صحبت كردن درباره بیماری‌های دستگاه تناسلی مردان و زنان در جامعه ما به‌علت حجب و حیای فرهنگی حاكم آسان نیست اما از طرفی نمی‌توان بیماری‌های مهم این ناحیه بدن را كه هر‌گونه اختلال در آن تاثیر مهمی در كیفیت زندگی هر فرد می‌گذارد و حتی ممكن است به مرگ منتهی شود، نادیده بگیریم.
برای آشنایی بیشتر با این بیماری‌ها دكتر سید جلیل حسینی، استاد اورولوژی دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی و رئیس انجمن اورولوژی ایران توضیح می دهند.
آقای دكتر، مهم‌ترین بیماری‌های ناحیه تناسلی در مردان چیست؟
در رشته اورولوژی در سال‌های اخیر طبقه‌بندی جدیدی انجام شده كه بیماری‌های این رشته را به 6 یا 7 رشته تخصصی تقسیم می‌كند و در كنگره‌های علمی نیز از همین تقسیم بندی تبعیت می‌شود.
براساس این تقسیم بندی بیماری‌های اورولوژی به چند دسته بیماری‌های كلیه و پیوند كلیه، اورولوژی زنان، اورولوژی اطفال، انكولوژی یا سرطان در اورولوژی، اندرولوژی (شامل بیماری‌های عقیمی و ناتوانی جنسی مردان) اندریولوژی (شامل روش‌های غیر تهاجمی از‌جمله برای دفع سنگ و اورولوژی ترمیمی (جراحی‌های ظریف و مشكل) دسته بندی می‌شود.بقیه بیماری‌ها شامل عفونت‌های دستگاه تناسلی و دفع ادرار نیز در گروه دیگری دسته بندی می‌شود كه اورژانس‌های اورولوژی را هم در این دسته آخر قرار می‌دهند.
اگر از بیماری‌های انكولوژی یا سرطان‌های دستگاه تناسلی شروع كنیم،باید بگوییم كه بیماری‌های خطرناك و مهمی در این دسته قرار دارند كه عمدتاً بدون علامت هم هستند.یكی از این بیماری‌ها سرطان پروستات است كه امروزه با معرفی تست PSA در سال‌های اخیر ما هم در كشور این بیماری را در مراحل اولیه تشخیص می‌دهیم،درحالی كه قبلاً این طور نبود؛
مثلا یك آقای مسن 50 یا 60 ساله به‌علت اینكه زمین خورده بود و دچار شكستگی كوچكی شده است به پزشك مراجعه می‌كرد و ما گراف می‌گرفتیم و متوجه سرطان پروستات می‌شدیم.آن موقع معمولاً بیماری هنگامی تشخیص داده می‌شد كه بسیار پیشرفت كرده بود و درمان آن سخت‌تر بود.اما امروزه با تست PSA می‌توانیم به موقع این بیماری را تشخیص دهیم و درمان كنیم.
شیوع این بیماری چقدر است؟
این بیماری در كشور ما شیوع كمی ندارد.در هر بخش اورولوژی كه نگاه كنید همواره یك یا دو بیمار مبتلا به این عارضه كه منتظر عمل جراحی هستند، بستری هستند.شاید این بیماری بین یك تا 5 درصد در بین مردان شیوع داشته باشد.البته آمار من دقیق نیست، در این مورد مركز تحقیقات اورولوژی بیمارستان سینا تحقیقات دقیقی انجام داده كه می‌تواند قابل استناد باشد.
علائم بیماری سرطان پروستات چیست؟
مهم‌ترین علامت این بیماری نامنظم شدن ادرار است.گاهی فرد مجبور است چندین بار هنگام شب برای ادرار از خواب بیدار شود و گاهی مجبور است به سرعت خود را به دستشویی برساند تا مثانه را تخلیه كند.علائم در همین حد است و خیلی زیاد نیست ولی یك بیماری خطرناك و سرطان نهفته است كه در مراحل پیشرفته به جراحی‌های بزرگ و درمان‌های متعدد،سخت و خطیر نیاز دارد؛ بنابراین مهم‌ترین علامت این بیماری اختلال در ادرار است كه به‌خصوص در بین مردان بالای 45 سال دیده می‌شود.این افراد حتماً باید با یك متخصص اورولوژیست مشورت كنند و ویزیت شوند.
و اگر به موقع مراجعه نكنند؟
در غیر این صورت، ممكن است در كوتاه‌ترین زمان ممكن، متاستاز بدهد، متاستاز استخوانی، ریوی و بیماری دست اندازی‌های مختلفی بكند و در فرصت كوتاهی فرد را از بین ببرد.
سرطان دیگر كه به‌خصوص در كشور ما شیوع بیشتری دارد،سرطان مثانه است. این بیماری از بافت خود مثانه به‌وجود می‌آید و گاهی از كلیه و حالب كه محل عبور ادرار است به‌وجود می‌آید ولی عمدتاً در مثانه است. این بیماری هم تقریباً بدون علامت است،تنها علامت آن پیدا شدن خون در ادرار است كه در مراحل اولیه به وضوح دیده نمی‌شود و گاهی به‌صورت یك تغییر رنگ جدی در ادرار مشاهده می‌شود.
مردان به‌خصوص مردانی كه در معرض مواد خاصی هستند، مثلاً مردان سیگاری یا افرادی كه مواد افیونی مصرف می‌كنند یا در صنایع مثلاً صنایع كشتی‌سازی، لاستیك‌سازی یا حتی خشكشویی‌ها فعالیت می‌كنند، بیشتر در معرض این بیماری قرار دارند،همچنین كسانی كه در خانواده شان سابقه سرطان مثانه هست نیز در معرض این بیماری قرار دارند.
هر چه تومور سرطان مثانه بزرگتر باشد،نفوذ بیشتری به دیواره مثانه می‌كند و خونریزی بیشتر می‌شود اما هنگامی كه به وضوح خون در ادرار دیده شود،بیماری خیلی پیشرفت كرده است.بنابراین مردان در هر سنی كه باشند اگر با تغییر رنگ ادرار مواجه شدند باید آن را جدی بگیرند چون ممكن است علامت سرطان مثانه باشد. یك آزمایش ساده ادرار این مسئله را روشن می‌كند،البته وجود خون در ادرار صرفاً علامت سرطان مثانه نیست،ممكن است نشانه سنگ یا یك بیماری كلیوی نیز باشد كه خطر جانی كمتری دارند.
آنچه مهم است و می‌تواند به سلامت و عمر فرد آسیب جدی وارد كند، سرطان مثانه است كه هیچ درد و علامت دیگری ندارد.شیوع این بیماری نسبت به سرطان پروستات خیلی بیشتر است.در همه بخش‌های اورولوژی و در همه مناطق كشور همواره تعدادی از این بیماران بستری هستند.شاید حدود 10 درصد بیماران اورولوژی كشور این دسته از بیماران باشند. بیشتر این بیماران هم افراد سیگاری و افرادی هستند كه در صنایع با مواد شیمیایی سر و كار دارند.
سومین سرطان ناحیه تناسلی سرطان بیضه است.
این بیماری شیوع زیادی ندارد و به ندرت دیده می‌شود ولی بیماری خطیری است كه یك راه تشخیص ساده دارد. درست مثل آنچه برای تشخیص زودرس سرطان سینه به خانم‌ها توصیه می‌كنند كه سینه‌هایشان را خودشان به‌طور مرتب معاینه كنند،به آقایان هم توصیه می‌شود، خودشان بیضه‌هایشان را معاینه كنند و اگر هر تغییر و نامنظمی را در بیضه‌شان دیدند، فوری به پزشك مراجعه كنند.
این بیماری گاهی به‌صورت جمع شدن آب دور بیضه دیده می‌شود اما این نامنظمی الزاماً نشانه سرطان بیضه نیست و ممكن است یك التهاب ساده باشد ولی حتماً باید به پزشك اورولوژیست مراجعه شود.چون اگر سرطان بیضه باشد بسیار خطرناك و تهاجمی است و بلافاصله به داخل شكم دست‌اندازی می‌كند، در آن صورت باید جراحی‌های خیلی سنگینی برای درمان آن انجام داد.اما اگر در مراحل اولیه تشخیص داده شود، خیلی راحت درمان می‌شود.
اورژانس‌های اورولوژی چیست؟
اورژانس تعریف مشخصی دارد؛ یعنی عارضه‌ای كه باید به فوریت و در كوتاه‌ترین زمان ممكن به آن رسیدگی شود اما متأسفانه اكثریت مردم از موارد اورژانسی خبر ندارند و نمی‌دانند چه بیماری‌هایی اورژانسی است؛ البته گاهی كه با یك بیماری مانند سنگ كلیه مواجه می‌شوند چون درد زیادی دارد و بیماری پر سر و صدایی است، (درد سنگ كلیه مثل درد زایمان است) به همین خاطر فرد بلافاصله به پزشك و اورژانس مراجعه می‌كند. ولی اورژانسی كه من می‌خواهم به آن اشاره كنم،چیز دیگری است كه درمان آن كاملاً وابسته به زمان است، زمان طلایی یا GOLDEN TIME دارد و اگر بعد از زمان طلایی مراجعه شود، متأسفانه هیچ كاری برای آن نمی‌توان انجام داد.
از لحاظ فرهنگی برای ما مشكل است كه خیلی راحت این بیماری‌ها را در رسانه‌ها مطرح كنیم اما از طرفی تعهد پزشكی ما ایجاب می‌كند با كلماتی كه مطابق فرهنگ و شئون جامعه ما باشد، این مسائل را مطرح كنیم.
2اورژانس مهم در اورولوژی داریم. ببینید، بیضه ناحیه‌ای از بدن مردان است كه برای تولید‌مثل، نطفه تولید می‌كند كه برای پدر شدن یك مرد هنگامی كه با نطفه همسرش به اشتراك گذاشته می‌شود منجر به تولید مثل می‌شود؛بنابراین باید سالم باشد و بتواند اسپرم یا نطفه مردانه تولید كند.
در دوران بلوغ مردان ممكن است بیضه دور طنابی كه عروق بیضه را تامین می‌كند، بپیچد و یك حالت گردش پیدا كند،این هیچ ربطی به حالت فرد یا شكل خوابیدن ندارد. خودبه‌خود اتفاق می‌افتد و«تورسیون» بیضه نام دارد، اگر چنین حالتی اتفاق بیفتد فرد باید حداكثر ظرف 6 ساعت به پزشك متخصص اورولوژی مراجعه كند تا با یك جراحی ساده، بیضه را سر جایش برگرداند. در غیر این صورت بعد از گذشت 6 ساعت بیضه دچار خون مردگی می‌شود و می‌میرد كه دیگر هیچ كاری برای درمان آن نمی‌توان انجام داد.
علامت این بیماری چیست؟
علامت آن درد شدید در ناحیه بیضه است كه به‌صورت ناگهانی به‌وجود می‌آید، ممكن است بیضه دچار بادكردگی هم بشود.اگر چنین علائمی دیده شد، فرد باید به سرعت ظرف 2 یا 3 ساعت خود را به یك متخصص اورولوژی برساند،حتی فرصت برای مراجعه به پزشك عمومی هم نیست و نیابد وقت را تلف كرد.درد شدید بیضه البته ممكن است به‌علت ضربه خوردن حین بازی فوتبال یا عفونت باشد.اگر عفونت باشد به راحتی با آنتی بیوتیك درمان می‌شود ولی تورسیون یا گردش بیضه خطرناك است و حتماً باید در زمان طلایی 6 ساعته، در هر ساعت از شبانه‌روز كه باشد بلافاصله درمان شود.
علتش چیست؟
علتش به آناتومیك بیضه مربوط است.ممكن است به‌صورت مادرزادی یك طرف بیضه سنگین‌تر یا سبك‌تر باشد و كمتر از یك درصد پسران 10تا 20 ساله ممكن است با این عارضه مواجه شوند.
عقیم می‌شوند؟
یك بیضه از بین می‌رود و باید از بدن خارج شود ولی ممكن است به‌علت تغییراتی كه در بدن ایجاد می‌كند،سیستم ایمنی بدن را تحت‌تأثیر قرار دهد.در این صورت ممكن است از طریق خون و عكس‌العمل بدن،به بیضه طرف مقابل هم آسیب وارد شود در غیر این صورت ممكن است فرد برای بچه دار شدن دچار مشكل شود یا حتی عقیم شود. كمتر از نیم درصد مردان ممكن است به این عارضه مبتلا شوند.
بیماری اورژانسی دیگری كه آن هم بسیار مهم است و اگر در زمان طلایی مراجعه نشود ممكن است منجر به ناتوانی جنسی دائمی فرد بشود به‌نحوی كه مرد قدرت زناشویی خود را برای همیشه از دست بدهد، «پریاپیسم» است.
به‌طور طبیعی مردان در زمان‌های مشخصی كه صلاح می‌دانند، زناشویی می‌كنند.مدت زناشویی در افراد مختلف متفاوت است اما به‌طور كلی بعد از ارتباط جنسی آلت تناسلی مرد به حالت طبیعی قبل از این حالت برمی‌گردد اما اگر حالت نعوظ بیش از یك ساعت طول بكشد،شروع زنگ خطر است و اگر این اتفاق افتاد فرد باید حداكثر ظرف 6 ساعت به پزشك مراجعه كند.
اگر بعد از این مدت وضعیت به حالت طبیعی برنگردد منجر به ناتوانی جنسی تا آخر عمر می‌شود و هیچ درمانی نیز نخواهد داشت. متأسفانه كمتر از یك درصد مردان از این مسئله مهم اطلاع دارند؛ به همین علت این بیماران معمولاً بعد از 24 ساعت به پزشك مراجعه می‌كنند كه دیگر دیر است و كاری نمی‌توان انجام داد.علت آن هم به جز نا آگاهی از اهمیت این مسئله مقداری هم به خاطر خجالت فرهنگی است. به همین خاطر سعی می‌كنند به اتفاق خانواده، خودشان مشكل را حل كنند كه امكان ندارد و فقط یك متخصص می‌تواند مشكل را حل كند.
علت این عارضه چیست؟
علت آن ممكن است مصرف داروهای اعصاب و روان باشد.علل دیگری هم دارد،بعضی بیماری‌های خونی ممكن است عامل بروز این بیماری باشد.افرادی كه مبتلا به بیماری گلبول‌های قرمز هستند،مستعد آن هستند. اما گاهی هم بدون هیچ علتی به‌صورت خودبه‌خودی اتفاق می‌افتد.مصرف كم یا زیاد مایعات هم ممكن است این حالت را ایجاد كند.
بیماری‌های عفونی دستگاه تناسلی چه مواردی هستند؟
بیماری‌های عفونی دستگاه تناسلی انواع مختلفی دارند، عامل این بیماری‌ها ممكن است میكروب‌های عمومی باشند یا میكروب‌ها و ویروس‌هایی كه از طریق ارتباط جنسی منتقل می‌شوند. انواع قدیمی این بیماری‌ها سفلیس و سوزاك هستند اما امروزه بیماری‌های دیگری مانند ایدز و آنتی‌ژن‌هایی كه از طریق رابطه جنسی منتقل می‌شوند نیز مطرح هستند.
در خانم‌ها عفونت مثانه هم بیماری مهم و شایعی است كه مجبورند تند‌تند مثانه را تخلیه كنند، چون سیستم خروجی مثانه و ناحیه تناسلی در زنان به هم نزدیك است احتمال عفونت در آنها زیادتر است؛ به همین علت یك تا2بار عفونت مثانه در زنان را طی یكسال طبیعی می‌دانیم و آن را جدی نمی‌گیریم ولی اگر عفونت مثانه در آقایان باشد حتماً باید به‌صورت جدی بررسی‌های لازم انجام شود.عفونت دیگر، عفونت بیضه است كه در پسر‌بچه‌ها ممكن است اتفاق بیفتد كه ممكن است مادرزادی باشد یا به‌صورت خودبه‌خود اتفاق بیفتد.
The underlying connection was closed: An unexpected error occurred on a send.