!


بنابراین به عنوان یک قانون کلی داروها نباید همراه با غذا به مصرف برسند، مگر اینکه پزشک توصیه كرده باشد. به همین بهانه در گفت‌وگویی با دكتر تیرنگ نیستانی، متخصص تغذیه و رژیم غذایی و دانشیار انستیتو تحقیقات تغذیه و دانشگاه شهید بهشتی نظر ایشان را جویا شده‌ایم.

آقای دکتر! زمانی كه فردی به عفونتی مبتلا می‌شود و پزشك برایش آنتی‌بیوتیك تجویز می‌كند آیا باید رژیم غذایی خاصی داشته باشد؟
واقعیت امر این است كه رژیم غذایی خاصی برای آنتی‌بیوتیك درمانی نداریم. البته برنامه غذایی و مراقبت‌های تغذیه‌ای خاصی هم برای پیشگیری از عفونت، هم در زمان شدت پیداكردن آن و هم در زمان درمان، برای بیمار فراهم می‌كنیم كه این كار طبیعتا وظیفه متخصص تغذیه است.

وقتی فردی آنتی‌بیوتیك می‌خورد چه مواد غذایی را باید مصرف كند كه بتواند دوره عفونت و بیماری را راحت‌تر طی كند؟
بستگی به ماهیت آنتی‌بیوتیك دارد. همان‌طور كه می‌دانید معنی لغوی آنتی‌بیوتیك، ضد حیات است. بنابراین با توجه به نوع آنتی‌بیوتیك، دوز استفاده، زمان مصرف، اینكه چه فردی آن را مصرف كند و واكنش او نسبت به دارو و عوارض داروها، باید مواد غذایی خاصی مصرف كرد. بعضی از این عوارض ممكن است مشترك باشند كه مهم‌ترین آنها عوارض گوارشی است. عوارض گوارشی ناشی از داروها عبارتند از: دل به هم خوردگی، اسهال، تهوع، ضعف، گیجی، سنگینی و...

حال این سوال پیش می‌آید كه آیا امكان دارد با استفاده از مواد غذایی خاصی از این حالت‌ها پیشگیری كنیم یا به طور كلی آنها را درمان كنیم؟
پاسخ این است که خیلی از مواقع با مصرف مواد غذایی، مشكل به طور كلی درمان نمی‌شود اما گاهی می‌تواند به ما كمك كند. افرادی كه آنتی‌بیوتیك مصرف می‌كنند یعنی عفونت حادی دارند و طبیعتا اشتهایشان تحت تاثیر قرار می‌گیرد. ولی به‌رغم این بی‌اشتهایی توصیه می‌شود خوردن میوه و سبزی را فراموش نكنند. بعضی از محققان در میان‌ میوه‌ها روی سیب به دلیل پكتینی كه داخل آن وجود دارد تاكید می‌كنند زیرا گفته می‌شود پكتین سیب می‌تواند تا حدودی اثر مثبت بر حالت تهوع ناشی از خوردن آنتی‌بیوتیك‌ها داشته باشد. سبزی‌هایی مانند اسفناج، كلم‌بروكلی، فلفل، هویج و... نیز به بیمار كمك می‌كند تا به حالت ضعفش غلبه کند.

غذاها چقدر می‌توانند با آنتی‌بیوتیك‌ها تداخل ایجاد كنند؟
تداخل غذا و آنتی‌بیوتیک با توجه به نوع آنتی‌بیوتیك می‌تواند متفاوت باشد. ما این را می‌دانیم كه بعضی از آنتی‌بیوتیك‌ها به ویژه خانواده پنی‌سیلین، آموكسی‌سیلین و آمپی‌سیلین سبب اختلال در جذب كلسیم می‌شوند. بنابراین اگر مواد غنی از كلسیم مانند انواع لبنیات یا سفیده تخم‌مرغ با آنتی‌بیوتیك‌ها مصرف شوند می‌توانند روی زیست فراهمی دارو اثر نامطلوب بگذارند. به همین دلیل توصیه می‌شود كه این گروه از آنتی‌بیوتیك‌ها با این دسته از مواد غذایی مصرف نشود.

بعضی از افراد به‌رغم اینكه مجبورند به دلیل عفونتی كه دارند آنتی‌بیوتیك بخورند، رژیم غذایی خاصی هم دارند. این افراد چه نكاتی را باید رعایت كنند؟
افرادی كه رژیم غذایی خاصی دارند بیشتر كسانی هستند كه رژیم‌های كاهش وزن دارند یا دیابتی هستند و در جهت كنترل قندخون رژیم می‌گیرند. نكته‌ای كه باید متذكر شوم این است كه بیش از اینكه آنتی‌بیوتیك در این رژیم‌ها مساله‌ساز باشد، توجهات نه چندان منطقی و علمی اطرافیان بیمار می‌تواند مشكل‌ساز باشد. به‌عنوان نمونه با یك عفونت گلوی ساده، برونشیت یا عفونت مجاری ادرار كه آنتی‌بیوتیك تجویز می‌شود، تفكر اینكه مصرف آنتی‌بیوتیك موجب ضعف بدن می‌شود پس باید بیمار را تقویت كرد در افراد قوت می‌گیرد.

بنابراین هر كس با توجه به فرهنگ و غذاهایی كه می‌شناسد انواع غذاها را از پاچه گوسفند، آب گوشت و بلدرچین گرفته تا میوه، سبزی و شیرینی به فرد پیشنهاد می‌كند و به‌طور كل برنامه غذایی بیمار را به هم می‌ریزد. نكته‌ای كه به‌نظر من باید خیلی به آن توجه كرد این است كه اگر برنامه غذایی فردی را متخصص تغذیه تنظیم‌ كرده باشد، این برنامه، برنامه‌ای نیست كه موجب ضعف ایمنی و اختلال در وضعیت سوخت و ساز بدن شود. بنابراین نباید نگران عوارض جانبی برنامه غذایی یا رژیم غذایی تاییدشده توسط متخصص تغذیه بود. به هر حال هر فردی ممكن است در طول زندگی‌اش به عفونت‌های متفاوتی به ویژه عفونت تنفسی آن هم از نوع ویروسی‌ مبتلا شود. بنابراین مداخلات تغذیه‌ای غیرعلمی و غیرتخصصی توسط اطرافیان جز اینكه مشكل بیمار را دو چندان ‌كند، كاربرد دیگری ندارد.

بعضی از افراد را می‌بینیم كه هنگام ضعف ناشی از بیماری از مكمل استفاده می‌كنند. آیا امكان تداخل این دسته مواد با آنتی‌بیوتیك‌ها وجود دارد؟
جز كلسیم كه ذكر شد سایر مكمل‌ها تا جایی كه می‌دانم تاثیر سویی در جذب آنتی‌بیوتیك‌ها و تاثیرگذاری آنها ندارند. البته بد نیست در اینجا به این نكته اشاره كنم كه بعضی از مواد غذایی مانند گریپ‌فروت و آب آن معمولا بیشترین تداخلات را با داروها دارند.

اگر كسی بخواهد همین آب گریپ‌فروتی كه گفتید یا مواد لبنی را كه سرشار از كلسیم هستند مصرف كند با چه فاصله زمانی از خوردن آنتی‌بیوتیك‌ها باید این كار را انجام دهد؟
فاصله‌ای كه باید بین خوردن غذا و آنتی‌بیوتیك وجود داشته باشد معمولا 2 تا 3 ساعت است. بعضی‌ها فاصله خوردن آنتی‌بیوتیك را یك تا 2 ساعت قبل از غذا یا 2 تا 3 ساعت بعد از غذا در نظر می‌گیرند كه فاصله خوبی است و دقیقا با فیزیولوژی بدن تطابق دارد.

خیلی كم پیش می‌آید كه پزشكان به بیمارانشان توصیه كنند كه داروهای تجویزشده را با موادغذایی خاصی بخورند یا نخورند. چه توصیه‌ای به پزشكان و بیمارانشان دارید؟
همان‌طور كه می‌دانید روزبه‌روز آنتی‌بیوتیك‌های جدیدی وارد بازار می‌شود و این نشان‌دهنده مقاومت میكروب‌ها نسبت به آنتی‌بیوتیك‌های قبلی است. گاهی این مقاومت به دلیل مصرف نابجا و ناكافی آنتی‌بیوتیك یا مصرف خودسرانه و بدون نظر پزشك ایجاد شده است. وقتی آنتی‌بیوتیك‌های جدیدی وارد بازار می‌شود بحث تداخلشان با غذا نیز جدید است و چه بسا اطلاعات مربوط به آن موجود یا در دسترس نباشد. به همین دلیل از بیماران می‌خواهم كه اطلاعات لازم را از پزشكشان بپرسند.