خبرآنلاین: اگر در به خاطر آوردن این که کلیدهای خودروهای خود را کجا گذاشته‌اید و یا دیشب شام چه خورده‌اید، مشکل دارید، این که حافظه یک نرم‌تن خیلی بهتر از حافظه شما است، از آن چیزهایی خواهد بود که ترجیح می‌دهید هیچ گاه به خاطر نیاورید.

دانشمندان دانشگاه کائن لوور در نورماندی فرانسه چیزی شبیه به حافظه رخدادی (توانایی به خاطر آوردن زمان و جایی که یک تجربه خاص در آن رخ داده است)، در یک ده پای معمولی کشف کرده‌اند و این اولین باری است که چنین مهارتی در یک جاندار بی‌مهره مشاهده شده است. جزئیات این اکتشاف در نشریه کیورنت بایولوژی منتشر شده است.

ده‌پاها عمدتا به عنوان یکی از اساتید استتار در اقیانوس شناخته می‌شوند، چراکه در مواجهه با خطر مایعی تیره از خود منتشر کرده و با تیره و تار کردن محیط به سرعت فرار می‌کنند. آنها هم‌چنین دروغگوهای ماهری هم هستند که برای جلب توجه جفت خود رنگ عوض می‌کنند و به تازگی مشخص شده که حافظه فضایی بسیار خوبی نیز دارند.


مهارت‌های بوزینه مانند

این ایده که آنها حافظه رخدادی دارند تعجب برانگیزتر است، چرا که گمان بر این بود که داشتن یک حس درونی از گذشت زمان، شرط لازم حافظه رخدادی است، چیزی که حیوانات از آن بهره‌مند نیستند. کریستل ژوزت- آلوز، استاد دانشگاه کائن لوور می‌گوید: «مدت مدیدی بود که تصور می‌شد که حافظه رخدادی تنها در انسان‌ها وجود دارد».

اما با کشف این که زاغ‌های کبود کوتاه قد نه تنها جای غذایی را که دفن کرده‌اند که زمان انجام این کار را هم به یاد می‌آورند، نادرست بودن این تصور اثبات شد. چنین حافظه رخدادی در حیوانات دیگر همچون موش‌های صحرایی و بوزینه‌های بزرگ نیز مشاهده  شده است.

اما تا به حال هیچ کسی توانایی مشابهی را در بی‌مهره‌هایی چون ده‌پاها مشاهده نکرده بود. اما ژوزت آلوز گمان می‌کرد که اینها بهترین کاندیداها برای آزمایش این ایده هستند.

به خاطر بیاور ... یا خورده شو

ده‌پاها موقعیت پرمخاطره‌ای دارند؛ هم شکارچی هستند و هم شکار، و اگر مورد هجوم واقع شوند، سلاح چندانی برای دفاع ندارند. به همین دلیل است که آنها در جایی تاریک به کمین می‌نشینند، 95 درصد از روز را به استراحت می‌گذرانند و تنها کمی دهان خود را برای گاز گرفتن غذا باز می‌کنند. ژوزت آلوز می‌گوید: «دفاع آنها یا ناپدید شدن است یا فرار. وقتی که حرکت می‌کنند، باید کارامد باشند و در زمان درست، به مکان درست بروند تا در امان بمانند».

او می‌خواست بداند که آیا حافظه رخدادی می‌تواند به ده‌پاها در بهینه کردن استراتژی کاوش خود کمک کند یا خیر.

گروه ژوزت آلوز برای یافتن پاسخ از این واقعیت بهره بردند که ده‌پاها بسته به تجربیات قبلی خود، اولویت بالایی به برخی انواع خاص غذا، می‌دهند. ده‌پاهای حاضر در این تحقیق از بین خرچنگ و میگو، خرچنگ را ترجیح می‌دادند، در نتیجه در صورتی که بین دو گزینه حق انتخاب داشتند، این حیوانات همیشه به سمت خرچنگ می‌رفتند.

تحویل در منزل

گروه ژوزت آلوز، جانور را با یک نشانه تصویری که نقشی از دو الماس بود، برای هر دو غذا شرطی کردند. در آزمایش‌های بعدی، پژوهشگران با هر بار نمایش این شکل، تحویل غذا را به تعویق انداختند. خرچنگ که غذای مورد علاقه آنها بود، سه ساعت پس از نمایش شکل در جای مخصوص خود در اختیار ده‌پا قرار می‌گرفت، در حالی که این تاخیر برای میگو تنها یک ساعت بود.

در ابتدا ده‌پاها در هر ساعت به هر دو مکان اشاره شده برمی‌گشتند، به امید اینکه علاوه بر میگو خرچنگ نیز بیابند. اما بعد از حدود 11 آزمایش، بازدید خود را از هر مکان، با ساعت‌های تحویل غذا هماهنگ کردند که نشان می‌داد که انها این الگو را فراموش نکرده‌اند. ژوزت الوز می‌گوید: «آنها اطلاعات در مورد خرچنگ را فراموش نکرده‌اند، و می‌دانند که رفتن به آنجا بی‌معنی است زیرا هنوز خرچنگ دیگری انجا قرار داده نشده است».

این تغییر سریع نشان می‌دهد که ده‌پاها می توانند زمان و مکان چیزی را که خورده‌اند به یاد بیاورند. و این نشان دهنده آن است که حافظه رخدادی استراتژی کاوش را بهبود می‌بخشد و در نهایت منجر به بقای ده‌پا می شود. ژوزت آلوز می‌گوید: «ده‌پاها گونه‌هایی هستند که زیر فشار سنگین شکارگری قرار دارند. در دنیای وحش، اگر انها مکان خوبی را پیدا کنند که در انجا بتوانند غذای مورد علاقه خود را بیابند، باز هم به آن مکان برخواهند گشت». اما به جای این که ریسک زود برگشتن و مواجه شدن با یک منبع غذای خالی را به جان بخرند، صبر می‌کنند تا ذخایر منبع تجدید شوند.

به گفته ژوزت الوز، این یافته که ظاهرا ده‌پاها حافظه رخدادی دارند، نشان می دهد که این توانایی در قلمرو حیوانات از آنچه پیش از این تصور می‌شد، بسیار معمول‌تر است. او می‌گوید: «شاید آن قدرها هم که تصور می‌شود، تفاوتی بین بی‌مهره‌ها و مهره‌داران وجود نداشته باشد».

گونه: Sepia officinalis