در حالی که روزانه متقاضیان زیادی برای ورود به مشاغل غیرتخصصی و ساده تلاش می کنند، صدور و یا تمدید 970 هزار کارت کار برای کارگران خارجی در ایران تا پایان سال 94 برنامه ریزی شد که این موضوع نشان دهنده ادامه حضور اتباع بیگانه در بازار کار ایران تا سال های آینده خواهد بود.

 اشتغال اتباع بیگانه در ایران یکی از موضوعات و واقعیت‌هایی است که در چند دهه گذشته بازار کار کشور را با خود درگیر کرده و صدها هزار نیروی کار غیرمجاز خارجی هم اکنون فضاهای کاری را در کشور اشغال کرده اند و امکان استفاده از اینگونه فرصتهای شغلی به نیروی متقاضی کار ایرانی داده نمی شود.

در دهه های اخیر صدها هزار نیروی کار خارجی و اغلب از افغانستان از طریق مرزهای پهناور کشور وارد ایران شده اند و آزادنه در نقاط مختلف کشور به دنبال کار هستند. این موضوع در شهرهای بزرگ به ویژه تهران نمود بیشتری دارد و می توان اتباع بیگانه ای که آزادانه در فعالیتهای مختلف کشور حضور دارند را مشاهده کرد.

حضور آزادانه اتباع بیگانه غیرمجاز

مقامات وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی می گویند نگاه همراه با نوع دوستی ایران به پدیده حضور اتباع بیگانه فاقد مجوز و غیرمجاز در کشور در دهه های اخیر باعث افزایش گرایش دیگر کسانی شده است که به امید پیدا کردن کار از طریق مرزها به صورت غیرقانونی وارد ایران شده اند.

این مسئله سالیان متمادی است که بازار کار کشور را تحت تاثیر قرار داده و به عنوان یک پدیده نامناسب خودنمایی می کند. هرچند در زمینه شناسایی، ساماندهی و بعضا اخراج نیروی کار خارجی در کشور اقداماتی شده و می شود اما این اقدامات هیچگاه آن میزان تاثیر و بازدارندگی مناسب به نحوی که به این مسئله سر و سامانی داده شود را نداشته و ممکن است برخی اتباع غیرمجاز خارجی به دفعات وارد مرزها و اخراج شوند.

هرچند نحوه برخورد با موضوع ورود غیرمجاز بیگانگان به کشور مسئله ای است که در گستره وظایف چند دستگاه می گنجد اما انحصارا موضوع ساماندهی اشتغال، شناسایی نیروی کار غیرمجاز خارجی، صدور کارت موقت کار و برخورد با کارفرمایان متخلف استفاده کننده از نیروی کار غیرمجاز خارجی با وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی است.

ساماندهی اشتغال خارجیان در ایران

در واقع این وزارتخانه موظف است تا در این زمینه برنامه های روشنی را در بازار کار کشور ارائه کند. به صورت مشخص نحوه برخورد با اتباع بیگانه در حوزه بازار کار کشور در دو بخش شناسایی نیروی کار غیرمجاز و جایگزینی نیروی کار ایرانی با آنها و همچنین جریمه کارفرمایان متخلف و معرفی آنها به مراجع قضایی خلاصه شده و این چرخه سالیان متمادی است که ادامه دارد.

یک مقام مسئول در وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی با تاکید بر اینکه نمی توان کار بیشتری از شناسایی، ساماندهی و جریمه کارفرمایان متخلف انجام داد، گفت: اغلب نیروی کار خارجی و به صورت مشخص اتباع افغانی در مشاغلی حضور می یابند که یا نیروی کار ایرانی حاضر به انجام آن کارها نیست و یا اینکه با کمبود مواجه هستیم.

در هر صورت با افزایش تعداد بیکاران در کشور و بالا رفتن تعداد متقاضیان کار، واکنشها نیز به حضور نیروی کار غیرمجاز خارجی در ایران تغییر می کند. در سال گذشته و در دوران وزارت عبدالرضا شیخ الاسلامی به عنوان وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی، وی عنوان کرده بود از اختیارات خود مجوز فعالیت تعدادی نیروی ماهر چینی را در پروژه آزادراه تهران - شمال داده است که این موضوع با واکنش های متفاوتی در رسانه ها مواجه شده بود.

فرصت سوء استفاده از نیروی کار خارجی

متاسفانه در زمینه حضور اتباع بیگانه در ایران برای کار چند موضوع دارای اهمیت بیشتری است؛ اولا اینکه کارفرمایان فراوانی هستند که این فضا را فرصتی برای سوء استفاده تلقی می کنند و از غیرمجاز بودن نیروی کار خارجی در راستای منافع خود بهره می برند.

در واقع غیرمجاز بودن نیروی کار خارجی برای کارفرمای ایرانی نه تنها یک مزیت محسوب می شود، بلکه باعث می شود تا وی از فرصت عدم اقدام قانونی وی برای بیمه شدن و نپرداختن حقوق قانونی وی استفاده ببرد. همچنین کارفرما قادر است تا از انگیزه نیروی کار خارجی برای ارائه کار بهتر برای جلب توجه استفاده کند.

برخی کارفرمایانی که از نیروی کار غیرمجاز خارجی استفاده می کنند معتقدند نه تنها به کارگیری نیروی غیرمجاز برای آنها صرفه اقتصادی بیشتری از نیروی کار ایرانی دارد، بلکه در مقابل کار بیشتری نیز انجام می شود.

هم اکنون کارفرمایان فراوانی هستند که در چند مرحله به دلیل استفاده از نیروی کار غیرمجاز خارجی شناسایی و جریمه شده اند، اما به دلیل عدم بازدارندگی برخوردها باز هم اقدام به استفاده از کارگر غیرمجاز خارجی به جای نیروی ایرانی می کنند.

صدور 970 هزار کارت کار جدید

وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در قالب بسته جدید خود پیش بینی کرده تا پایان سال 94 باید برای 970 هزار نیروی خارجی در ایران کارت موقت کار صادر و یا تمدید اعتبار کند؛ این مسئله بیانگر ادامه حضور اتباع خارجی در ایران برای کار خواهد بود.

می توان برنامه ریزی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در این بخش را اینگونه تفسیر کرد که این وزارتخانه می گوید چه بخواهیم و چه نخواهیم در حال حاضر این افراد در بازار کار ایران حضور دارند، بنابراین بهتر است آنها را شناسایی و ادامه حضورشان در ایران را به صورت قانونمند دنبال کنیم.