صفحه-نخست » زیست محیطی

چنان که در روایتی از امام صادق (علیه السلام) آمده است که فرمود: «ستّ خصال ینتفع بها المؤمن من بعد موته: ولد صالح یستغفر له و مصحف یقرأ منه و قلیب یحفره و غرس یغرسه و...»؛12 مؤمن پس از مرگ از شش خصلت سود می برد: فرزند صالح که برایش آمرزش بطلبد، قرآنی که خوانده، چاه آبی که حفر کرده و درختی که کاشته است... .

حکایاتی در اهمیت درخت و درختکاری

الف) کسری و دهقان
روزی انوشیروان را عبور افتاد به صیدگاهی که در بعضی از قریه ها داشت. پیرمردی را دید که درخت زیتون نشاند.
کسری گفت: ای پیر زمانه! درخت نشاندن تو گذشته ؛ زیرا تو پیرمرد ناتوانی و درخت زیتون دیر بار می دهد.
پیرمرد گفت: کسانی که پیش از ما بودند، درخت نشانیدند، ما خوردیم، ما هم می نشانیم، بعد از ما می خورند.

بکاشتند و بخوردیم، کاشتیم و خورند

چو بنگری همه برزگران یکدیگریم

انوشیروان، او را آفرین گفت و چهار هزار درهم به او داد. پیرمرد گفت: دیگران درخت می نشانند و چند سالی زحمت می کشند تا درختشان به بار بنشیند و حاصل بدهد، درخت من چه زود به بار نشست و حاصل داد.
انوشیروان چهار هزار درهم دیگری به او داد. پیرمرد گفت: برای هر درخت در هر سال یک مرتبه میوه است و من از درخت خود در یک ساعت، دو مرتبه بهره بردم و میوه چیدم.
انوشیروان گفت: آفرین و چهار هزار درهم دیگر به او داد و رفت. و گفت: اگر نزد این پیرمرد می ایستادم، تمام خزینه من در برابر کلمات چون جواهر او، کفایت نمی کرد.
زمان آن حضرت (صلی الله علیه وآله)، درخت «سدر» در شبه جزیره عربستان فراوان بود. حضرت درباره قطع آن فرمود:«من قطع سدره، صوب الله رأسه فی النار»؛21 هر کس درخت سدر را قطع کند، خداوند با سر او را در آتش جهنم خواهد انداخت.
در روایت دیگر، حضرت (صلی الله علیه وآله) نابودی درخت، به ویژه درخت خرما را نهی فرمود: «درختان را آتش نزنید، آن ها را با آب ویران نکنید، درختان میوه دار را قطع نکنید، مزرعه ها را نسوزانید.»22
همچنین در روایتی از امام صادق(علیه السلام) وارد شده که فرمود: «لا تقطعوا الثمار، فیصب الله علیکم العذاب صبا»؛23 درختان میوه دار را قطع نکنید که این عمل موجب عذاب الهی است.

در اسلام درخت کاری و باغ داری فضیلت فراوان دارد ، زیرا درخت برای انسان آفریده شده و وسیله ی برآوردن نیازهای مادی و روانی اوست .
بر این اساس پیامبر اکرم (ص) و معصومان (ع) مسلمانان را به درخت کاری تشویق نموده اند و بر این موضوع تأکید می ورزیده اند .
پیامبر اکرم (ص) می فرمایند « ما من مسلم یغر غرساً او یزرع زرعاً فیا کل منه انسان ، اُوْ طیر اَو بهیمةٍ الّا کانت له به صدقه ، هر مسلمانی که درختی بکارد یا کشاورزی کند ، در برابر هر مقدار از آن که انسان ، پرنده یا حیوانی بخورد ، خداوند پاداشی مثل صدقه به وی خواهد داد .»(11)

امام صادق (ع) در این زمینه فرمودند :« وَخلق الله له الشجرة فکلّف عزسها و سقیها و القیام علیها ؛ خداوند درخت را برای انسان آفرید ، از این رو او باید درخت بکارد و آن را آبیاری کند و در حفظ آن بکوشد .»(12)

در روایت دیگری حضرت رسول اکرم (ص) فرمودند :« مَن نصب شجرة و صبر علی حفظها و القیام علیها حتی تثمر کان له فی کل شی یصاب من ثمرة صدقه عندالله ؛ هر کس درختی بکارد و از آن محافظت کند تا ثمر دهد ، خداوند به اندازه ثمر آن به وی پاداش خواهد داد .»(13)

در حدیثی امام صادق (ع) می فرماید :« از رعوا و اغرسوا فلا والله ما عمل الناس عملاً اُحل و لا اطیب منه ، والله لیزرعنّ الرّزع و لیذرسن النخل بعد خروج الرجال ؛ کشاورزی کنید و درخت بکارید که هیچ عملی از آن جلال تر و زیبا تر نیست ؛ سوگند به خدا که پس از خروج رجال ( هنگام ظهور حضرت ولی عصر (عج) کشاورزی و درختکاری بسیار گسترده تر می شود .»(14)

در روایتی از پیامبر خدا (ص) چنین آمده است :« اگر عمر جهان پایان یابد و قیامت فرارسد و یکی از شما ، نهالی در دست داشته باشد ، اگر به قدر کاشتش فرصت دارد ، باید فرصت را از دست ندهد و آن درخت را بکارد »(15).

بر پایه ی روایت دیگری – پیامبر اکرم (ص) – می فرمودند :« . . . . کسی که بدون ظلم و تعدی به دیگری درختی بکارد تا زمانی که یکی از مخلوقات خدا از آن بهره برد ، خداوند به وی پاداش خواهد داد .»(16)

امام صادق (ع) درباره ی سودمندی فراوان گیاهان به مفضل چنین فرموده است :« ای مفضل ! در گیاهان و سودمندی های آن ها بیندیش ، میوه ها را برای تغذیه آدمی ، کاه را برای تأمین علوفه حیوانات ، هیزم را برای سوخت ، چوب را برای انواع نجاری ها و صخت ها و پوست و برگ و ریشه ها برای منافع دیگری . . . افزون بر آن چشم انداز گیاهان سبز وخرم به اندازه ای زیبا و لذت آفرین است که هیچ لذتی با آن برابری نمی کند .»(17)


امام صادق (ع) فرمودند :« مومن پس از مرگ از شش خصلت سود می برد که یکی درختی که کاشته است .»(18)
.

قطع درختان از نگاه معصومان

بزرگان دین همواره مسلمانان را به حفظ درختان تشویق می نمودند و ما را از قطع کردن آن بر حذر می داشتند :
امیرالمومنین علی (ع) فرمودند :« و مما یزید فی العمر ترک الاذی . . . و ان یحترز عن قطع الاشجار الرطبة ، پرهیز از قطع درختان سرسبز بر طول عمر انسان می افزاید .»

امام صادق علیه السلام در این مورد فرمودند :« و لاتقطعرا الثمار فیصب الله علیکم العذاب صبّاً ؛ قطع بی رویه ی درختان میوه دار عذاب سخت الهی را در پی دارد .»(23)

رسول خدا (ص) رزمندگان اسلام را به پرهیز از قطع درختان در جنگ تشویق و توصیه می فرمود :« ولا تقطعن نخلاً و شجراً . . . . ، به هیچ وجه درختان و نخل ها را قطع نکنید .»

ونیز حضرت فرمودند :« درختان را آتش مزنید و آن ها را با آب ویران نکنید »(26)

توجه به درخت و قطع نکردن آب حتی در زمان جنگ نیز جایز نیست ، مسلماً چنین امری در زمان صلح و آرامش بسیار ناپسند و ناروا خواهد بود .
پیامبر اسلام (ص) درباره ی قطع درخت سدر که سرزمین عربستان فراوان یافت می شود فرمودند :« من قطع سدرة صوب الله رأسه فی النار ، هر کس درخت سدر را قطع کند ، خداوند با سر او را در آتش خواهد انداخت .»(27)

حضرت امام صادق (ع) می فرماید :« لاتقطعوا الثمار فیصب الله علیکم العذاب صباً ؛ قطع بی رویه درختان میوه دار ، عذاب سخت الهی را در پی دارد .»(28)

پس جنگل ها و درختان سود فراوان دارد . حفاظت از خاک ، جلوگیری از به راه افتادن سیلاب ها ، فراهم آوردن بستر مناسب برای زندگی حیوانات ، تولید اکسیژن ، کاهش حرارت زمین ، افزایش رطوبت هوا و جلوگیری از گرد و غبار در زمره ی این سودمندی ها قرار دارد .

پس بیاییم از قلع و قمع درختان و تخریب جنگل های کوچک و بزرگ که کفران نعمت الهی است و موجب ضرر به محیط زندگی و موجودات زنده می شود جلوگیری کنیم و این طبیعت زیبا و باشکوه را با تولید گازهای آلاینده نابود نسازیم ، چرا که نابودی جنگل ها و قطع درختان از زشت ترین کارها در پیشگاه خداوند و بزرگان معصوم (ع) است . چرا که دره ها ، کوه ها و جنگل ها و معدن ها و هر زمینی که از دشمن به دست آید حکم انفال دارد و ثروت جهان اسلام به حساب می آید . تا می توانیم درخت بکاریم و جنگل ها و درختان را پاس بداریم تا علاوه بر به دست آوردن محیطی زیبا ، سعادت اخروی را نصیب خود سازیم .



منابع و مآخذ
ترجمه مصور سوره رعد ؛ علی اکبر مهدی پور ، دفتر نشر فرهنگ اسلامی ، چاپ اول ، تهران ، 1360 .
توحید مفضل ( شگفتی آفرینش ) ؛ ترجمه نجف عل میرزایی ، انتشارات هجرت ، چاپ چهارم ، قم ، 1376.
سیمای طبیعت در قرآن ؛ محمد حسن رستمی ، موسسه بوستان کتاب ، چاپ دوم ، قم ، 1368.
طبیعت و کشاورزی از دیدگاه اسلام ؛ سید علی حسینی ، مرکز تحقیقات حوزه ی ولی فقیه در جهاد سازندگی ، چاپ اول ، تهران ، 1382 .
قرآن و علوم طبیعت ؛ مهدی گلشنی ، نشر مطهر ، چاپ اول ، تهران ، 1375 .
گیاهان در قرآن ؛ محمد اقتدار فاروقی ، ترجمه احمد نمایی ، بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی ، مشهد مقدس ، 1374 .