مریم 32 ساله می‌گوید: «نزدیک‌بین هستم و حدود 18 سال است عینک می‌زنم. تا به حال هم هیچ مشکلی نداشته‌ام...
یک روز صبح وقتی از خواب بیدار شدم و چشمم به دیوار سفید اتاق افتاد، متوجه خطوط تیره و لکه‌های سیاهی در چشم چپم شدم که مدام این طرف و آن طرف می‌رفتند. هرازگاهی هم جرقه‌ای مقابل چشمانم دیده می‌شد. کاملا ترسیده بودم.
خودم را به یک کلینیک چشم‌پزشکی رساندم. بعد از معاینه، متخصص چشم متوجه شد شبکیه چشم چپم پاره شده است.» حال پرسشی که مطرح می‌شود این است که چرا مریم ناگهان دچار چنین عارضه‌ای شده است؟
نام این بیماری چیست و غیر از افراد نزدیک‌بین، چه افراد دیگری ممکن است به آن گرفتار شوند؟ برای پاسخ این پرسش‌ها با دکتر رضا زارعی‌ابیانه، متخصص چشم و فوق‌تخصص قرنیه و عضو هیات علمی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران گفت‌وگو کرده‌ایم.
سلامت: لطفا ابتدا از ماهیت نقاط یا لکه‌های سیاهی که جلوی چشم حرکت می‌کنند بفرمایید. اصلا این نقطه‌ها چگونه پدید می‌آیند؟
چشم انسان مانند یک ظرف کره‌ای شکل دربسته‌ای است که داخلش 2 مایع به نام‌های مایع «زلالیه» و «زجاجیه» وجود دارد. «زلالیه» در قسمت جلویی چشم واقع‌شده و تغذیه بافت‌های مجاور را بر عهده دارد. این مایع فشار داخل چشم را نیز تنظیم می‌کند.
مایع «زجاجیه» هم در ناحیه عقبی چشم قرار گرفته و باعث می‌شود چشم ساختمان کروی‌شکل پیدا کند. این مایع کاملا شفاف و بدون تغییر است. با افزایش سن و بیماری‌های سیستمیک مثل دیابت، فشارخون و مشکلات قلبی-عروقی ترکیب خون دچار تغییراتی می‌شود. این تغییر خونی همان‌طور که روی بعضی از اعضای بدن تاثیرگذار است، احتمال دارد روی چشم نیز آثاری بر جای گذارد یعنی مقداری از این محتویات داخل خون به زجاجیه نفوذ کند و ذرات در فضای شفاف آن شناور شوند. این اجسام شناور باعث می‌شوند فرد احساس کند مقابل چشمانش لکه‌ها یا نقاط سیاهی به این طرف و آن طرف می‌روند که در پزشکی اصطلاحا به آنها «فلوتر» یا «مگسپران» گفته می‌شود.
سلامت: چرا مگسپران؟
علت این نامگذاری آن است که فرد تصور می‌کند یک مگس یا پشه مدام جلوی چشمش در حال پرواز است و حتی گاهی نیز ناخودآگاه دستش را تکان می‌دهد که تصاویر مزاحم را کنار بزند. البته این اجسام شناور الزاما به شکل مگس نیستند. گاهی به صورت یک تار مو، کلاف مو، ستاره، نوار سیاه، حلقه، لکه و... دیده می‌شوند. درواقع همه این موارد را بیماران ذکر می‌کنند.
سلامت: بیماران چگونه به وجود آن پی می‌برند؟ مگسپران ناگهانی ظاهر می‌شود یا به‌تدریج؟
به عامل ایجادکننده آن بستگی دارد. معمولا این مشکل در سنین بالای 50 سال تدریجی و کم‌کم پدید می‌آید اما اگر عامل خارجی مثل فشارخون و دیابت یا ضربه وجود داشته باشد، تصاویر شناور ناگهانی پدیدار می‌شوند.
سلامت: وجود تصاویر کدر چه تاثیری روی بینایی دارد؟
مگسپران به هیچ‌وجه باعث کاهش بینایی نمی‌شود ولی فرد دیگر دید مطلوب و کاملا شفاف نخواهد داشت یعنی نوعی انقطاع در بینایی ایجاد می‌شود به‌خصوص وقتی تعداد لکه‌ها زیاد باشد حتی ممکن است بسیار آزاردهنده باشد. ناگفته نماند مگسپران در افراد دچار نزدیک‌بینی شیوع بیشتری دارد.
سلامت: لطفا درباره وجود مگسپران در نزدیک‌بین‌ها بیشتر توضیح دهید.
قطر قدامی خلفی (جلویی-پشتی) چشم در فرد نزدیک‌بین بیشتر می‌شود. به همین دلیل فضای زجاجیه حجیم‌تر خواهد شد. در این گروه از بیماران، مایع زجاجیه زودتر تغییر می‌کند و بیشتر افراد نزدیک‌بین دچار مگسپران هستند و حتی ممکن است با گذشت زمان بر میزان آن نیز افزوده شود.
سلامت: درمان‌هایی مثل لیزیک برای نزدیک‌بین‌ها می‌تواند مانع پیشرفت فلوتر یا مگسپران شود؟
همان‌طور که می‌دانیم برای اصلاح نزدیک‌بینی با لیزر، تغییرات روی قرنیه انجام می‌شود در حالی که مگسپران به علت بروز اشکال در قسمت زجاجیه بروز می‌کند. علاوه بر این افزایش قطر ایجاد شده در کره چشم نزدیک‌بین‌ها غیرقابل تغییر است.
سلامت: وجود فلوتر یا مگسپران می‌تواند زنگ خطری برای بیمار باشد؟
فلوتر در بیشتر اوقات کاملا بی‌خطر است ولی اگر پیدایش نقاط یا لکه‌های کدر با جرقه همراه باشد، به پیگیری نیاز دارد مثلا ممکن است در اطراف شبکیه چشم نزدیک‌بین‌ها تعدادی سوراخ پدید آید که باعث کشش سطح شبکیه شود. این تغییر باعث می‌شود بیمار مدام احساس کند یک جرقه یا فلاشینگ مقابل چشمانش آشکار می‌شود. تغییرات شبکیه حتما باید بررسی شوند زیرا اگر سوراخ‌ها درمان نشوند، احتمال جدا شدن شبکیه و مشکلات جدی را در پی خواهد داشت. درمان نیز به صورت لیزرتراپی است.
سلامت: پزشکان به راحتی می‌توانند سوراخ‌های روی شبکیه را تشخیص دهند؟
اگر آسیب در ناحیه عقب چشم باشد، به‌راحتی دیده می‌شود اما بیشتر سوراخ‌ها در کناره‌های شبکیه رخ می‌دهند بنابراین لازم است هنگام معاینه قطره‌ای داخل چشم ریخته شود تا مردمک کاملا باز و اطراف شبکیه نیز قابل مشاهده شود.
سلامت: این بیماری چگونه درمان می‌شود؟
مگسپران قابل درمان نیست و به تنهایی هم مشکل خاصی محسوب نمی‌شود. گاهی به مرور زمان از بین می‌رود ولی در برخی بیماران نیز میزان آن بیشتر خواهد شد. بیشتر مبتلایان بعد از مدتی به وجود آنها عادت می‌کنند. توصیه می‌کنم هر شخصی برای اولین بار متوجه چنین تصاویر کدری مقابل دیدگانش می‌شود، حتما با یک پزشک در این باره مشورت کند به‌خصوص اگر با جرقه هم همراه باشد و افرادی که به بیماری‌های سیستمیک مبتلا هستند نیز باید تحت‌نظر پزشک باشند تا بیماری‌شان کاملا کنترل شود. زنان و مردان بالای 50 سال هم حتما باید گاهی به یک متخصص چشم مراجعه کنند تا در صورت پیدایش هرگونه مشکل چشمی، زودتر تحت‌درمان قرار گیرند.