امروزه خشكی چشم یكی از شایع‌ترین علت‌های مراجعه افراد به درمانگاه چشم پزشكی است. اغلب این مراجعه‌كنندگان را افراد بالای 55 سال، افرادی كه از لنزهای تماسی استفاده می‌كنند یا كسانی كه به طور مداوم با كامپیوتر سروكار دارند و افرادی كه در آب و هوای خشك زندگی می‌كنند، تشكیل می‌دهند.

خشكی چشم استفاده از كنتاكت لنز را مشكل یا غیرممكن می‌سازد. با كمال تعجب، زیاد شدن اشك هم ممكن است یكی از عوارض چشم خشك باشد.

چنانچه ترشح معمول چشم، پایین‌تر از حد طبیعی باشد، عكس‌العمل غدد اشكی در مقابل تحریكات مخاط چشم، تولید زیاد اشك خواهد كرد.

اگرچه این چشم به طور عمده خشك است، ریزش زیادی اشك، ممكن است خشكی ای را كه باعث این اشك ریزش شده مخفی نگه دارد.

با بالا رفتن سن، تولید اشك كم می‌شود. اگر چه چشم خشك در هر سنی هم در زنان و هم در مردان ممكن است به وجود آید، اما زنان بعد از یائسگی بیشتر دچار می‌شوند.

خشكی چشم ممكن است با تورم مفاصل و خشكی دهان همراه باشد كه در این حالت سندرم «شوگرن» نامیده می‌شود.

بعضی داروها هم تولید اشك را كم می‌كنند و در نتیجه چشم خشك می‌شود. كسانی كه به دلایلی این داروها را مصرف می‌كنند، مجبور هستند خشكی چشم خود را تحمل كنند یا این‌كه از اشك مصنوعی استفاده نمایند. در بروشور این داروها معمولا این موضوع قید می‌شود.

معمولا چشم پزشك با معاینه معمولی قادر به تشخیص است. بعضی وقت‌ها آزمایش‌هایی لازم می‌شود.

آزمایشی كه زیاد مورد استفاده قرار می‌گیرد، شیرمر است كه كاغذ فیلتر مخصوص نوار مانندی را زیر پلك پایینی می‌گذارند و سرعت و میزان تولید اشك را در شرایط مختلف اندازه‌گیری می‌كنند.

پرده اشكی چیست؟

هنگام گریه كردن یا تحریك چشم و اشك جاری می‌شود؛ اما اشك یك عمل روزانه مهم‌تر از اینها دارد. با هر پلك زدن، پرده‌ای از اشك روی چشم گسترش می‌یابد و سطح بیرونی چشم را صاف و برای جذب نور شفاف می‌كند.

بدون این پرده اشكی دید خوب ممكن نخواهد بود. پرده اشكی، از سه لایه تشكیل شده است؛ لایه چرب، لایه آبی و لایه ترشحات مخاطی.لایه چرب قسمت بیرونی پرده اشكی است كه از غدد ریز كناره‌های پلك ترشح می‌شود.

این غدد ریز را «میبومین» می‌گویند.كار اصلی این لایه چرب این است كه سطح پرده اشكی را صاف و نرم كرده و از بخار شدن اشك جلوگیری كند.

لایه آبی وسطی كه بزرگ‌ترین لایه پرده اشك است، قسمت اعظم آنچه را كه به طور معمول اشك می‌نامیم، تشكیل می‌دهد.

این لایه آبی از غدد ریزی كه روی ملتحمه چشم منتشر است و همچنین از غده بزرگی و اصلی اشك ترشح می‌شود (ملتحمه عبارت است از پرده ظریفی كه داخل پلك و خارج كره چشم را می‌پوشاند). لایه آبی چشم را تمیز می‌كند و اجسام خارجی و مواد تحرك‌كننده چشم را از آن می‌شوید و دور می‌كند.

داخلی‌ترین لایه اشكی شامل ترشحات مخاطی است كه توسط سلول‌های دیگر ملتحمه ترشح می‌شود. این لایه باعث می‌شود كه لایه آبی به طور یكنواخت روی سطح چشم گسترده شده و چشم همیشه مرطوب نگه داشته شود.

اگر این لایه نبود، اشك به چشم نمی‌چسبید. نكته جالب این است كه دو نوع اشك وجود دارد؛ اشكی كه چشم را نرم و لغزنده می‌كند و اشكی كه بر اثر تحریك چشم یا احساسات عاطفی به وجود می‌آید.

اشكی كه چشم را لغزنده می‌كند، به طور مستمر تولید می‌شود، اما اشك زیادی وقتی تولید می‌شود كه چیزی چشم را تحریك كند یا این‌كه شخص گریه كند.

از اشك مصنوعی استفاده كنید

اساس درمان خشکی چشم، جایگزینی اشك مصنوعی به جای اشك طبیعی است. اشك مصنوعی به صورت قطره‌های چشمی در داروخانه‌ها در دسترس است كه بدون نسخه هم داده می‌شود. با استفاده از آنها نرمی، لغزندگی و رطوبت چشم دوباره به دست می‌آید.

انواع مختلف آنها در بازار فراوان است و افراد نیازمند به آن چند نوعش را امتحان می‌كنند تا مناسب‌ترین آنها را كه با آن احساس راحتی می‌كنند به دست آورند و مقدار استفاده آن به اندازه مورد لزوم است. ممكن است یك تا دو بار در روز باشد یا این‌كه چند بار در ساعت.

ذخیره كردن و نگهداری اشكی كه به طور طبیعی تولید می‌شود نیز یك راه دیگر برای مرطوب نگه داشتن چشم است.

اشك پس از این كه سطح روی چشم را شست و شو داد، وارد سوراخ كوچكی به نام پانكتوم می‌شود كه در هر پلك وجود دارد، سپس از داخل كانال كوچكی به كیسه اشكی می‌ریزد و بعد توسط كانال دیگری به بینی راه می‌یابد.

این كانال‌ها را ممكن است چشم پزشك به طور دائم ببندد. این بستن باعث می‌شود مقداری اشك جمع‌آوری شود و چشم به مدت زیادتری مرطوب بماند.

جلوگیری از بخار شدن اشك نیز می‌تواند عوارض چشم خشك را بهبود بخشد.

در زمستان وقتی بخاری روشن می‌شود، با استفاده از دستگاه مرطوب‌كننده یا با گذاشتن یك ظرف آب روی شوفاژ می‌توان رطوبت هوا را افزایش داد.

استفاده از عینك غواصی باعث جلوگیری از بخار شدن اشك توسط باد می‌شود. عواملی كه خشكی هوا را بیشتر می‌كنند، باعث می‌شوند افرادی كه چشم خشك دارند، احساس ناراحتی بیشتری كنند. این عوامل عبارت است از گرمای بیش از اندازه اتاق، سشوار، روزهای بادی یا هر چیز كه ماده تحریك‌كننده‌ای به هوا اضافه كند. مخصوصا سیگار كشیدن برای این افراد بسیار ناراحت‌كننده است.

بعضی از افرادی كه چشم خشك دارند، از خارش شدید چشم موقع بیدار شدن شكایت دارند. این عارضه با تجویز یك پماد هنگام خواندن، قابل درمان است.

لازم است از پماد كمترین مقدار ممكن مصرف شود زیرا پماد زیادی باعث تاری دید موقت می‌شود. اگرچه پمادهای حاوی ویتامین A به نظر می‌رسد برای افراد مبتلا به «سندرم استیونس ـ جانسون» و بیماری «پمفیگوئید» مفید است، اما برای افرادی كه چشم خشك دارند فایده‌ای ندارد.

اشخاصی كه چشم خشك دارند، ممكن است فقط به اشك مصنوعی احتیاج داشته باشند، ولی گاه خشكی چشم آنقدر زیاد است كه صدمات جدی به چشم می‌زند.