همواره يکي از مشکلات در مورد سگهايي که اطلاعات دقيقي از تاريخ تولد و يا سن آنها نداريم تعيين سن براي آنان مي باشد. به خصوص در مورد توله سگها که از نظر واکسيناسيون و ديگر موارد درماني بايد مورد ارزيابي قرار گيرند. مقوله تعيين سن بر اساس دندان ها در دسترس ترين روشي است که ما را در تعيين حدودي سن سگها ياري مي کند البته دقت اين شيوه با افزايش سن سگها . کاهش پيدا مي کند. البته باز لازم به ذکر است که دقت اين روش تابع بسياري موارد اختصاصي و محيطي مي باشد که در ادامه مقاله در مورد آن توضيح داده شده است. تجربيات شخصي اينجانب به خوبي نشان داده که استفاده از اين روش در تعيين سن بسيار مناسب مي باشد .

البته احتياط را هيچگاه فراموش نکنيم. زيرا که تعيين سن يک سگ بالغ  روتوايلر به قيمت از دست دادن دستمان اصلا ارزش ندارد. 

يکي از راه هاي تعيين سن سگ استفاده از زمان رويش دندانهاي شيري و دائمي و تغييرات ايجاد شده در آنها مي باشد. معمولا بيشتر، دندانهاي پيشين و تغييرات آنها ملاک تعيين سن بخصوص در سنين بالا براي سگها مي باشد

سگها هم مانند بسياري ديگر از حيوانات Diphydont هستند ، يعني رشد دندانهايشان در دو مرحله صورت مي گيرد ابتدا دندانهاي شيري و سپس دندانهاي دائمي.

در سگ دندانها به 4 نوع تقسيم بندي مي شوند :

1. دندانهاي پيش (Incisors)

2. دندانهاي نيش (Canines)

3. دندانهاي پيش آسيا (Pre Molars)

4. دندانهاي آسيا (Molars)

سلامت عمومي، نوع تغذيه، جنس، نژاد و حتي فصلي که توله در آن متولد شده است برروي سرعت دندان درآوري و رشد آنها تاثير دارد. در ماده ها نسبت به نرها دندانها سريعتر ظاهر مي گردند، همينطور در توله هاي متولد تابستان دندان درآوري سريعتر از توله هاي متولد زمستان است.

فاکتورهاي ديگر نيز تاثير گذار هستند از جمله اينکه دندانهاي نژادهاي بزرگ سريعتر از نژادهاي کوچک ظاهر مي شود. گاهي در نژادهاي کوچک دندانهاي شيري تا زمان رشد دندانهاي دائمي باقي مي ماند و حتي براي اينکه جلوي رشد دندانهاي دائمي را نگيرند بايد توسط دامپزشک برداشته شوند.

توله سگ بون دندان متولد شده، در سه هفته اول هيچ دنداني ندارد و سپس در 3-4 هفتگي دندانهاي شيري شروع به بيرون آمدن مي کنند. ابتدا دندانهاي نيش و بلافاصله دندانهاي پيش که ابتدا در فک بالا و سپس فک پايين ظاهر مي شوند. در حدود هفته 6  توله سگ در هر نيم آرواره، 3 دندان پيش، 1 دندان نيش و 3 دندان پيش آسيا دارد.

 بنابر اين فرمول دنداني توله سگ به شرح زير مي باشد.

سني که دندانهاي دائمي جايگزين مي گردند بر اساس نژاد متغير است. در نژادهاي بزرگ اين جايگزيني زودتر صورت مي پذيرد. جايگزيني دندانهاي پيش در 5/3 تا 4 ماهگي شروع مي شود و در 5 ماهگي کامل مي شود اگرچه هنوز رشد دندانهاي پيش کناري کامل نشده است.

معمولا زمان بيرون آمدن دندانها در 2 فک يکسان است. دندانهاي سگ در 8  ماهگي کامل مي شود. با رشد دندانهاي دائمي، خونرساني به دندانهاي شيري کاهش يافته و پس از مدتي مي افتند. در فک پايين دندانهاي نيش دائمي در سمت داخل دندانهاي نيش شيري در مي آيند ما در فک بالا در جلوي دندانهاي شيري در  مي آيند. دندانهاي پيش دائمي هم در پشت دندانهاي پيش شيري در مي آيند.

فرمول دندانهاي دائمي در سگ به صورت زير مي باشد :

بعد از سن يکسالگي، طريقه جويدن غذا، سلامت دهان و دندان و ساختار دهاني تخمين سن سگ را مشکل مي سازد. با اينحال به صورت حدودي بر طبق ميزان سايش دندانها همچنان مي توان سن سگ را تخمين زد.اين روش در نژادهاي بزرگ تا حدود 90% دقيق است اما سايش دندان در نژادهاي کوچک و در سگهايي که فک آنها مقابل هم قرار نمي گيرد اغلب اشتباه مي شود.

در 6 ماهگي سايش دندانهاي پيش مرکزي فک پايين شروع شده و در 18 ماهگي کامل مي گردد، از 5/1 سالگي تا 2 سالگي سايش دندانهاي پيش مياني فک پايين شروع شده و در 5/2 سالگي کامل مي شود.

بين 5/2 تا 3 سالگي سايش نوک دندانهاي پيش مرکزي فک بالا شروع شده و در 5/3 سالگي کامل مي گردد.

در 5/3 تا 4 سالگي سايش نوک دندانهاي پيش مياني فک بالا شروع شده و در 5/4 سالگي کامل مي گردد.

بين 5/4 تا 5 سالگي نوک دندانهاي پيش کناري فک پايين شروع به سايش مي کند و در 5/5 سالگي کامل مي شود. حدودا در اين سن نيش ها هم علائمي از سايش را نشان مي دهند.

در 6 سالگي گوشه هاي اصلي دندانهاي پيش کناري فک بالايي سائيده مي شوند اما اين دندانها به نظم بقيه دندانها سائيده نمي شوند، چون بخوبي و به طور کامل روي هم قرار نمي گيرند.

در 7 سالگي پيشهاي مرکزي فک پايين يک حالت بادامي پيدا مي کنند چون از سمت فوقاني به سمت ريشه شرسالگي دندانهاي پيش مرکزي مي افتند و بعد هم دندانهاي پيش مرکزي بالايي . بقيه دندانهاي پيش بين 12 تا 16 سالگي و دندانهاي نيش بين 16 تا 20 سالگي مي افتند.

 اين الگوي تعيين سن در شرايطي در نظر گرفته شده است که دندانهاي پيش در سايش کاملا روي هم قرار بگيرندو در واقع دندانهاي پيش پاييني کمي عقبتر از دندانهاي پيش بالايي قرار بگيرند. اگر فکها طوري باشند که دندانها با هم تماس پيدا نکنند يا پيشهاي پاييني جلوتر قرار گيرند علائم سايش متفاوت خواهد بود. بنابراين سايش دندانها در نزادهايي مثل کوي(Coli) داشهوند(Dachshund) که فک پايينشان کوتاه است و در نژادهايي مثل باکسر (Boxer) ، بولداگ (Bulldog) و پکينز (Pekingese) که از نظر زنتيکي فک بالاي کوتاهتري داند متفاوت خواهد بود.

تغييرات کلي دندانها در سگ ها به شرح جدول ذيل است:

 دکتر مجيد دهقان نيري