صفحه-نخست » حوادث

جهان نیوز:انگار همه پذيرفته اند که کار در معدن در ميان مشاغل مختلف، از همه سخت تر است. در حقیقت باید اذعان کرد کارکنان معدن واقعاً به دليل عوامل زيان آور اين شغل با خطرات زيادي مواجهند.

حوادث روز افزون معادن کشور به خصوص معادن استان کرمان مدتی است که افکار عمومی و رسانه ها را به طور جدی به خود مشغول کرده است.هر چند وقت خبر حادثه ای برای کارگران که آه از نهاد همه بلند می کند و در نهایت بدون هیچ اقدام جدی از طرف مسئولان به حال خود واگذاشته می شود و رسانه ها می مانند و انتظار خبر ناگوار بعدی.

مطابق آمار به طور میانگین، حوادث منجر به فوت در معادن کشور بالغ بر ۵۰ نفر در سال است. البته به طور کلی نحوه اعلام این موارد فوت بر حسب میزان استحصال مواد معدنی است. براساس آمارهای رسمی وزارت صنایع و معادن، طی سال ۱۳۸۰ شاخص تولید به فوت در معادن کشور ۸/۲میلیون تن به ازای هر نفر بوده است و این میزان در سال ۱۳۸۱ به رقم ۸/۳ میلیون تن به نفر رسیده است که نسبت به سال ۸۰، ۳۶ درصد رشد داشته است. 

در سال ۱۳۸۴ به ازای هر ۶ میلیون تن تولید مواد معدنی یک حادثه منجر به فوت در معادن داشته ایم که این رقم در سال ۸۶ به ۱۰ میلیون تن به ازای یک کشته و خوشبختانه در سال ۸۷ به یک کشته به ازای ۱۶ میلیون تن تولید رسید. این آمار چند سالی است که پر رنگتر به نظر می آید. 

با نگاهی اجمالی به حوادث دهه های گذشته این مساله آشکار می شود که با توجه به میزان استخراج از معادن؛ نسبت حوادث منجر به فوت کمتر شده است. ولی این مساله را نیز باید در نظر داشت که توجه به مسائل ایمنی و رشد روز افزون فناوری در سال های اخیر اثر قابل توجهی در کاهش حوادث معادن در سرتاسر دنیا داشته و انتظار کاهش حوادث با وجود افزایش استخراج امری بدیهی به نظر می رسد.

در این مجال به بررسی عوامل اثر گذار در روند رو به رشد حوادث معدنی در ایران (علی الخصوص در معادن کرمان) پرداخته ایم اما این بار علاوه بر روال مرسوم که صرفا از استانداردهای کشورهای پیشرفته سخن به میان می آید و این احساس را در اذهان ایجاد می کند که بالاخره صنعت آنها و در نتیجه ایمنی شان قاعدتا بالاتر از ماست و... به بررسی و مقایسه ای داخلی نیز پرداخته ایم و تلاش کرده ایم علل اساسی و ریشه ای این حوادث را بررسی و راه حل های ممکن را مرور کنیم.معدنکاري در جهان به دو روش سطحي و زيرزميني صورت مي گيرد. از جمله ويژگي هاي معادن زير زميني، علاوه بر وجود پيچيدگي در طراحي، بالا بودن هزينه ها و حادثه خيزي اين معادن است. 

معادن زيرزميني زغال سنگ بيشترين سهم را در بد نام کردن اين روش معدنکاري از منظر ايمني دارند به گونه اي که تونل هاي اين معادن را مي توان به تونل هاي وحشت براي افراد حاضر در آن تشبيه کرد خطراتی که در کمین یک کارگر معدن، نشسته را می توان اینگونه برشمرد:

۱_ حوادث: انفجار بيشترين سهم از حوادث معدنکاري و تلفات ناشي از آنها را به خود اختصاص مي دهد. علاوه بر انفجار، معادن زغال سنگ به دلیل وجود گاز در معدن با آتش سوزي نيز دست و پنجه نرم مي کنند. همچنین در این میان ریزش ناگهانی معادن بر اثر عوامل مختلف از اثرات زمین شناختی گرفته تا بهره برداری نامناسب را نیز باید به مجموعه این حوادث اضافه کرد.
 
۲_ بیماری های شغلی که در مرحله دوم قرار می گیرند. یعنی بعد از اینکه توانستیم جلوی حوادث ذکر شده در بالا را بگیریم با عوامل بیماری زا مواجه می شویم که شامل اثرات گرد و غبار، گازهاي معدن، صداهای ناهنجار، روشنايي نامطلوب، درجه حرارت، وضعيت هاي بدني نامطلوب حین کار، حمل و جا به جايي دستي بارهاي سنگين و ... هستند و به تدريج و به صورت مزمن تاثيرات نامطلوب خود را بر سلامت کارگران معدن مي گذارند . سرطان ريه ، مزوتليوما ، سرطان مثانه ، بيماري لوسمي، سرطان خون، اختلالات دستگاه عصبي ، نارسايي کليه و صدمه ديدن عملکرد دستگاه توليد مثل بيماري هايي است که يک کارگر معدن را تهديد مي کند و هرکدام از آنها به تنهایی قادر است تا عمر یک کارگر معدن را بسیار تا بسیار کوتاه کند.به همین دلیل میانگین سنی کشته شدگان در حوادث معدنی زیاد نیست چون عموما کسی که از حوادث فاجعه بار جان سالم هم به در ببرد، مطمئناً گرفتار یکسری از این بیماری ها شده و به مرگی خاموش دچار خواهد شد، مرگی که در هیچ گزارش حادثه ای ذکر نمی گردد. 

طی چند سال گذشته حوادث معادن زغال سنگ در کرمان فاجعه بار بوده است. به طوری که حادثه معدن بابنیزو( سال ۸۸ که منجر به کشته شدن ۱۲ نفر گردید) در مجلس شورای اسلامی نیز مطرح شد و اهمیت کار به حدی بود که مجلس تقاضای تحقیق و تفحص از حادثه انفجار معدن باب نیزو را به تصویب رساند و سرانجام نیز این معدن با دستور دادستانی تعطیل شد.طی دوسال گذشته حوادث معادن زغال سنگ کرمان به تنهایی سبب تنزل درجه امنیت فعالیت های استخراج از معادن ایران شده است و این در حالی است که میزان زغال سنگ استخراج شده در این مدت نیز بسیار ناچیز بوده است.

در ادامه به برخی حوادث نزدیک به یکدیگر رخ داده در معادن زغالسنگ کرمان اشاره می کنیم:
 ۱- ۱۳/۱۱/۸۹ - مرگ ۱ معدنچی بر اثر ریزش در معدن همکار
 ۲- ۲۳/۹/۸۹ - مرگ ۴ معدنچی بر اثر ریزش در معدن هجدک
۳- ۲۳/۱۰/۸۸ - مرگ ۴ نفر در معادن هشونی، پابدانا و شگون
 ۴- ۱۶/۹/۸۸ - مرگ ۴ معدنچی بر اثر گاز گرفتگی در معدن هجدک
 ۵- ۱۸/۶/۸۸ - مرگ ۱ معدنچی بر اثر ریزش در معدن هشونی
 ۶- ۳۰/۱/۸۸ - مرگ ۱۲ معدنچی بر اثر انفجار در معدن بابنیزو

با یک حساب سطحی و مقایسه با آمار جهانی اینطور به نظر می رسد که اوضاع معادن زغال سنگ ما زیاد هم بد نیست.به عنوان نمونه در مقایسه با کشور چین که جزو چند کشور دارای منابع عظیم زغال سنگ بوده (با ۱۶۰۰۰ معدن) و بیشترین آمار مرگ و میر در معادن زغال سنگ جهان را داراست (۵۰۰۰ کشته در سال) ظاهرا اوضاع ما ایده آل هم هست اما نکته اینجاست که تولید سالیانه چین به یک میلیارد تن در سال می رسد در حالی که این میزان در کشور ما در بهترین حالت حدود ۲ میلیون تن در سال است. (بر مبنای آمار تلفات بر حسب استخراج) که با احتساب حدود ۲۵ کشته در سال ۸۸ می توان به عدد ۱۲۵۰۰ کشته در ۱میلیارد تن رسید!! (رقمی بسیار بیشتر از کارگران کشته شده در معادن چین)

جالب اینجاست که چین برای کاهش تلفات وافزایش ایمنی در معادن خود از سال ۲۰۰۳ برنامه ای را تدارک دیده است که شامل تعطیلی بیش از ۶۰۰۰ معدن خطرآفرین و کم بازده بوده و از آن سال تاکنون حدود ۱۳ میلیارد دلار! 

صرف تغییرات تکنیکی و ارتقای ایمنی در معادن زغال سنگ خود نموده است.

این که کارگران مشغول به کار در معدن حاضرند با این شرایط در این معادن کار کنند و اینکه حتی پس از فوت بستگان خود، تقاضای جایگزین شدن به جای متوفی را داشته باشند، خود جای بسی تاسف است. یقینا نبود فرصت‌های شغلی مناسب در منطقه و عقب‌ماندگی اکثر روستاهای مجاور معدن می‌تواند از مهمترین دلایل اجبار کارگران برای کار در این گونه معادن باشد.