پاروا ویروس سگها اولین بار در سال 1978 به عنوان یک ویروس عفونی جدید در سگها شناخته شد و در گاسترو آنتریت های هموراژیک سگها که از میزان کشندگی بالایی برخوردارند، دیده می شود. حدود سه سال پس از کشف ویروس واکسن آن تهیه و مورد استفاده قرار گرفت.

عامل بیماری:

پاروا ویروس سگها یک ویروس کوچک حاوی DNA و فاقد پوشش لیپوپروتئینی می باشد. این ویروس متعلق به خانواده ی پاروا ویریده بوده و با ویروس های پان کلوپنی گربه و آنتریت سمور قرابت آنتی ژینکی دارد.

پاروا ویروس سگها از مقاوم ترین ویروس هایی است که تا بحال شناخته شده اند. این ویروس ماهها و حتی سالها در محیط خارج قادر به ادامه ی حیات بوده و بسیاری از مواد ضدعفونی کننده که به صورت تجارتی در دسترس هستند بر روی آن بی تأثیر است. هیپوکلریت سدیم تنها ماده ی ضدعفونی کننده ای است که بر روی ویروس تأثیر می گذارد.

این ویروس از طریق مدفوع وارد محیط خارج می شود و با ورود به بدن سگ های حساس از راه دهان آن را بیمار می سازد. ویروس ابتدا در بافت لنفاوی تکثیر یافته و سپس خود را از طریق جریان خون به کریپت های روده ی کوچک می رساند. و از نظر آنتی ژنتیکی فقط یک سویه بیماریزا از آن وجود دارد.

همه گیر شناسی (اپیدمیولوژی):

سگها توسط بلع یا استنشاق ویروس از راه دهانی، حلقی، به بیماری مبتلا می­گردند. ویروس در لوزه های غدد لنفاوی موضعی و بافت های لنفاوی روده ها مستقر و تکثیر می شوند و سپس از تکثیر در بافت لنفاوی، ویرمی بروز می کند و متعاقب آن ویروس خود را به کریپت های موجود در روده کوچک که به عنوان اندام هدف جهت تکثیر ثانویه ی ویروس به شمار می رود رسانده و شروع به تولید می کند.

در سلول کریپت ها تغییرات پاتولوژیک رخ می دهند که از نظر بالینی منجر به پیشرفت بیماری و در نتیجه کلاپس مخاط می گردند. ویروس در سلول های سایر اندامهای بدن قادر به تکثیر و تزاید می گردد.از نظر بالینی عفونت ناشی از ویروس در سگها بسیار متنوع بوده و از عفونت­های پنهانی تا بیماری حاد و کشنده متغیر است. اکثر سگها به فرم پنهانی بیماری مبتلا می گردند. عواملی از قبیل: سن، استرس، ژنتیک و همزمان شدن بیماری با عفونت انگلی روده ای، زمینه ی بیماری را برای حالت حاد و مساعد می نمایند.

در برخی از نژاد سگها مثل روت وایلر (Rottweiler) و دابرمن پینچر (Doberman Pinscher) نسبت به سایر نژادها حساس تر بوده و به عفونت های شدیدی مبتلا می گردد. لازم به ذکر است نژاد لابرادور سیاه (Black Labrador) بیشتر از سایر نژادها به فرم شدید بیماری گرفتار می­شوند.

در شرایط تجربی همزمان شدن عفونت با انگل های روده ای یا سویه هایی از ویروس دیستمپر که قدرت بیماری زایی خفیفی دارند سبب تشدید بیماری می گردند.

علائم بالینی:

اغلب عفونت های حاصل از ویروس از نظر بالینی به فرم پنهانی بروز می کنند و در سگهایی که به شکل بالینی بیماری مبتلا می گردند استفراغ و اسهال از اولین علائمی هستند که دیده می شوند، اصولاً خموده، خواب آلود و افسرده به نظر می رسد. تب در آنها متغیر است اما کلوپنی از یافته های ثابت این بیماری بشمار می رود.

سگهایی که به فرم خفیف بیماری دچار می گردند، معمولاً پس از یک تا دو روز خود بخود بهبود می یابند. در سگهایی که به فرم شدیدتر بیماری مبتلا می گردند ممکن است درمان علامتی و تقویتی ضروری باشد. اما اغلب پس از یک دوره ی سه تا 5 روزه بهبود می یابند. در صورتی که استفراغ ادامه داشته و اسهال هموراژیک شدید بروز نماید پیش آگهی بیماری چندان رضایت بخش نبوده و چنین سگهایی ممکن است تلف شوند، برخی از سگها ممکن است تا 24 ساعت پس از شروع علائم بالینی دچار مرگ ناگهانی گردند. فرم کشنده و حاد بیماری در توله های جوان بروز می کند و اگر ابتلا در سنین قبل از 8 هفتگی صورت گیرد، برخی دچار میوکاردیت می شوند.

درمان و پیشگیری:

درمان گاسترو آنتریت های حاصل از ویروس شامل درمان های علامتی و تقویتی است. مایعات الکترولیت باید بر اساس ارزیابی وضعیت بالینی دام تجویز گردد. و برای حفاظت دام در مقابل عفونت ثانویه باکتریایی از آنتی بیوتیک های وسیع الطیف بهره می گیرند.

اگر در سگها نشانه های استفراغ وجود نداشته باشد جهت کاهش  فلور­میکروبی روده ها می توان از آمینوگلیکوزیدها استفاده نمود. در صورتی که کولی فرم های طبیعی روده افزایش یا سایر اندام بدن را مورد تهاجم قرار داده و منجر به بروز شوک آندوتوکسیک می گردند. اگر شواهدی دال بر سپتی سمی وجود داشته باشد باید آمینوگلیکوزیدها را به همراه دُز بالایی از مشتقات پنی سیلین بصورت داخل وریدی تجویز نمود. در بیماری حاصل از ویروس افزودن کورتیکوستروئید یا فلونیکسین مگلومین به رژیم درمانی از بروز شوک آندوتوکسیک پیشگیری می نماید.

در صورتی که استفراغ برای مدت طولانی ادامه داشته باشد. باید از داروی ضد استفراغ استفاده نمود و تجویز داروی ضد اسهال باید با احتیاط صورت پذیرد. در سگهایی که مقدار زیادی از پروتئین سرم توسط روده ها از دست رفته و حجم خون آن کاهش یافته ممکن است انتقال پلاسما یا خون کامل ضروری باشد.

واکسن هایی که امروزه برای ویروس مورد استفاده قرار می گیرد مطمئن و مؤثر هستند. چهار تا شش روز پس از تزریق برخی واکسن ها یک لنفوپنی زودگذر بروز می کند.

ویروس موجود در برخی از واکسن ها در روده ها تکثیر یافته و از طریق مدفوع به خارج دفع می گردد.

ظهور عفونت حاصل از ویروس بدنبال تجویز واکسن توسط مطالعات تجربی کنترل شده به اثبات رسیده است. سن ایجاد مصونیت در توله ها به تیتر آنتی بادی مادری و مقدار آنتی بادی که توسط آغوز منتقل شده است بستگی دارد. بدون کسب اطلاع از وضعیت آنتی بادی توله ها به سختی می توان یک برنامه واکسیناسیون عملی ارائه نمود که تقریباً در تمام توله ها مصونیت ایجاد نماید. مشکل دیگری نیز وجود دارد و آن عبارتست از اینکه: توله ها دو تا سه هفته قبل از اینکه قادر به کسب مصونیت گردند نسبت به عفونت های حاصل از سویه بیماریزای ویروس حساس شده و هیچ واکنشی نیز وجود ندارد که این حساسیت را به طور کامل از بین ببرد

دستیابی به حداکثر مصونیت در توله هایی که اطلاعی از وضعیت ایمنی آن در دست نیست بهتر است واکسیناسیون در سنین 6، 9، 12، 15 و 18 هفتگی انجام گرفته و پس از آن هر سال یکبار تکرار گردد.

دو تا سه هفته قبل از آنکه توله ها قادر به کسب مصونیت باشند نسبت به عفونت های حاصل از ویروس حساس می شوند و در طول این مدت صرف نظر از اینکه چه برنامه ای به منظور واکسیناسیون مورد استفاده قرار می­گیرد توله ها همواره در معرض خطر ابتلا به بیماری قرار دارند.

به دنبال استفاده از واکسن حاوی ویروس که امروزه در دسترس می­باشند مصونیتی ایجاد می شود که به مدت یک تا سه سال ادامه خواهد داشت و تکرار سالانه ی واکسن کافی می باشد. سگهایی که از عفونت حاصل از سویه های بیماریزای ویروس بهبود می یابند برای تمام عمر مصون باقی می­مانند.

با سپاس و قدردانی از جناب آقای دکتر منصور طاهری

ساشا افسر اسکی

دانشجوی دکترای دامپزشکی