رفتار شناسی خواب
این رفتار را می توان جزو رفتارهای مراقبت از بدن دانست. خواب بخش بزرگی از زندگی بسیاری از حیوانات را شامل می شود. خواب، راه بدست آوردن انرژی از دست رفته، تکمیل فرایندهای متابولیک و کمک به شفای بیماریها است.
خصوصیات خواب در برخی حیوانات مشابه انسان است. گونه های مختلف حیوانی رفتارهای متفاوتی دربارۀ خواب دارند. به این معنی که زمان و نحوۀ خواب و فرم قرارگیری بدن در زمان خواب می تواند بسیار متفاوت باشد. درمورد برخی از حیوانات که به صورت گروهی زندگی می کنند ممکن است در زمان خواب چند عضو گروه به عنوان نگهبان و مراقب، وظیفۀ حراست از بقیه را به عهده بگیرند تا اگر عامل مهاجمی بخواهد گروه را مورد تهاجم قرار دهد بتوانند بقیۀ را مطلع سازند.
اساسا خواب را می توان به دو بخش اصلی تقسیم کرد:
دورۀ اول خواب را خواب ذهن (SWS=Slow wave sleep) می نامند. در این قسمت از خواب امواج مغزی برون دهی الکتریکی آرامی دارند، حرکات بدن در حداقل قرار دارد و حیوان در آرامش کامل به خواب می رود.
نوع دوم خواب، خوابی است که در آن چشمها دارای حرکت سریع هستند و آن را خواب متناقص (REM=Rapid eye movement) می نامند که به صورت اجزای کوچکتر، لابلای خواب ذهن قرار می گیرد. در زمان این خواب امواج مغزی مشابه حالت بیداری برون دهی الکتریکی قوی تری دارند. مهمترین ویژگی خواب نوع دوم حرکت کره های چشم است. انسانها و برخی از حیوانات در این مرحله از خواب رویا می بینند، سگها پاهای خود را به صورتپدالزدن تکان می دهند و ازخود صدایی مانند ناله خارج می کنند. برای ورود به خواب REM لازم است تا حیوان به پهلو خوابیده باشد.
تمایز این دو نوع خواب با کمک ECG و مشاهدۀ بدن امکانپذیر است. در بررسی ECG حیوانات و انسان و مقایسۀ آن در حالت خواب و بیداری، می توان دید که امواج مغزی در حالت بیداری دارای ولتاژ کم، سرعت بالا و بی نظم هستند. در خواب نوع اول (SWS) امواج مغزی منظم، متقارن، با ولتاژ بالا هستند و بدن دارای کمترین تحرک است. در خواب نوع دوم امواج دارای ولتاژ کم و حرکات سریع هستند، بسیار شبیه آنچه در بیداری اتفاق می افتد. در زمان خواب نوع دوم بیدار کردن حیوان به مراتب سخت تر از خواب نوع اول است. در خواب نوع دوم فعالیت مهارکنندگی مدولا روی عضلات بدن باعث می شود تا غیر از چشها، باقی بدن دارای حرکات عضلانی محسوس نباشد. وقتی انسانی را که در خواب نوع دوم قرار دارد بیدار کنیم، او اذعان خواهد کرد که در حال دیدن رویا بوده است.
شباهت مرحلۀ دوم خواب در انسان و گوشتخواران می تواند نشانی از رویا دیدن در این جانوران باشد. به نظر می رسد اساسی ترین رکن خواب برای برقرار کردن سلامت روانی در حیوان خواب نوع دوم باشد چون با حذف آسیب ها و اختلال های جدی رفتاری در بوجود می آید. برخی محققین اعتقاد دارند که در زمان خواب نوع دوم اطلاعاتی که طی روز از راه اندامهای حسی دریافت شده است در مغز منظم و طبقه بندی می شود. دورۀ فعالیت و خواب روزانه در موجودات زنده بسته به گونه، رژیم غذایی و شرایط زندگی متفاوت است.
گاهی حیوان به طور کامل در خواب نیست و فقط استراحت می کند. البته ممکن است به ظاهر خواب آلود به نظر برسد ولی در واقع هوشیار است. اسب معمولا استراحت خود را ایستاده انجام می دهد.