آهــن


سازمان بهداشت جهانی از کمبود آهن به عنوان اولین اختلال تغذیه ای جهانی نام میبرد (1) بطوریکه در حدود 80% جمعیت جهان ممکن است دچار فقر آهن باشند و 30% آنان ممکن است مبتلا به کم خونی فقر آهن باشند. (2)


(با توجه به این آمار و اینکه این مشکل به عوامل مختلفی بستگی داره و همینطور توضیحاتی که در ادامه میخونید، خیلی خیلی ساده لوحانه است وقتی افراد به محض شنیدن اینکه گیاهخوار هستی نگران فقر آهن ات میشن! بگذریم...)



منابع وگن آهن و قابلیت جذب

در حدود 40% از آهن موجود در غذاهای حیوانی آهن هِم است در حالیکه 60% باقی مانده و همچنین تمامی آهن موجود در گیاهان از نوع غیر هِم می باشد که قابلیت جذب کمتری دارد. (3)

به دلیل پایین تری بودن دسترسی زیستی آهن موجود در گیاهان، میزان پیشنهادی مصرف آهن برای گیاهخوان 1.8 برابر غیر گیاهخوان است. (4)


منابع خوب برای آهن عبارتند از:
میوه های خشک، غلات کامل، آجیل، برگهای سبر تیره، دانه ها و حبوبات. سایر مواد غذایی که غنی از آهن بوده ولی غالبا به میزان کمی مصرف می شوند عبارتند از آرد سویا، جعفری، شاهی آبی و جلبک های دریایی خوراکی.


آهن غیر هِم موجود در گیاهان نسبت به عوامل بازدارنده و تقویت کننده ی جذب آهن حساس است. عوامل بازدارنده عبارتند از فیتات، کلسیم، پولی فنولیک موجود در چای، قهوه، دمنوش های گیاهی و کاکائو. تاثیر فیبر بر جذب آهن بسیار اندک است (5)

برخی راه کارهای تهیه خوراک همچون خیساندن و جوانه دار کردن حبوبات، غلات و دانه ها و افزودن خمیر ترش به نان نیز میتوانند از سطوح فیتات بکاهند. (6) و در نتیجه جذب آهن را افزایش دهند (7 و 8)
سایر فرآیندهای تخمیر مانند آنانی که برای تهیه میسو و تمپه بکار میروند نیز می توانند دسترسی زیستی آهن را بهبود بخشند. (9)

ویتامین C و سایر اسیدهای آلی که در میوه ها و سبیجات وجود دارند به میزان قابل ملاحظه ای جذب آهن را بالا برده و از تاثیر منفی فیتات بر جذب اهن می کاهند و بدین ترنیب وضعیت آهن را بهبود می بخشند. (10 و 11)

جذب آهن از غذاهای گیاهی در صورت وجود ویتامین C و سایراسیدهای آلی همچون اسید مالئیک (موجود در کدو تنبل، آلو و سیب) و اسید سیتریک (موجود در مرکبات) افزایش می یابد. (3 و 13)

ویتامین C موجود در 8 عدد توت فرنگی یا 200 میلی گرم آب پرتقال می تواند جذب آهن را 3-4 برابر افزایش دهد. (14)

تحقیقات پیشین ثابت کرده که وقتی مصرف آهن از منابع گیاهی نسبتا بالا باشد (14-26 میلی گرم در روز) آنگاه حتی مقادیر زیاد فیتات هم روی توازن آهن تاثیر منفی نخواهد داشت. (15)




وضعیت اهن در بدن وگن ها

در اینجا این سوال مطرح می شود که آیا شایعات موجود مبنی بر ابتلای وگن ها به کم خونی حقیقت دارد یا خیر. ولی این تمام ماجرا نیست چرا که تحقیقات نشان داده کمبود آهن در وگن ها بیشتر از افراد عادی جامعه نیست.

از آنجایی که رژیم های وگن حاوی آهن غیرهِم هستند، برخی انتظار دارند که وگن ها در خطر کم خونی فقر آهن قرار داشته باشند. با این وجود مطالعه روی وگن ها نشان داده که کم خونی فقر آهن در گیاهخوان بالاتر از عموم مردم نیست (16 و 17) اگرچه ذخیره آهن کمتری دارند (17) ولی در مقایسه با عموم مردم بیشتر به کم خونی فقر آهن مبتلا نمیشوند. اجتماع پزشکی بریتانیا و اجتماع تغذیه آمریکا اتفاق نظر دراند که گیاهخوارن بیشتر از مصرف کنندگان گوشت، به فقر آهن مبتلا نمی شوند.

میزان رخ دادن کم خونی فقر آهن میان گیاهخوان مشابه غیر گیاهخوان است. (18 و 19)

با وجودیکه گیاهخوان بزرگسال در مقایسه با غیر گیاهخوان ذخیره آهن کمتری دارند ولی سطوح serum ferritin بدن آنان غالبا در بازه ی نرمال است. (19 و 20)

اگرچه گیاهخوان ذخیره آهن کمتری دارند، اما تاثیرات منفی روی سلامت در رژیم های گیاهخواری کشورهای توسعه یافته مشاهده نشده. در حقیقت، ذخایر آهن ملایما کمتر موجب کاهش خطر برخی بیماریهای مزمن می شود. (13)

مطالعات روی وگن های بریتانیا نشان داده که مصرف متوسط آهن آنان حدودا دو برابر میزان پیشنهادی است. با این سطح مصرف آهن، تاثیر هر عامل ممکن بازدارنده جذب مانند فیتات و فیبر روی جذب آهن اهمیت چندانی ندارند. از آنجایی که رژیم های وگن حاوی 3-4 برابر میزان مصرف پیشنهادی کشورهای انگلستان و آمریکا برای ویتامین C است، جذب آهن بهبود می یابد. (3)

با وجودیکه بسیاری از مطالعاتی که روی جذب آهن صورت گرفته کوتاه مدت بوده ولی شواهدی در دست است که ثابت میکند که بدن انسان در بلند مدت، با بالا بردن میزان جذب و کاهش دفع، با مصرف پایین آهن تطبیق می یابد. (20 و 21)

در کشورهای غربی، رژیم های گیاهخواری در مقایسه با رژیم های مخلوط حاوی گوشت، اگر حاوی آهن بیشتری نباشند، به همان اندازه آهن دارند (24 و 13). آهن موجود در رژیم غذایی گیاهخواران و گیاهخواران کامل، حتی اگر سطح فیبر (و در نتیجه فیتات) بالایی نیز مصرف کنند باز هم به اندازه افرادی که گوشت مصرف میکنند می باشد (14).

نتایج مطالعه ای که میزان مصرف آهن 33000 مصرف کننده گوشت، 1000 مصرف کننده ماهی، 18000 گیاهخوار و 2500 گیاهخوار کامل را بررسی کرد نشان داد که وگن ها (گیاهخواران کامل) بالاترین میزان آهن مصرفی را دارند و بعد از آنها گیاهخواران و مصرف کنندگان ماهی قرار داشتند و در نهایت مصرف کنندگان گوشت، پایین ترین میزان آهن مصرفی را نشان دادند. (22)

دلیل وضعیت مناسب آهن در بدن وگن ها شاید این باشد که آنها غالبا غذاهای غنی از آهن میخورند. دلیل دیگر این است که رژیم های وگن غنی از ویتامین C هستند. افزودن منایع ویتامین C به وعده های غذایی می تواند جذب آهن غیر هِم را تا 6 برابر افزایش دهد طوری که جذب آن اگر بهتر از آهن هِم نباشد، به همان میزان است. (23)

خوشبختانه اکثر سبزیجات غنی از آهن همچون بروکلی و باک چوی، ویتامین C زیادی را هم در بر میگیرند و در نتیجه آهن موجود در آنها به خوبی قابل جذب است. ترکیبات غذایی رایج همچون حبوبات به همراه سس گوجه یا تافوی سرخ شده و بروکلی منجر به جذب مقادری عالی آهن می شوند.




نتیجه گیری

وگن ها آهن زیادی را از طریق رژیم غذاییشان دریافت میکنند و با وجودیکه آهن موجود در گیاهان قابلیت جذب کمتری دارد ولی سطوح بالای ویتامین C در رژیم غذایی، جذب آنرا بهبود می بخشد. مطالعات نشان داده که وضعیت آهن در بدن وگن ها غالبا نرمال است و کمبود آهن در آنان رایج تر از عموم جامعه نیست. (3)


(در نهایت اگر بنا به دلایلی بدن شما قادر به تامین آهن از منابع طبیعی نیست و فکر میکنید فقر آهن دارید، کافیه همون کاری رو بکنید که بقیه مردم میکنن: مراجعه به پزشک و مصرف قرص آهن در صورت نیاز! چیز عجیبی نیست، دقیقا همون کاریه که افرادی که گوشت مصرف میکنن وقتی دچار فقر آهن میشن انجام میدن!)



ترجمه: The Almighty
منابع و مآخذ:

1. CDC Recommendations to prevent and control iron deficiency in the United States. Centers for Disease Control and Prevention. MMWR Recomm Rep 1998;47:1-29.

2. Stoltzfus RJ. Defining iron-deficiency anemia in public health terms: reexamining the nature and magnitude of the public health problem. J Nutr 2001;131:565S-7S.

3. vegansociety.com

4. Institute of Medicine, Food and Nutrition Board. Dietary Reference Intakes for Vitamin A, Vitamin K, Arsenic, Boron, Chromium, Copper, Iodine, Iron, Manganese, Molybdenum, Nickel, Silicon, Vanadium, and Zinc. Washington, DC: National Academies Press; 2001.

5. Coudray C, Bellanger J, Castiglia-Delavaud C, Remesy C, Vermorel M, Rayssignuier Y. Effect of soluble or partly soluble dietary fibres supplementation on absorption and balance of calcium, magnesium, iron and zinc in healthy young men. Eur J Clin Nutr. 1997; 51:375-380.

6. Harland BF, Morris E R. Phytate a good or bad food component. Nutr Res. 1995;15:733-754.

7. Sandberg AS, Brune M, Carlsson NG, Hallberg L, Skoglund E, Rossander-Hulthen L. Inositol phosphates with different numbers of phosphate groups influence iron absorption in humans. Am J Clin Nutr. 1999;70: 240-246.

8. Manary MJ, Krebs NF, Gibson RS, Broadhead RL, Hambidge KM. Communitybased
dietary phytate reduction and its effect on iron status in Malawian children. Ann Trop Paediatr. 2002;22:133-136.

9. Macfarlane BJ, van der Riet WB, Bothwell TH, Baynes RD, Siegenberg D, Schmidt U, Tol A, Taylor JRN, Mayet F. Effect of traditional Oriental soy products on iron absorption. Am J Clin Nutr. 1990;51:873-880.

10. Hallberg L, Hulthen L. Prediction of dietary iron absorption: an algorithm for calculating absorption and bioavailability of dietary iron. Am J Clin Nutr. 2000;71: 1147-1160.

11. Fleming DJ, Jacques PF, Dallal GE, Tucker KL, Wilson PW, Wood RJ. Dietary determinants of iron stores in a free-living elderly population: The Framingham Heart Study. Am J Clin Nutr. 1998;67:722-733.

13. Hunt, J.R., Mullen, L.M., Lykken, G.I., Gallagher, S.K. and Nielsen, F.H. 1990. Ascorbic acid: effect on ongoing iron absorption and status in iron-depleted young women. American Journal of Clinical Nutrition. 51 (4) 649-655.

14. Craig, W. J. 1994. Iron Status of Vegetarians. American Journal of Clinical Nutrition. 59, Supp, p 1233S-7S.

15. Walker, A.R.P., Fox, F.W. & Irving, J.T. (1948). Studies in human mineral metabolism. 1. The effect of bread rich in phytate phosphorus on the metabolism of certain mineral salts with special reference to calcium. Biochem. J. 42:452-462.

16. Haddad EH, Berk LS, Kettering JD, Hubbard RW, Peters WR. Dietary intake and biochemical, hematologic, and immune status of vegans compared with nonvegetarians. Am J Clin Nutr 1999;70(suppl):586S-93S.

17. Obeid R, Geisel J, Schorr H, et al. The impact of vegetarianism on some haematological parameters. Eur J Haematol. 2002;69:275-9.

18. Messina V, Mangels R, Messina M. The Dietitian’s Guide to Vegetarian Diets: Issues and Applications. 2nd ed. Sudbury, MA: Jones and Bartlett Publishers; 2004

19. Ball MJ, Bartlett MA. Dietary intake and iron status of Australian vegetarian women. Am J Clin Nutr. 1999;70:353-358.

19. Alexander D, Ball MJ, Mann J. Nutrient intake and haematological status of vegetarians and age- matched omnivores. Eur J Clin Nutr. 1994;48:538-546.

20. Hunt JR, Roughead ZK. Nonheme-iron absorption, fecal ferritin excretion, and blood indexes of iron status in women consuming controlled lactoovovegetarian diets for 8 wk. Am J Clin Nutr. 1999;69:944-952.

21. Hunt JR, Roughead ZK. Adaptation of iron absorption in men consuming diets with high or low iron bioavailability. Am J Clin Nutr. 2000;71:94-102.

22. Davey, et al., 2003. EPIC-Oxford: lifestyle characteristics and nutrient intakes in a cohort of 33 883 meat-eaters and 31 546 non meat-eaters in the UK. Public Health Nutrition. 6 (3) 259-69.

23. Hallberg L. Bioavailability of dietary iron in man. Ann Rev Nutr 1981;1:123-147.

24. Harvey, L.J., Armah, C.N., Dainty, J.R., Foxall, R.J,, John Lewis, D., Langford, N.J., Fairweather-Tait, S.J., Hemalatha, S., Platel, K. and Srinivasan, K. 2005. Impact of menstrual blood loss and diet on iron deficiency among women in the UK. British Journal of Nutrition. 94 (4) 557-564.