قبل از انتخاب هر نوع غذا براي حيوان، بايد از پاكيزه بودن آن اطمينان كافي حاصل كنيد چون آب و غذاي آلوده مي‌تواند منشاء بسياري از بيماريهاي مهلك بوده و حيات حيوان را در مخاطره قرار بدهد. غذايي كه براي سگتان انتخاب مي‌كنيد بايد داراي يك تركيب متعادل حاوي كربوهيدرات، پروتئين، چربي، ويتامينها و مواد معدني باشد. نسبت و مقدار هر يك از اجزاي ذكر شده بستگي به وضعيت جسمي، شرايط محيطي كه سگ در آن زندگي مي‌كند، سن و بسياري عوامل ديگر دارد. يك وعده غذايي نامنا سب و نامتعادل مي‌تواند تأثير نامطلوبي در رشد جسمي و حتي جنسي سگ داشته باشد علاوه بر اين ممكن است باعث افزايش حساسيت حيوان نسبت به بيماريهاي مختلف شود. توصيه مي‌شود هيچ موقع شرايط اقتصادي خود را معيار انتخاب غذاي سگتان قرار ندهيد براي مثال دادن نان خشك به تنهايي، هيچ موقع كافي نيست و تنها مي‌تواند جزيي از غذاي خشك او را تأمين كند. استفاده از غذاهاي كنسروي و آماده شده سگها به دليل اينكه حاوي مقادير متعادل و بالايي از پروتئين، مواد معدني و ويتامينها مي‌باشند، بسيار ايده‌آل است. ارزانترين نوع غذا، غذايي است كه بوسيله خود صاحب دام تهيه مي‌شود ولي بايد توجه داشت كه اين غذا بايستي داراي تركيب متعادلي از گوشت، ذرت، نان و يا غلات (به عنوان كربوهيدارت)، سبزيجات پخته شده، چربيها مانند روغن نباتي، ويتامينها و مواد معدني باشد. براي مثال براي سگهاي بالغ بايد نسبت پروتئين به بقيء تركيبات جيره غذايي 1 به 2 باشد. اصولا هيچ موقع نبايد يك جيره غذايي را كه سگ بدان عادت كرده، يكباره تغيير داد زيرا تغيير ناگهاني در جيره غذايي ممكن است باعث بروز استفراغ حاد در حيوان شود. مقدار و حجم غذا هم بايد به نحوي باشد كه باعث چاقي و يا لاغري نشود.
بهترين روش براي ارزيابي اينكه غذايي كه به سگ خود داده‌ايد مناسب وي بوده يا نه، توجه به 2 مورد زير است:
- 1 رفتارها و فعاليتهاي خود سگ: كه در صورت مناسب بودن غذايش آن را سرحال و شاداب مشاهده خواهيد كرد و برعكس.
- 2توجه به وضعيت مدفوع: هر چه مدفوغ سگ تيره بوده و حجم كمتري داشته باشد، نشان‌دهنده اين است كه دستگاه گوارش حيوان آن را به خوبي هضم كرده ولي اگر مدفوع حيوان آبكي، كف‌آلود، كمرنگ و يا مشابه غذاي خورده شده‌اش باشد، بايد بدانيد حيوان براي هضم غذايي كه انتخاب كرده‌ايد، مشكل دارد.
در ضمن اگر رنگ مدفوع سياه باشد بايستي قدري از ميزان گوشت مصرفي را از جيره غذايي حيوان كم كرد. مناسبترين وضعيت مدفوع كه نشان از يك جيره خوب دارد، مدفوع لوله‌اي و قدري نرم مي‌باشد.
ظرف غذاخوري حيوان را هميشه تميز و پاكيزه نگه داريد و همواره 25 دقيقه بعد، غذا را از جلوي حيوان برداريد، تا وي ياد بگيرد كه غذايش را بايد در زمان معيني بخورد. گرم كردن مكرر غذاي سگ توصيه نمي‌شود چون اين كار باعث مي‌شود كه غذاي او به سرعت ترش و فاسد گشته و در نت يجه باعث ناراحيت دستگاه گوارش (معده) گردد. غذاي حيوان را بايد به صورت نه چندان گرم در اختيار وي قرار دهيد. غذاهايي كه از يخچال خارج گشته و سرد هستند را نبايد بلافاصله به وي بدهيد چون اين كار باعث مي‌شود كه دستگاه گوارش حيوان مقداري از حرارت بدن را براي گرم كردن آن مصرف كند كه اين عمل با هضم غذايش منافات دارد.
گوشت:
گوشت اكثر حيوانات علفخوار از قبيل گاو، گوسفند به ويژه جگر، كليه و شيردان بسيار مفيد و مغذي است. تغذيه با ماهي تازه، در صورتيكه حاوي استخوانهاي تيز و خطرناك نباشد، بسيار عالي است. استفاده از گوشت خوك به دليل اينكه داراي چربي زيادي است، تصويه نمي‌شود. بره‌ها و گوساله‌هاي داخل رحمي گاوهاي كشتاري، بهترين و باصرفه‌ترين غذاي گوشتي محسوب مي‌شود، منتهي قبلا بايد از عفوني نبودن آن اطمينان حاصل كنيد. براي مثال بهتر است بره‌هايي كه مادرشان تب داشته، به سگتان ندهيد. گوشت را معمولا بصورت خام (البته در اين مورد بايد از عدم آلودگي آ ن بخصوص از لحاظ وجود انگلها و كيست‌هاي انگلي مطمئن باشيد) و يا نيم‌پز در اختيار سگ قرار بدهيد.
استخوان:
استخوان و مغز استخوان در تأمين مواد غذايي سگها ارزش ويژه‌اي دارند. علاوه بر اين استخوان براي سلامتي دندانها و لثه‌ها نيز مناسب و مفيد است و جويدن آن بدليل توليد حجم زيادي از بزاق، براي هضم غذا سودمند است. با اين حال نكاتي را در مورد تغذيه با آن، بايد رعايت كنيد.
ـ دادن استخوان بصورت پخته، بدليل از بين رفتن مواد غذايي آن در اثر حرارت، كاملا بي‌معني است.
ـ استخوان حيوانات كم‌سن داراي مقادير زيادي غضروف بوده و براي سگهاي جوان مفيد و ضروري است.
ـ قبل از تغذيه با استخوان بايد مطمئن باشيد كه استخواني كه به سگ مي‌دهيد باعث انسداد و ناراحتي دستگاه گوارش سگ نخواهد شد. براي مثال استخوانهاي ريز بدليل اينكه بدون جويده شدن بلعيده مي‌شوند، مي‌توانند باعث انسداد مري شوند.
ـ استفاده مكرر و زيادي از استخوان باعث يبوست مي‌شود.
غلات:
اين قسمت شامل موادي همچون آرد گندم، برنج، جوي دوسر، ارزن و... است كه بايستي بصورت پخته و يا بو داده مصرف شوند. بهتر است كه غلات را با پوستشان به مصرف سگ برسانيد زيرا در غير اينصورت ويتامينهايي كه در پوست غلات موجود است از بين خواهد رفت. توجه كنيد كه آنها را خوب كوبيده و همراه با انواع سبزيجات پخته، مخلوط كرده و براي غذاي سگتان مصرف كنيد.
سبزيجات:
استفاده از سبزيجات بدليل داشتن ويتامينها و مواد معدني در تركيب جيره غذايي سودمند است. براي مثال اسفناج بدليل داشتن مواد آهني قابل توجه در تقويت سيستم خونساز بدن، مفيد است.
نمك:
استفاده زياد از نمك در جيره غذايي سگها توصيه نمي‌شود زيرا براي سلامتي كليه‌هاي سگ، بدليل اينكه حيوان فاقد غدد ترشح‌كننده عرق مي‌باشد، زيان‌آور است. اصولا غذاهاي نمك‌زده و ادويه‌دار براي سگ مفيد نيست.
روغن (چربيها) :
استفاده از روغنها مانند روغنهاي مايع بدليل داشتن مقادير زيادي اسيدهاي چرب ضروري در جيره غذايي سگها الزامي است. كمبود اين اسيدهاي چرب باعث بروز اختلالاتي در سيستم عصبي و شنوايي سگها خواهد شد و برعكس استفاده از آنها باعث شادابي و سلامتي پوست گشته و موجب خوش‌طعم شدن غذا نيز مي‌شود. استفاده از روغن ذرت و يا روغن زيتون به مقدار 2 تا 3 قاشق چايخوري توصيه مي‌شود.
براي تغذيه سگهاي بالغ 2 ـ 1 وعده غذايي در روز كفايت مي‌كند. ولي در مورد توله‌هاي جوان بايد تعداد وعده‌هاي بيشتري را در نظر بگيريد. توله‌ها نسبت به سگهاي بالغ به غذاهاي انرژي‌دار، اسيدهاي آمينه و اسيدهاي چرب ضروري بيشتري نيازمند هستند. بنا براين در بررسي كيفيت و كميت غذايي آنها، بخصوص بعد از سن، ـ 5 هفتگي كه از شير گرفته مي‌شوند، وسواس بيشتري به خرج دهيد. استفاده از شير، تخم‌مرغ و گوشت در اين راستا قابل توصيه است ولي هرگز تخم‌مرغ را بصورت خام به حيوان ندهيد، زيرا اينكار باعث اختلاف در جذب ويتامين 1B خواهد شد. در اين سنين كه توله‌ها رشد سريعي دارند استفاده زياد از غذاهايي با فيبر بالا توصيه نمي‌شود. بعد از اينكه سگها به سن بلوغ رسيدند، بتدريج مقدار غذاي مصرفي آنها كاهش مي‌يابد و بهمين دليل بايد تعداد وعده‌هاي غذايي را به 1 يا 2 بار در روز كاهش دهيد. با اين حال توجه به شرايط محيطي، جثه، نژاد و ميزان فعاليت آنها در اين راستا الزامي است. براي مثال جيره يك سگ آپارتماني با جيره يك سگ كار يا سگي كه در هواي سرد بيرون از منزل نگهداري مي‌شود، حتمآ فرق خواهد كرد.
در مورد سگهاي آبستن و سگهايي كه جفتگيري خواهند داشت، بايد قبل از جفتگيري كميت و كيفيت غذا را افزايش دهيد: (مثلا با استفاده از مكمل‌هاي پروتئين) و بعد از اين مدت بايد جيره را به حالت اوليه برگردانيد و دوباره از هفته 3 و 4 آبستني كه وزن سگ شروع به زياد شدن مي‌كند، بتدريج مقدار غذا را زياد كرده و كيفيت آن را نيز بالا ببريد. استفاده از مكمل‌هاي ويتامين بخصوص ويتامين D و مقادير كافي كلسيم و فسفر، در طي آبستني بسيار مفيد است. بعد از زايمان و در طي 3 هفته اول بعد از بدنيا آمدن توله، جيره غذايي مادر را به 2 الي 3 برابر مقدار عادي افزايش دهيد.
آب:
آب آشاميدني بايد پاكيزه و عاري از مواد آلوده باشد. ظرف آبخوري سگها را حداقل يكبار در روز شسته و پر از آب كنيد. آب بدن اين حيوان به طرق مختلف مانند: ادرار، مدفوع و له‌له زدن دفع مي‌شود. بنابراين بايد سعي كنيد آب تازه هميشه در اختيار حيوان باشد. (به خصوص در فصل گرما). ظرف آبخوري سگها بايد ارتفاع مناسبي از سطح زمين داشته باشد، تا موشها نتوانند به آن دست يابند زيرا آنها ناقلين بيماريهاي خطرناكي مانند لپتوسپيروز هستند.
گروه علمی دکتر صدقانی