به گزارش خبرنگار مهر، با سپري شدن 10 ماه از سال آبي ??-?? بنا بر گزارشهاي پايگاه مديريت خشکسالي کشاورزي مرکز تحقيقات کشاورزي و منابع طبيعي استان اصفهان همچنان خشکسالي با روند ماههاي گذشته و حتي با شدتي بيشتر بر بخش اعظم ايران سيطره يافته و همانطور که انتظار مي رفت افزايش دماي تابستان به همراه خشکسالي هايي که بر اقصي نقاط کشور حاکم شده بر وخامت اوضاع افزوده است.
در تيرماه سال آبي ??-?? تعداد کلاس هاي خشکسالي و ترسالي مشابه با ماه گذشته (خردادماه) است و همانطور که نمودار ? نشان مي دهد ? کلاس خشکسالي بسيار شديد، شديد، متوسط و خفيف غلبه يافته و ? کلاس ترسالي خفيف، متوسط و شديد نيز به چشم مي خورد.
خشکسالي متوسط با مساحتي در حدود 45.1 درصد کشور در جايگاه اول قرار گرفته و به صورت کمربندي ناحيه غربي را به ناحيه شمال شرقي و شرق پيوند مي دهد، همچنين اين کلاس خشکسالي به مانند نواري از ناحيه غربي در امتداد کرانه هاي درياي عمان و خليج فارس به گوشه جنوب شرقي کشور مي رسد.
خشکسالي خفيف در حدود 26.7 درصد از مساحت ايران را به خود اختصاص داده که در بخش جنوب شرقي، ترسالي متوسط و شديد را در بر گرفته و بر بخش عظيمي از گوشه شمال غربي کشور حاکم شده است. اين خشکسالي در نيمه شمالي استانهاي اصفهان و خراسان رضوي نيز مشاهده مي شود.
در سومين جايگاه، خشکسالي شديد با 11.3 درصد مشاهده مي شود که از ناحيه شرقي يزد آغاز شده و پس از در برگرفتن انار و رباط پشت بادام به بيرجند مي رسد، همچنين اين خشکسالي بخش جنوبي استان خوزستان شامل شهرهاي آبادان، رامهرمز و ماهشهر را درگير کرده است.
خشکسالي شديد در يزد و اصفهان
اما خشکسالي بسيار شديد با 4.2 درصد کم ترين طبقه يا کلاس خشکسالي را به خود اختصاص داده که اين خشکسالي به صورت نواري کرانه درياي عمان را احاطه کرده و همچنين از بخش شمال شرقي استان اصفهان به ناحيه جنوب شرقي استان يزد کشيده شده است.
در شمال غربي ترين نقطه کشور و در نيمه جنوب، جنوب شرقي همچنان ترسالي حاکم مي باشد، اما متاسفانه از وسعت آن کاسته شده به طوري که در مجموع در کل ايران شاهد 12.7درصد ترسالي هستيم که 10.1درصد به ترسالي خفيف، ? درصد ترسالي متوسط و 0.6 درصد به ترسالي شديد اختصاص يافته است.
مطالعه درصد تغييرات ميزان بارش از مهرماه ???? تا تيرماه ???? و مقايسه آن با متوسط درازمدت نشان مي دهد که در کل ايران از مهر تا آذرماه شدت خشکسالي به تدريج افزايش يافته و از آذر تا اسفندماه با شيب زيادي روند شدت خشکسالي نزولي شده و با وجود افزايشي که در فروردين ماه در شدت خشکسالي مشاهده مي شود، در ماه ارديبهشت شدت خشکسالي روند کاهشي را نشان مي دهد و در خردادماه نيز مي توان روند ارديبهشت ماه را مشاهده کرد اما در تيرماه کمي نسبت به خردادماه شدت خشکسالي افزايش يافته است.
آذربايجان غربي پرباران ترين؛ يزد کم باران ترين استان کشور
بنابر اين گزارش مجموع بارندگي ايران تا پايان تيرماه در سال آبي جاري، 182.5 ميليمتر بوده که ميانگين بارندگي درازمدت ايران در اين دوره، 228.7 ميليمتر ثبت شده است. اين در حالي است که درصد کاهش بارندگي نسبت به دوره آماري بلندمدت 20.2 درصد بوده و بالاترين درصد خشکسالي مربوط به جنوب استان سيستان و بلوچستان، ايستگاه چابهار با 81.3 درصد کاهش بارندگي نسبت به ميانگين درازمدت بوده که طي اين مدت، بارندگي اين ايستگاه نسبت به ميانگين درازمدت به يک پنجم کاهش يافته است.
از سوي ديگر بالاترين درصد ترسالي مربوط به ايستگاه زاهدان استان سيستان و بلوچستان با 58.6 درصد افزايش بارندگي نسبت به ميانگين درازمدت بوده که در طي آن بارندگي اين ايستگاه نسبت به ميانگين درازمدت بيش از 1.5 برابر شده است.
در اين بين پرباران ترين استان کشور آذربايجان غربي با حدود 5.6 درصد افزايش بارش نسبت به ميانگين درازمدت و کم باران ترين استان اين سرزمين استان يزد با حدود 50.5 درصد کاهش بارش نسبت به ميانگين درازمدت بوده است.
3 دليل خشکسالي در کشور
يک عضو هيئت علمي دانشگاه و پژوهشگر محيط زيست نيز در اين رابطه در گفتگو با خبرنگار مهر به تشريح علل خشکسالي در کشور پرداخت و عنوان کرد: به طور کلي مي توان سه عامل اصلي را در اين زمينه دخيل دانست که در درجه نخست عامل جغرافيايي از درجه اهميت خاصي برخوردار است.
مزدک دُربيگي با يادآوري اينکه ايران در يک محدوده خشک کره زمين قرار گرفته و به طور طبيعي مشکل خشکسالي هميشه وجود داشته است، عنوان کرد: در درجه دوم موضوع اقليم به ميان مي آيد که مربوط به دوره هاي خشکسالي و ترسالي مي شود که اين را بايد از متخصصان مربوط پرسيد که ما در چه دوره اي قرار داريم و اين روند طبيعي است يا نه که در اين موضوع بايد تحقيقات گسترده اي انجام شود.
وي ادامه داد: سومين عامل چالشي ترين موضوع جهان امروز است که دانشمندان نام "گرمايش جهاني" را براي آن انتخاب کرده اند که به تغييرات اقليمي در سطح کره زمين اشاره مي کند و کشور ما هم از آن دور نبوده و گرمايش جهاني مي تواند بازخوردي بر خشکسالي در کشور باشد و آن را افزايش دهد.
تاثيرات خشکسالي بر محيط زيست طبيعي و انساني ايران
دربيگي که داراي دکتراي تخصصي مديريت محيط زيست پيرامون تاثيرات خشکسالي بر محيط زيست ايران عنوان کرد: در محيط زيست طبيعي وضعيت به شدت حاد خواهد شد.
وي با بيان اينکه در کشور ما در بحث پارکداري و مديريت مناطق حفاظت شده و عرصه هاي جنگلي و مرتعي به شدت مشکل وجود دارد، گفت: اين در حالي است که اين روند در حالي افزايش مي يابد که آتش سوزي هاي گسترده دهه 90 يکي از چالش برانگيزترين مسائل پيش روي مديريت اين مناطق در ايران به حساب مي آيد.
دربيگي ادامه داد: علاوه بر مسائل ياد شده مديريت زيستگاه در اين مناطق به شدت مشکل مي شود چون تامين منابع آبي و غذايي براي حيات وحش مشکل خواهد بود.

اين پژوهشگر و فعال محيط زيست با اشاره به اثرات خشکسالي بر محيط زيست انساني، افزود: در بحث محيط زيست انساني نيز بحران زياد خواهد بود به ويژه درباره صنايعي که آب مصرفي زيادي دارند و اگر خشکسالي تداوم داشته باشد يکي از منابع اصلي که آسيب مي بيند همين منابع آبي است.
دربيگي ادامه داد: با کاهش منابع آبي جدا از بخش کشاورزي، صنايع وابسته به آب به شدت دچار بحران آب مي شوند و يا صنعت بايد فشار بيشتري به منابع آبي بياورد که دوباره پيامد منفي بيشتر مي شود يا تعطيل کند و در اين صورت هم پيامدهاي منفي ديگري مانند بيکاري به وجود خواهد آمد که فقر و بيکاري باز خود يکي از عوامل اصلي تخريب کننده محيط زيست است.
مناطق زاگرس نشين در حال تجربه جديدي از خشکسالي
بنابراين در چنين شرايطي که متاسفانه کشور يکي از خشک ترين سال ها را تجربه مي کند و خشکسالي بر اقصي نقاط ايران سيطره يافته است، توجه مسئولان و استراتژي هاي لازم و رويکردهاي اساسي و مطلوب در زمينه مديريت خشکسالي مي تواند تا حدودي از اثرات ناگوار خشکسالي ها که ممکن است در آينده اي نزديک ايران زمين را با شدتي بيشتر از گذشته درگير کند، بکاهد.
از سوي ديگر سرايت شدت خشکسالي به مناطق زاگرس نشين ايران که همواره جزء پرآب ترين مناطق ايران و داراي آب و هوايي مطلوب محسوب مي شده اند اين روزها نگراني فعالان محيط زيست را برانگيخته است.
خشکسالي در ايران پديده اي طبيعي است؛ اين جمله اي تکراري است که بارها از سوي کارشناسان محيط زيست رسانه اي شده است. اين در حالي است که عوامل مصنوعي که بر اثر زياده روي ها و تند روي هاي ما انسانها به وجود آمده عاملي تاثيرگذار بر روي خشکسالي هاي طبيعي اين سرزمين به خصوص زيستگاه ارزشمند زاگرس شده است.
در سال هاي اخير محيط زيست استان هاي زاگرس نشين با انواع و اقسام مشکلات طبيعي و غير طبيعي روبرو بوده اند و در اين بين آسيب هاي بسياري را نيز متحمل شده اند.
33 درصد جنگلهاي زاگرس در حال نابودي است
يک فعال محيط زيست پيرامون دلايل مصنوعي شدت گرفتن خشکسالي در منطقه زاگرس گفت: محيط زيست استان هاي زاگرس نشين در سال هاي اخير با مشکلات بسياري دست به گريبان بوده اند؛ آتش سوزي هاي گاه و بي گاه هر ساله بر پيکر زاگرس زخم مي زنند تا بدين طريق کمبود نيرو و امکانات در کنار ناآگاهي برخي از جوامع محلي بيش از پيش به چشم آيد.
محسن تيزهوش ادامه داد: اين در حالي است که ثمره اين آتش سوزي هاي عمدي و غير عمدي، از بين رفتن تنوع جانوري و گياهي زاگرس بوده است و اين خطري جدي براي تداوم حيات بر اين پهنه گسترده و سبز به حساب مي آيد.
وي با اشاره به تاثير خشکسالي در سال هاي اخير بر اکوسيستم زاگرس، يادآور شد: رويشگاه زاگرس بزرگترين جنگل طبيعي کشور به شمار مي آيد و با وسعتي بيش از 6 ميليون هکتار نقش غير قابل انکاري در پايداري هاي اندوخته هاي ژنتيکي اين سرزمين بر عهده دارد.
اين کارشناس محيط زيست ادامه داد: اين در حالي است که بخش عظيمي از منابع آبي ايران از طريق چرخه سبز زاگرس به وجود آمده در حاليکه جنگل هاي زاگرس با شدتي بيش از گذشته در حال نابودي اند.

تيزهوش بيان داشت: اين روزها شنيدن اين خبر که 33 درصد از وسعت جنگل هاي زاگرس در حال خشک شدن هستند، بر نگراني هاي دلسوزان محيط زيست ايران افزوده است.
گرماي بي سابقه در استانهاي زاگرس نشين / زاگرس توان مقابله با خشکسالي را ندارد
وي يادآور شد: وقوع خشکسالي در اقليم زاگرس دلايل بسياري را در دل خود نهان کرده و به وجود آمدن چنين شرايط بحراني حاصل يک مجموعه از عوامل مختلف بوده که متاسفانه براي کاهش اثرات منفي اين عوامل هيچ برنامه جامع و کارشناسانه اي در نظر گرفته نشده است.
اين فعال محيط زيست افزود: بر اساس نقشه منتشر شده از سوي پايگاه مديريت خشکسالي کشاورزي مرکز تحقيقات کشاورزي و منابع طبيعي استان اصفهان اکثر استان هاي زاگرس نشين در دو کلاس خشکسالي خفيف و متوسط جاي گرفته و اين در حالي است که اين روزها گرماي بي سابقه بر روي استان هاي غربي کشور چيره شده است.
وي معتقد است که اقليم زاگرس در حال حاضر قرباني توسعه اي است که با چشماني بسته تنها به فکر بازده هاي کوتاه مدت بوده و به همين دليل بر خشکسالي هاي طبيعي، تنش هايي که بر اثر پروژه هاي غيرکارشناسانه در حال اجراست، افزوده شده و با تداوم چنين برنامه هايي ايران از خدمات رايگان زاگرس بي بهره خواهد شد.
تيزهوش ادامه داد: سد هايي که امروز بر شانه هاي زاگرس احداث مي شوند، يکي از اصلي ترين دلايل تخريب جنگلها، از بين بردن سرزمين هاي بکر بالادست و پايين دست، مهاجرت جوامع محلي به شهرها و...است در حاليکه زاگرس در طول هزاران سال نياز آبي کشاورزان و مردم را به راحتي تامين کرده است.
وي يادآور شد: يکي ديگر از عوامل تنش در منابع آبي زاگرس و تقويت خشکسالي در اکثر استان هاي زاگرس نشين، پروژه هاي انتقال آب بوده که متاسفانه ضربه هاي بسيار محکمي را بر پيکره زاگرس وارد آورده و بي توجه به طبيعت مکان انتقال دهنده آب، مرگ بوم‌سازگان منطقه را در پي داشته و با تهي شده سفره هاي آب زيرزميني کشاورزان بي شماري بيکار خواهند شد.
اين کارشناس محيط زيست افزود: منابع آبي زاگرس در حال عقب نشيني است و اين براي تمامي استان هاي کشور خطري جدي به شمار مي آيد.
به هر حال اين روزها که خشکسالي در مناطق مختلف ايران هر روز با شدت بيشتري نفوذ مي کند بايد ضمن برنامه ريزي جامع براي مقابله با اين پديده از طرح هاي غيرکارشناسي که محيط زيست ايران را در مقابل اين پديده آسيب پذيرتر مي کند به شدت خودداري کرد.
دکتر مزدک دربيگي مدرس دانشگاه در رابطه با راهکارهاي مقابله با پديده خشکسالي عنوان کرد: راهکارها در اين زمينه که مفصل است ولي يک بخش آن جهاني است و نمي توان به صورت انفرادي مبارزه کرد و انگيزه بين المللي مي خواهد مانند موضوع گرمايش جهاني.
وي ادامه داد: ولي در بخش ملي به نظر مي رسد بايد به سمت راهکارهاي سازش پذيري رفت يعني راهبردهايي براي سازش انسان و محيط با تغييرات اقليمي و خشک سالي آتي تدوين کرد چرا که با استمرار روند فعلي خشکسالي يک مسئله قطعي است.
اين فعال محيط زيست تصريح کرد: در هر صورت يکي از اصلي ترين راهکارها بايد در بخش منابع آب باشد که زندگي وابسته به آن است و نخستين جايي است که از خشک سالي آسيب مي بيند.
دربيگي يادآور شد: تا زماني که مديريت منابع آب ما سنتي باشد به ويژه در بخش کشاورزي و همچنين مديريت تخصيص منابع آبي درست انجام نشود مانند حقابه محيط زيست و تخصيص آب به صنعت و کشاورزي و شهرنشيني بر اساس برنامه هاي آمايش سرزمين، نمي توان گفت که منابع آبي ما از خشکسالي جان سالم به در ببرند.
وي با تاکيد بر اينکه هر جا هم که آب نباشد بديهي است زندگي وجود نخواهد داشت، يادآور شد: اگر مديريت خشکسالي در چند سال آينده طرح جامع بلندمدت خشکسالي کشور را تدوين و درست اجرا نکند، خيلي نمي توان به زندگي سالم در ايران در چند سال آينده خوش بين بود.
به هر روي به نظر مي رسد تداوم خشکسالي در کشور عزيزمان درس هاي بسياري را در خود نهفته کرده که بايد از اين هنگامه تلخ درس گرفته و به صورت عملي نشان دهيم که به روح حاکم بر اصل 50 قانون اساسي کشور اعتقاد داشته و در همين راستا از هر نوع فعاليتي که محيط زيست را تخريب کرده و منابع آبي اين سرزمين را به هر دليلي آلوده و يا از بين ببرد، ممانعت به عمل خواهيم آورد.
از سوي ديگر بايد در شرايط بحراني کنوني مديريت منابع آب و تدوين برنامه هاي جامع مقابله با خشکسالي را در دستور کار قرار داد تا قبل از بحراني شدن اين وضعيت بتوان کشور را در مقابل آن تجهيز کرد.