) همه ما به خوبي مي‌دانيم كه عوامل گوناگوني در حفظ سلامت ما دخيل هستند. از آب و هوايي كه مي‌نوشيم و تنفس مي‌كنيم گرفته تا برنامه غذايي و حتي كفشي كه هر روز به پا مي‌كنيم. در اين بين البته نقش دانش شخصي و مجموعه دست‌اندركاران ارائه‌دهنده خدمات بهداشتي و درماني را هم نبايد از نظر دور داشت. با وجود اين‌ فرض كنيم از شما خواسته‌اند تا واژه «سلامت» را تنها و تنها با يك واژه مرتبط كنيد. به گمان شما كدام واژه يا مفهوم به تنهايي مي‌تواند سلامت را بيش از هر واژه ديگري معنا كند؟

2) نمي‌دانم نتيجه جستجوهاي ذهني شما سرانجام با چه نتيجه‌اي همراه بوده است. اما كارشناسان بهداشتي متفق‌القول سلامتي را حاصل «انتخاب» ما مي‌دانند. به عبارت ديگر اين انتخاب‌‌هاي ما هستند كه يك زندگي سالم يا ناسالم را برايمان رقم مي‌زنند. اينكه شب‌ها تماشاي يك مسابقه فوتبال به همراه كاسه‌اي پر از تخمه يا چيپس را انتخاب كنيم يا اينكه هفته‌اي سه نوبت به باشگاه ورزشي محله‌مان برويم. اينكه كفشي به ظاهر شيك و مطابق با مد روز را انتخاب كنيم يا اينكه بعد از مشاوره با پزشك خود كفشي مناسب با كمردرد مزمن خود برگزنيم. انتخاب‌ها البته تمام‌شدني نيستند. تا روزي كه زنده هستيم ما محكوم به انتخابيم. انتخاب‌هايي كه گاهي ما را بر سر دوراهي‌هاي بزرگي متوقف مي‌كنند: خوش‌مزه‌‌تر يا سالم‌تر؟ ارزان‌تر يا بادوا‌م‌تر؟ ايمن‌تر يا قشنگ‌تر؟ تميزتر يا راحت‌تر؟

3) ما انتخاب مي‌كنيم! گاهي ناخودآگاه و گاهي پس از پرس‌وجوهاي فراوان. اما آيا واقعا هميشه اين خود «ما» هستيم كه انتخاب مي‌كنيم؟ آيا مي‌توان به مجموعه اطلاعاتي كه براي خريد يك كالا يا خدمت به دست مي‌آوريم اطمينان كرد؟ تبليغات هدفمند در اين ميان چه نقشي دارند؟ آيا سليقه و ذائقه‌ ما براي رسيدن به يك انتخاب سالم تابعي از محيط خانوادگي و جامعه‌اي نيستند كه در آنها شخصيت ما شكل گرفته است؟ از اينها كه بگذريم، آيا شخص يا نهادي مسووليت نظارت بر اطلاعات مربوط به هر محصول يا خدمتي را برعهده دارد؟ آيا قانون توليدكنندگان محصولات گوناگون را موظف به درج اطلاعات صحيح و قابل‌فهم براي مشتريان خود كرده است؟

4) ما انتخاب مي‌كنيم! البته در شرايطي كه حق انتخاب داشته باشيم! فرض كنيد متناسب با بودجه شما تنها امكان خريد دو نوع ماشين وجود داشته باشد كه از قضا، اغلب نهادهاي نظارتي از اداره استاندارد و حفاظت محيط زيست گرفته تا نيروي انتظامي نسبت به ناامن و آلاينده بودن چنين خودروهايي بارها هشدار داده باشند. و البته دولت به استناد حمايت از توليدكننده داخلي امكان واردات خودروهايي با همان قيمت و كيفيتي به مراتب بهتر را سلب كرده باشد. آيا در چنين شرايطي مي‌توان به يك انتخاب «سلامت محور» دست زد؟

5) توليد و مصرف دو روي يك سكه‌اند. مصرف‌كننده آگاه نيازهاي سلامت محور خود را با تمايل به انتخاب كالاي سالم به توليدكنندگان تحميل مي‌كند و توليدكننده موفق هم با از بين بردن نقائص و بالا بردن كيفيت محصول خود گوي رقابت را از ساير توليدكنندگان مي‌ربايد. مباحث مربوط به توليد و مصرف آنچنان به هم تنيده شده‌اند كه صحبت از حقوق مصرف‌كنندگان بدون آشنايي با هزار توي پيچيده توليدكنندگان محال به نظر مي‌رسد. صنايع توليدي و خدماتي همواره به دنبال سود بيشتر به همراه هزينه‌هاي كمتر هستند. تمايلي كه چندان با خواسته‌هاي مشتريان كه به دنبال كالاهايي با كيفيت و قيمت ارزان‌ترند سازگاري ندارد. به هر ترتيب، مسوول تنظيم ظرافت‌هاي اين رابطه دوطرفه، نزديك و البته متضاد كيست؟

6) شما وارد يك فروشگاه زنجيره‌اي بزرگ مي‌شويد و يك راست به بخش مواد غذايي مي‌رويد. مي‌خواهيد يك قوطي رب‌ گوجه‌فرنگي بخريد، اما در برابر شما تا چشم كار مي‌كند، قفسه‌هاي پر از قوطي‌هاي رنگارنگ رب گوجه‌فرنگي رديف شده‌اند. شما مجبور به انتخابيد! بر اساس آگهي بازرگاني كه همين ديشب ديده‌ايد و تصوير يكي از قوطي‌ها را به طرز خوشايندي برايتان آشنا كرده يا مطالعه برچسب چند نمونه از آنها يا حتي صرفا از روي شانس! يك قوطي را برمي‌داريد به هر ترتيب وقتي به خانه مي‌رسيد متوجه مي‌شويد در قوطي‌ كاملا پلمپ نيست يا محتويات آن تا نيمه است يا اينكه تاريخ آن گذشته است. شما ناخودآگاه دچار اضطراب مي‌شويد! دليل اصلي اضطراب شما اين است كه «نمي‌دانيد» حالا بايد چه كار كنيد؟ آيا بايد به فروشگاه مراجعه كنيد يا اينكه شماره ارتباط با مشتريان آن شركت‌ را بگيريد؟

آيا بايد به سازمان بازرسي زنگ بزنيد يا .... بله! در اغلب اوقات ما به سادگي در ظرف آشغال را باز مي‌كنيم و قوطي را د‌ر آن مي‌اندازيم!

7) انتخاب درست بدون داشتن آگاهي و دانش امكان‌پذير نيست براي رسيدن به انتخاب درست بايد «مهارت» پردازش اطلاعاتي را داشت كه پي در پي به سوي‌مان شليك مي‌شوند. سرانجام اينكه پس از هر انتخابي، دوره نامحدود تعهد و مسووليت توليدكننده آغاز مي‌شود. تعهدي كه تنها در صورتي عملي خواهد شد كه هر توليدكننده‌ همواره به ياد داشته باشد مصرف‌كنندگان كالاي او در كوتاه‌ترين زمان و به كم‌هزينه‌ترين شكل ممكن مي‌توانند به پشتوانه‌ قانون، همكاري انجمن‌هاي غيردولتي حمايت از حقوق مصرف‌كننده و حمايت دولت نارضايتي و اعتراض خود را از انتخابي كه داشته‌اند ابراز دارند. نهم اسفند روز ملي حمايت از حقوق مصرف‌كنندگان است. با خود بينديشيم آيا مهارت رسيدن به يك انتخاب سالم را آموخته‌ايم؟ آيا در جايگاه يك توليد كننده به حقوق مصرف‌كنندگان متعهد هستيم؟ آيا در مقام قانون‌گذاري و اجرا جاي خالي بسياري از قوانين و نهادهاي مدني را براي رسيدن به اين هدف‌ها حس نمي‌كنيم؟

منبع سلامتیران