به طوری که درفصل 2 دیدیم گاتری شرح می دهد چگونه برخی عادتهای ناخوشایند راکه به برخی ازمحرکهای شرطی شده اند می توان ازطریق فرایندی به نام شرطی سازی تقابلی با پاسخهای متفاوت و مغایربه همان محرکها جایگزین کرد. شرطی سازی تقابلی وسیعا روی حیوانات بررسی شده است. برای مثال بوتون وپک (1992) محرکی را به ارایه غذا شرطی کردند(شرطی سازی) وبعد همان محرک را به ارایه شوک شرطی کردند(شرطی سازی تقابلی). تحت این شرایط حیوان ابتدا پاسخ مرتبط با غذا را به محرک یاد می گیرد(خوردن) اما بعد فورا پاسخ مرتبط با شوک را می آموزد(مانند تکان دادن ناگهانی سر). جالب اینجاست که شرطی سازی تقابلی تداعی اولیه راازبین نمی برد. بوتون وپک گزارش می دهند که بعد از28 روزفاصله پاسخ اولیه به طورخودانگیخته برگشت کرد.

شرطی سازی تقابلی گاهی درروان درمانی استفاده می شود وحساسیت زدایی منظم بخوبی آن را نشان می دهد(ولپی 1958) این روشی است که عمدتا دردرمان اضطرابها وفوبیها به کارمی رود. به زبان ساده حساسیت زدایی منظم شامل سه مرحله است: درمرحله اول بیمار تمام موقعیتهایی راکه موجب رفتارناخواسته می شوند شرح می دهد وآنها رابه صورت سلسله مراتبی ازضعیف ترین تا قویترین موقعیتی که آن رفتاررا به وجود می آورد فهرست می کند. بعد درمانگرپاسخی رابه بیمارمی آموزد که با پاسخ ناخواسته مغایراست. تقریبا همیشه پاسخ آرمیدگی زیرا آرمیدگی با ترس یا اضطراب مغایراست. درمرحله آخرملایمترین محرک ارایه می شود درحالی که بیمارآرمیده است وبا ارایه محرکهای موجود درسلسله مراتب ادامه می یابد تا اینکه بیماراحساس ناراحتی کند دراین لحظه درمانگرتوقف می کند وآرمیدگی دوباره تمرین می شود. هدف درمان این است که درنهایت قویترین محرک ارایه شود بدون اینکه واکنش ناخواسته را فراخوانی کند(این روش نوع پیشرفته روش آستانه گاتری است که درفصل 2 شرح دادیم).

روشهای شرطی سازی تقابلی درحوزه پزشکی نیزبا موفقیت به کاررفته اند. برای مثال اسمی جسترز و ون دن برک (1995) بیماری را درمان کردند که به نوع خاصی ازصرع مبتلا بود که موسیقی به راحتی آن را فرا می خواند(صرع موسیقی زاد نامیده می شود). درمورد این خانم تقریبا هرنوع موسیقی. این پژوهشگران ظرف یک دوره توانستند کلمه های خیالی وبه خصوصی را به محرکهای موسیقی شرطی کنند به طوری که درنهایت این خانم توانست به برخی انواع موسیقی بدون حملات صرع گوش کند. نمونه دیگری ازشرطی سازی تقابلی درحرفه پزشکی عبارت است ازهمایند کردن فعالیتهای خوشایند با روشهای پزشکی ساختگی درمورد بچه ها برای شرطی کردن تقابلی پاسخهای مغایربا ترس. درد. اضطراب قبل ازاجرای روشهای پزشکی واقعی(روشهایی چون بیرون کشیدن مغزاستخوان وسوراخ کردن کمر)(اسلیفر. ربیت وکاتالدو1995)