رییس انجمن دیده بان میانکاله گفت: هر سال حدود ۵۰ میلیارد پرنده در کل دنیا مهاجرت می کنند و حدود ۶۸ درصد از پرندگان ایران نیز مهاجر هستند.حر منصوری در گفتگو با مهر با بیان این مطلب افزود: بر اساس مطالعات موسسه علمی طبیعت پژوهان زیما موضوع مهاجرت پرندگان، اگر با اعداد و ارقام در میان نهاده شود، بسیار شگفت آور است و طبق برآورد “بِرتهُلد” تعداد پرندگانی که هر سال مهاجرت میکنند رقمی بالغ بر پنجاه میلیارد است.
به گفته وی، در ایران نیز پرندگان از این لحاظ در خور توجه ویژه اند، زیرا کشور ما برای مهاجرت بسیاری از گونه ها یکی از مناطق مهم دنیا است، در واقع تقریبا ۳۴۰ گونه از پرندگان ایران، یعنی حدود ۶۸ درصد، مهاجرند.
منصوری اظهار داشت: روش هایی که برای تحقیق درباره مهاجرت پرندگان به کار برده می شود شامل مشاهده عینی، شکار، ضبط صدا، رادار، تله گذاری و حلقه گذاری است که در این بین رادار تا به حال بیشترین و بهترین نتایج را داده است.
رییس انجمن دیده بان میانکاله تصریح کرد: در این روش دسته پرنده به صورت ابر در صفحه رادار ظاهر می شود اما حرکت یک پرنده به صورت یک خط است. با رادار تعقیبی حتی سرعت بال زدن پرنده را می توان ضبط کرد که این موضوع راهنمایی برای تعیین گونه پرنده در شب است.
به گفته وی، حلقه گذاری نیز یکی از روش های خوب برای گردآوری اطلاعات مربوط به مهاجرت است که از آن می توان برای همه گونه ها استفاده کرد، این روش هم کم هزینه است و هم اطلاعات لازم را از طریق پارامترهایی مانند مسیر، زمان، سن و دوره پرریزی فراهم می سازد. به عنوان مثال برای این روش که در اکثر کشورها مرسوم است حلقه گذاری در پای پرنده است.
منصوری یادآور شد: مهاجرت هر گروه یا گونه از پرنده ها خاص خود آن گروه یا گونه است یک شرح کلی مربوط به جهات جغرافیایی، مدت، مسافت و بافت مهاجرت بسیار مشکل است در واقع پرندگان به دلایل اکولوژیک و میراث ژنتیک هزاران ساله خود نقل مکان می کنند.
به گفته وی، پرندگان در مدت مهاجرت خود تمام مناطق بر سر راه را پوشش قرار می دهند. هم رشته کوه هایی چون آلپ و هیمالیا و البرز، هم دریای مدیترانه و دریای سیاه، و هم صحاری بسیار خشک آفریقای شمالی، ایران و جز اینها، همگی شرقی غربی اند، در نتیجه نسبت به جهت طبیعی مهاجرت پرندگان زاویه قائم دارند که واکنش پرندگان در مقابل این موانع بزرگ مختلف است و موجب انحراف ها و استراتژی های دیگر می شود و بافت پیچیده ای را در مسیر های گوناگون به وجود می آورد.
رییس انجمن دیده بان میانکاله گفت: برعکس، سواحل، رودخانه ها، تالاب ها و امثال آنها در حکم عوامل کمکی برای مهاجرت هستند پدیده هایی که پرندگان را به طرف خود جلب می کنند و به همین دلیل به آنها خطوط هادی نیز گفته می شود. در مواقعی که مهاجرت به صورت جبهه ای پهن آغاز و در مراحل بعدی به خطوط هادی سوق داده می شود، پدیده ای به نام دالان مهاجرت یا پرواز راه حاصل می شود.
منضوری تأکید کرد: اکثر پرندگانی که زمستان را در ایران می گذرانند، به پرواز راه سیبری خزر تعلق دارند این جمعیت در حوضه رودهای اُب و ایرتیش- حدود مدار ۶۰ درجه – و در مناطق غربی سیبری تخم گذاری می کنند و پرریزی را در مصبهای رود ولگا و در سواحل شمالی دریای خزر انجام می دهند و زمستان را در تالاب های ایران به سر می برند، و بخشی از آنها سپس راهی بین النهرین و مناطق دیگر خاورمیانه می شوند.
این کارشناس محیط زیست افزود: مطالعات همچنین نشان می دهد پرنده قبل از مهاجرت مرحله تغذیه بیشتر را می گذراند و در این مدت به طور متوسط گونه ها حدود ۲۵ تا ۳۰ درصد به میزان تغذیه عادی خود اضافه می کنند که نیت اصلی از این تغذیه اضافی ذخیره کردن چربی است ، این کار عملا سوختگیری پرنده برای مهاجرتی طولانی است.
وی افزود: مشاهده با رادار نشان داده است که بسیاری از اوقات پرنده ها در صدد بر می آیند تا با پرواز در ارتفاعات مختلف بهترین سطح را برای خود از لحاظ وزش باد بیابند، در بین عوامل مختلف زیست محیطی برای یک پرنده طبیعتا باد مهمترین عامل است، باد موافق پرواز باعث می شود پرندگان در ارتفاعات بالاتر پرواز کنند و از آن برای پرواز خود کمک بگیرند پرندگان، در مقابل بادهای مخالف، نزدیک به زمین می پرند و از موانع و عوارضی که سبب تقلیل باد می شود سود می برند.
منصوری اظهار داشت: در زمینه هوانوردی پرندگان نیز آزمایش های جالبی به دست آمده است؛ این آزمایش ها روی پرنده ها نمایان کرده که پرندگان برای هوانوردی قادرند هم از خورشید و هم ستارگان و هم نیروی مغناطیسی زمین استفاده کنند و به عبارت دیگر دارای سه نوع قطب نما هستند اگر چنین نبود پرنده نمی توانست هم در روز آفتابی، هم در شب صاف، و هم در شب و روز کاملا ابری جهت یابی کند.
وی تصریح کرد: خاصیت هوانوردی سه گانه مزبور در این است که اگر یکی از قطب نما ها به عللی دقت مورد لزوم را فراهم نکند قطب نمای دیگر مکمل می شود، و در صورت اقتضا دو سیستم جانشین اولی می شوند. پس پرندگان نیز مانند دستگاه های الکترونیک حساس مدرن دارای سیستم های جانشین یا یدک هستند.

منصوری افزود: مکان وفایی بسیاری از پرندگان به قدری دقیق است که می توانند سال ها و هر دفعه پس از پروازهای طولانی به آشیانه اصلی خود برگردند. مکان وفایی در میان چلچله ها زیاد دیده می شود حلقه گذاری نیز ثابت کرده است که حتی در استراحت گاه های بر سر مسیر نیز پرندگان هر ساله به یک توده از درخت یا حتی به یک تک درخت یا بوته مراجعت می کنند.