بابونه گیاهی است یکساله بسیار معطر و به ارتفاع ۲۰ تا ۴۰ سانتی‌متر . ساقه آن دارای انشعاباتی است که هر یک به کاپیتولهایی به بزرگی ۱/۵ تا ۲ سانتی‌متر منتهی می‌شود. در هر کاپیتول آن نوعی گل یکی زبانه‌ای به رنگ سفید و دیگری لوله‌ای و به رنگ زرد دیده می‌شود. گل‌های زبانه‌ای آن در حاشیه کاپیتول‌ها قرار دارند پس از شکفتن کامل حالت خمیده به سمت پایین پیدا می‌کنند و میوه‌اش فندقی و بسیار کوچک است.
● محل رویش:
در مزارع، موستان‌ها ،کنار جاده‌ها و امکان بایر می‌روید. منشا اصلی این گیاه نواحی مختلف منطقه مدیترانه بوده ولی امروزه پراکندگی وسیعی در اروپا و نواحی معتدله آسیا یافته و در آمریکا نیز انتشار داده شده است. در ایران این گیاه در لرستان بین خرم آباد و اندیمشک ،خوزستان ، صالح‌آباد ،هفت گل شوشتر و اطراف تهران و دماوند نیز می‌روید.
● ترکیبات شیمیایی:
این گیاه دارای اسانسی به مقدار %۲۰ تا %۸۰ درصد است . این اسانس در حالت تازه رنگ آبی تیره دارد که مربوط به وجود ماده‌ای به نام آزولن در آن است .
تدریجا با تاثیر هوا رنگ آن سبز و قهوه‌ای می‌شود . این اسانس دارای ترپن‌های C و B و نوعی الکل‌های ترپنی مانند اترهای کاپریک ونونی لیک است.
● خواص درمانی:
مدر، معرق ،مقوی معده ،بادشکن ، اشتهاآ‌ور، هضم کننده غذا، صفرابر وقاعده آور و التیام دهنده است. اثر ضد عفونی کننده ضعیف ولی قاطع دارد، به علاوه مسکن درد و ضد تشنج نیز میباشد. اسانس آن اثر ضد تشنج و بی‌حس کننده و ضد عفونی کننده دارد . با مصرف آن تعداد گلبول‌های سفید خون نیز زیاد می‌گردد. از این اسانس برای معطر ساختن طعم بعضی از غذاها استفاده به عمل می‌آید. اگر به شیر نوزدان، مقدار کمی از دم کرده کاپیتولهای گیاهی افزوده شود دل پیچه‌های ناشی از نفخ و حالات تشنجی کودک، رفع می‌گردد. این گیاه اثر فعال در برقراری حالات قاعدگی و تنظیم آن ظاهر می‌سازد .
تجارب مختلف نشان داده است که مصرف فرآوردههای این گیاه موجب مضاعف شدن ترشحات صفرا می‌گردد. در استعمال خارجی تهیه و استفاده از ضماد و لوسیون و حمام نمودن با فرآوردههای این گیاه اثر قاطع در رفع بیماری‌ها دارد به طوری که از آنها برای محفوظ نگه داشتن زخم از آلودگی‌ها و بهبود آن مخصوصا زخم‌های عمیق، زخم انگشتان اولسر زانو، رفع التهاب و درمان چشم و مخاط دهان، حلق و لثه‌ها می‌توان استفاده به عمل آورد .
با مالیدن فرآوردههای آن بر روی عضو ،ورم و ناراحتی بواسیر دفع می‌گردد و به علاوه ترک و شقاق مقعد را نیز التیام می‌دهد . لفاف این گیاه اثر معالج در زخم‌های واریسی و اگزماهای کهنه و خارش اشخاص مسن دارد . این گیاه اثر جلوگیری کننده از پیشرفت التهاب‌ها و تسکین درد آنها د ارد مشروط بر آنکه دم کرده آن به صورتی تهیه شود که اسانس کاپیتول‌ها در اثر تبخیر از مایه خارج نگردد زیرا اثر درمانی دم کرده‌های مذکور مربوط به اسانس آن است . گرد گل‌های این گیاه به صورت پاشیدن بر روی عضو اثر مفید در رفع اگزماهای مرطوب و دردناک و کچلی کودکان دارد .
کاپیتولهای این گیاه برای شفاف و طلایی رنگ کردن موهای بور و بور کردن موهای بلوطی به کار می‌رود و از این نظر نیز شهرت جهانی دارد. این جوشانده علاوه بر تغییر رنگ مو اثر ضد عفونی کننده و رفع طفیلی‌های پوست سر نیز دارد .
عصاره حاصل از این گیاه برای ضدعفونی کردن مخاط دهان ولثه‌ها پس از دندان کشیدن و پماد آن برای جلوگیری از آلودگی زخم‌ها و بهبود جوش‌ها، سوختگی‌ها،جراحات، خراش و همچنین ترک پوست به کار می‌رود . آزولن موجود در این گیاه اثر التیام دهنده و آنتی‌فلوژستیک دارد . مطالعات انجام شده توسط دانشمندان نشان داده است که این ماده اثر قاطع در رفع حالات التهابی پوست ظاهر می‌کند به طوری که در درمان خارش، کهیر وهمچنین در مصارف داخلی در رفع گاستریت‌های مزمن،ورم روده بزرگ، ورم مثانه و بعضی حالات آسم موثر واقع می‌شود . آزولن موجود در گیاه بابونه درتهیه بعضی صابون‌های بهداشتی،کرم‌ها و لوسیون‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد . طریقه مصرف و استفاده از دم کرده گیاه بابونه برای درمان‌های مختلف به شرح زیر میباشد؛
دم کرده ۲ تا ۳ قاشق سوپخوری گل‌های گیاه به مدت ۱۰ دقیقه در ۳ فنجان آب و مصرف آن در ۲ یا ۳ مرتبه در روز میباشد .
برای اطفال ۱۰ قطره با یک حبه قند ، برای بزرگسالان و برای اطفال ۲ تا ۳ قطره تنطور را در کمی آب یا شیر ریخته و ۲ مرتبه در روز می‌خورانند . برای رنگ کردن مو نیز به شرح زیر عمل کنید ، ابتدا جوشانده ۵۰ تا ۱۰۰ گرم آن را در یک لیتر آب به مدت ۲۰ دقیقه جوشانده و مصرف نمایید. ضمنا جوشانده این گیاه برای زخم‌ها و التیام آنها بسیار موثر میباشد.
بیاییم به جای استفاده از داروهای شیمیایی که اثر بهبودی آنها مقطعی است گیاهانی را مورد مصرف قرار دهیم که بی‌ضرر و مفید هستند و عوارضی را در بدن بر جای نمی‌گذارند.