و بخصوص چشم آبی زیاد است.
این ناراحتیها کم و بیش در گربه‌های پرشین به چشم میخورند. بسیاری از گربه‌دوستان از این مشکلات بیخبرند. متاسفانه ما انسانها خود‌آگاهانه یا ناخوداگاهانه برای منافع خود از حیوانات سو استفاده می‌کنیم. امریکاییها برای کسانی که در آپارتمان زندگی میکنند گربه‌هایی پرورش دادند که نیمه فلج هستند و یک جا که آنها را می‌گذارید همانجا میمانند و جایی نمی‌روند یا نمیتوانند بروند. گربه‌های دیگری برای منازل پرورش دادند که هیچ مویی ندارند تا خدای نکرده موی آنها در منزل پراکنده نشود و به مبلمان ننشیند.