دانش > طبیعت  - سگ‌ها نسبت به ناراحتی صاحبانشان عکس‌العمل نشان می‌دهند، درست انگار که ناراحتی را درک می‌کنند. اما آیا آن‌ها واقعا برای ناراحتی صاحبانشان غصه می‌خورند یا فقط حالت‌های ناراحتی انسان را تقلید می‌کنند؟

بهنوش خرم‌روز:‌ شاید شما هم تا به حال از افرادی که حیوان خانگی دارند، ‌شنیده باشید که انگار حیوانات آن‌ها به خصوص سگ‌ها،‌ احساساتشان را درک می‌کنند. خب،‌ بسیاری از آن‌ها در مواقعی که هیجانی خاص را تجربه می‌کرده‌اند، مخصوصا زمانی که هیجان ناخوشایندی داشته‌اند،‌ علائمی در سگ خود دیده‌اند که نشان می‌دهد سگ هم احساس خوبی ندارد، اما برای پژوهشگران این پدیده بسیار پیچیده است. در حقیقت برای آن‌ها این سوال مطرح است که علائمی که در سگ‌ها دیده می‌شود، واقعا ابراز همدلی است،‌ یا پدیده‌ای است که سرایت هیجان نام دارد.

سرایت هیجان در واقع واکنشی نسبت به رفتار و نشانه‌های رفتاری در دیگران است. مثلا اگر شما خمیازه بکشید، کسانی که اطراف شما هستند و حتی سگ‌ها هم ممکن است خمیازه بکشند. آن‌ها هیچ‌کدام در واقع در حال همدلی با شما نیستند،‌ هرچند قسمت‌هایی از مغز که مسئول همدلی است،‌ در این مواقع فعال می‌شود. اما در حقیقت، این رفتار نوعی تقلید است و در سطح هشیاری اتفاق نمی‌افتد؛ البته چرایی این رفتار هنوز برای دانشمندان روشن نیست.

اما به گزارش دیسکاوری،‌رفتار سگ‌ها فراتر از تقلید صرف است. به گفته کارین سیلوا و لیلیانا سوسا از موسسه علوم زیست‌پزشکی ابل‌سلازر،‌ مطالعات نشان می‌دهند که سگ‌ها در مقابل ناراحتی افراد،‌ درست همان عکس‌العملی را نشان می‌دهند که کودکان در برابر افرادی که تظاهر به ناراحتی می‌کنند، ‌از خود نشان می‌دهند. همین رفتار دانشمندان را مشکوک کرده که شاید نوعی همدردی در این رفتار سگ‌ها نهفته باشد. همچنین در مواردی دیده شده که سگ‌هایی که هیچ آموزشی ندیده‌اند نسبت به موقعیت‌های اورژانسی که برای انسان‌ها پیش می‌آید حساس هستند و حتی برای کمک اقدام می‌کنند. این رفتار هم می‌تواند نشانه‌ای از ادراک همدلانه آن‌ها باشد.

این محققین در مطالعه خود از صاحبان سگ‌ها خواستند وانمود کنند که زیر یک قفسه از کتابخانه گیر افتاده و آسیب دیده‌اند. سگ‌ها اغلب گیج شده بودند و هیچ واکنش خاصی از خود نشان ندادند. اما دانشمندان فکر می‌کنند بوها و صداهایی که با استرس واقعی همراه می‌شوند،‌ سگ را وادار به عکس‌العمل می‌کند، بنابراین به این سادگی‌ها نمی‌توان سگ را گول زد و وانمود کرد که یک موقعیت اورژانسی پیش آمده است.

به علاوه مطالعات دیگر نشان می‌دهند سگ‌هایی که برای درمان انسان‌ها کمک می‌کنند،‌ بعد از جلسات درمانی تحت تاثیر قرار می‌گیرند و بعد از جلسه به نوازش و آرام سازی نیاز پیدا می‌کنند! اما چرا سگ‌ها چنین توانایی دارند؟ دانشمندان سه احتمال را مطرح می‌کنند:

1. سگ‌ها از نژاد گرگ‌ها هستند که خیلی اجتماعی‌اند و با همنوعان خود همدلی می‌کنند.

2. همنشینی درازمدت سگ‌ها با انسان‌ها،‌ قابلیت‌هایی را که از اجداد گرگشان به ارث برده‌اند، شکوفا کرده و به آن‌ها این امکان را داده که با انسان‌ها همدلی کنند.

3. تنوع در تولید مثل و انتخاب سگ‌هایی که رفتار هوشمندانه‌تری دارند، باعث شده توانایی همدلی در سگ‌هایی که ما امروز می‌بینیم بالا باشد.

البته برای فهم دقیق، نیاز به مطالعات بیشتری است. اما پاسخ به این سوال،‌ می‌تواند سوال‌های بسیاری را به همراه بیاورد:‌ آیا سگ‌ها این توانایی را ژنتیکی دریافت می‌کنند؟ اگر بله،‌ یعنی برخی از سگ‌ها و احتمالا برخی انسان‌ها با توانایی همدلی بیشتری متولد می‌شوند؟ آیا سگ‌ها این قابلیت را یاد گرفته‌اند و می‌توان به سگ این توانایی یا مهارت را آموخت؟ آیا فقط سگ‌ها چنین توانایی دارند یا در حیوانات دیگر هم می‌توان همدلی با انسان را دید؟