دکتر سید شهرام میرزمانی
ss.mirzamani@gmail.com
مقدمه :
نگهداری بسیاری از حیوانات خانگی در داخل منزل که منجر به اختلاط با حیوان و بردن آنها به اتاق خواب و از بین بردن مرز انسان و حیوان شود، بر اساس تعالیم اسلام اشکال دارد. علی رغم این تعالیم، روند نگهداری و پرورش این گونه حیوانات دست آموز و برخی از حیواناتی که از نظر اسلام نگهداری آنها بلااشکال و یا حتی مانند برخی پرندگان مقرون به استحباب و مایه برکت هم هست رو به افزایش است.
صرفنظر از لزوم توجه به تعالیم و دستورات دین مبین اسلام در مسئله مواجهه با حیوانات در هر دو سوی طیف اعم از حرمتها و کراهت وارده درباره نزدیکی به برخی حیوانات و سفارشات به رعایت حقوق حیوانات و توجه به مسئله بهداشت و درمان و تغذیه آنان، به دور از تعصب به تعالیم اسلامی، خطرات بهداشتی بالقوه ناشی از نگهداری حیوانات دستآموز این سؤال را به ذهن متبادر میسازد که آیا آوردن یک حیوان به داخل خانه مصلحت است؟
روند توسعه شهرنشینی، جهانیشدن و تبلیغات گسترده درباره آثار مثبت روانی و فیزیکی نگهداری حیوان دست آموز، کسب تجربیات و آموزش انسان‌ها از اینگونه حیوانات و لذت بردن کودکان و سالمندان از نگهداری آنها باعث افزایش میزان نگهداری، پرورش و عرضه حیوانات دست آموز در کشورمان شده است.
صاحبان حیوانات دست آموز اغلب برای ارضاء نیازهای روانی - اجتماعی خود از جمله کمک به حیوانات، هم صحبتی، حس مادری، رفع تنهایی و غیره و تبلیغات گسترده فروشندگان ، دوستان و همکاران، تمایل به خریداری و نگهداری از آنها در منزل و در کنار خود و سایر اعضای خانواده پیدا میکنند. به رغم این تمایلات و با درنظرگرفتن برخی منافع نگهداری حیوانات از قبیل کمک به نابینایان و برخی معلولین با ناتوانیهای مختلف جسمی و حرکتی و امثالهم ، مراقبت و کنترل بیماریهای قابل انتقال بین انسان و حیوانات دست آموز خانگی (Pet Animals) در کشورمان به دلایل زیر با مشکلات متعددی مواجه است که برخی از مهمترین آنها عبارتند از :
1) فرهنگ نگهداری و مراقبت از حیوانات خانگی در کشور بسیار پائین است و بیشتر صاحبان آنها کمتر به اصول نگهداری و مراقبت بهداشتی از این حیوانات توجه مینمایند. صاحبان این حیوانات نیاز است دورههای آموزشی لازم را قبل از تصمیم به نگهداری از آنها طی نمایند. خیلی از افراد به ویژه والدین بدون هیچ گونه تحقیقی اقدام به خریداری این حیوانات می کنند و تازه پس از گذشت چند ماه یا با بروز اولین مشکلات و بیماری درباره آنها به پرس و جو میپردازند.
2) هزینه پایش سلامت، نگهداری و درمان حیوانات خانگی در کشور ما در مقایسه با ارزش ریالی آنها و سایر هزینههای یک خانوار بالا است. اکثر صاحبان با تاخیر به کلینیک دامپزشکی برای مشاوره دورهای و معاینه پیشگیرانه و درمان بیماریها و مشکلات آنها و یا به واسطه پرداخت هزینه کمتر به فروشندگان این حیوانات مراجعه مینمایند.
3) گسترش شبکه پرورش و توزیع خانگی حیوانات دست آموز در سطح کشور ؛ صاحبان حیوانات دست آموز به واسطه سهل بودن تکثیر و پرورش برخی از این حیوانات مانند سگ ، گربه و جوندگان ( همستر و خرگوش ) و ... به تکثیر ، پرورش و توزیع آنها در یک شبکه خانگی بین دوستان و آشنایان مبادرت می نمایند که این مسئله نظارت ، مراقبت و کنترل بهداشتی سازمانهای مسئول بر این شبکه را با مشکل مواجه مینماید.
4) نظارت ناکافی سازمان دامپزشکی بر مراکز پرورش، توزیع و فروش حیوانات خانگی در سطح کشور که علاوه بر گسترش شبکه خانگی این نظارت را با مشکل مواجه کرده است.
5) افزایش واردات حیوانات دست آموز اگزوتیک به صورت قانونی و قاچاق آنها کشور را با خطر ورود عوامل جدید بیماریهای قابل انتقال بین حیوان و انسان و آلودگی حیات وحش بومی کشور با اینگونه عوامل مواجه خواهد کرد. تجارت غیر قانونی حیات وحش و حیوانات خانگی اگزوتیک در سراسر جهان بسیار پر رونق است و سود و منفعت زیادی برای قاچاقچیان دارد. تجارت جهانی حیات وحش نادر و اگزوتیک سالیانه ارزشی معادل 10 تا 20 بیلیون دلار دارد. هر ساله هزاران حیوان وارد سامانه تجارت حیوانات دست آموز اگزوتیک می‌شوند. آنها از زیستگاههای طبیعیشان شکار شده و بصورت قاچاق یا قانونی وارد کشورها می‌شوند. این حیوانات همچنین توسط برخی افراد پرورش داده می‌شوند و سپس برای فروش به خریداران محلی عرضه یا در اینترنت و مجلات تبلیغ می‌شوند.
6) در بسیاری از کشورهای جهان بیشتر پزشکان مشاوره خوبی به خانوادهها درباره بیماریهای قابل انتقال بین انسان و حیوان نمی‌دهند. دامپزشکان در مقایسه با پزشکان بیشتر با مراجعین خود درباره بیماریهای قابل انتقال از حیوانات دست آموزشان با آنها گفتگو میکنند. پزشکان باید در هنگام اخذ شرح حال از بیمار در مورد نگهداری حیوانات دستآموز در منزل و یا تماس با این حیوانات سؤال نمایند و در صورت نیاز راهنمایی لازم را ارائه و وضعیت بیماری را پایش و پیگیری کنند. دامپزشکان نیز باید ضمن معرفی بیماریهای قابل انتقال بین حیوان دست آموز با انسان توصیههای بهداشتی لازم را درباره پیشگیری از ابتلا به اینگونه بیماریهای مشترک ارائه و تاکید نمایند تا هنگام مراجعه به پزشک خانواده خود، وی را نسبت به نگهداری از حیوان دست آموز در منزل آگاه نمایند. علاوه بر این مراقبت و کنترل بیماریهای قابل انتقال بین حیوان و انسان به همکاری بیشتر بین پزشکان و دامپزشکان نیاز دارد. این دقیقاً شعاری است که مورد توجه انجمن جهانی دامپزشکی و جهانیان قرار گرفت و منجر به شکلگیری مفهوم سلامت واحد (One Health) گردید. این همکاری در ارتباط با گروههای خاص و پرخطر از جمله سالمندان، زنان باردار، نوزادان و کودکان زیر 5 سال و افراد مبتلا به بیماریهای مزمن و تضعیفکننده سیستم ایمنی که قصد نگهداری از حیوانات دست آموز داشته یا با این حیوانات مأنوس باشند بسیار مهم است.
7) پزشکان و سایر ارائهدهندگان مراقبتهای پزشکی باید درباره بیماریهای مشترک بین حیوان و انسان آگاهی کامل داشته باشند. همچنین اخذ شرح حال توسط پزشک از صاحبان حیوانات دست آموز به واسطه داشتن سابقه تماس با این حیوانات برای تعیین علت یا منبع بیماری در موارد مشکوک موثر است. داشتن آگاهی و دانش و تقویت اقدامات پیشگیرانه هنگام اخذ شرح حال و سابقه بیمار از تلاشهای دامپزشکان حمایت خواهد کرد. دامپزشکان باید نقش مهمی در تاثیر متقابل بین انسان و حیوان به وسیله فراهم آوردن مراقبتهای پیشگیرانه و درمانی برای حیوانات دست آموز، آموزش صاحبان آنها درباره حیوانات قابل انتقال بین حیوان و انسان و تشریح اقدامات پیشگیرانه از ابتلاء به اینگونه بیماریها ایفا نمایند.
با این توضیحات و در این مقاله که پیش روی شما است، با عنایت به رسالت دامپزشکان در آگاهسازی هموطنانی که با همستر سروکار دارند، به مرور بیماریهای قابل انتقال بین انسان و این حیوان میپردازیم :
اطلاعات عمومی :
- همستر متعلق به رده جوندگان Rodentia ، خانواده Cricetidae ، تحت خانواده Cricetinae و فوق خانواده Muroidea است . این خانواده شامل حدود 25 گونه است که در 7 جنس طبقه بندی شده‌اند.
- شناخته شده ترین گونه و متداول ترین نوع همستر که به عنوان حیوان دست آموز و خانگی نگهداری می شود، همستر طلایی یا سوریهای با نام علمی Mesocricetus auratus است که از نظر علمی در اواسط قرن 19 ( 1839) خصوصیات آنها تشریح شد اما در سال 1931 از سوریه به اروپا انتقال یافت و محققین توانستند آن را با اهداف تحقیقات پزشکی در مدت جنگ جهانی دوم پرورش داده و اهلی کنند.
- سایر گونه های متداول همستر که به عنوان حیوان خانگی نگهداری می شوند شامل همستر های کوتوله(Dwarf hamster) از جمله همستر کوتوله کمپبل(Campbell Dwarf Hamster) با نام علمی Phodopus Campbell (متداول ترین نوع که همستر کوتوله روسی هم نامیده می شود)؛ همستر کوتوله روسی سفید زمستانی(Winter-White Russian Dwraf Hamster) با نام علمی Phodopus sungorus که در مدت زمستان ، هنگامی که ساعات روشنایی روز کاهش مییاید تقریبا سفید می‌شود؛ همستر ربورووسکی(Roborovski) با نام علمیPhodopus roborovskii که بسیار کوچک و سریع است و تصمیم برای نگهداری از آن به عنوان حیوان خانگی مشکل است؛ همستر چینی با نام علمی Cricetulus griseus اگرچه یک همستر کوتوله نیست اما تنها همستر با دم گیرنده Prehensile tail (با حدود 4 سانتی متر طول) است(سایر همسترها دم خیلی کوتاه و غیر گیرنده دارند.) و همستر اروپایی با نام علمی Cricetus cricetus می شود.
- متوسط طول عمر همستر طلایی، 18 تا 24 ماه است. همستر بطور طبیعی همه چیزخوار و شبگرد میباشد .
- بطور کلی همستر یک حیوان خانگی با احتمال خطر بالا بر حسب توانایی انتقال بیماریهای مشترک نیست اما هوشیاری و مراقبت از بیماری‌هایی که آنها می توانند حامل آن باشند و روش هایی که می توان هم همستر و هم صاحبان آنها را سالم و شاد حفظ کرد، اهمیت دارد.
- همسترهایی که تنها زندگی میکنند در مقایسه با زمانی که چند همستر را با هم نگهداری می کنید، معمولا کمتر بیمار می شوند اما اگر بیمار شوند به دلیل اندازه کوچکشان خیلی سریع وضعشان وخیم خواهد شد. آنها همچنین ممکن است در اثر درگیری با یکدیگر و افتادن یا برخورد به اجسام آسیب ببینند. بیماری های همستر بیشتر در اثر بهداشت ضعیف خانه و بستر آن و تماس با انسان و سایر حیوانات بیمار و حشرات آلوده و ناقل ایجاد می شوند.
- انسان در ارتباط با بیشتر بیماری‌هایی که در همستر شناسایی شده نگرانی ندارد. همسترها می توانند به بیماریهای مشترک از طریق تماس با انسان مبتلا شوند. همچنین انسان میتواند این بیماری ها را از راه تماس با همستر کسب نماید. زنان باردار، افراد مبتلا به اختلالات ایمنی، سالمندان به ویژه کهنسالان بالای 80 سال و کودکان زیر 5 سال بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماری های مشترک بین همستر و انسان قرار دارند.
خریداری یک همستر:
همستر اغلب در مراکز بزرگ پرورش حیوانات خانگی پرورش داده و از این پرورشگاهها به مراکز توزیع مختلف و فروشگاههای حیوانات خانگی برای فروش به عموم انتقال داده می‌شوند. تماس با تعداد زیادی حیوانات دیگر و استرس ناشی از انتقال و عین حال در مدتی که در فروشگاههای حیوانات خانگی نگهداری می‌شوند احتمال خطر انتقال بیماریها و ابتلاء همستر خریداری شده از فروشگاه ها را افزایش می دهد .
موقع انتخاب همستر به رفتار و شرایط ظاهری آنها بخوبی دقت کنید. از خرید همسترهایی که بی حال و ساکت هستند اجتناب ورزید چون آنها باید زبل، کنجکاو و فعال و از همه مهمتر در ساعت بیداریشان یعنی غروب به بعد هوشیار باشند. پوشش بدنی آنها هم باید صاف و چشم ها تمیز باشند. نفس کشیدن حیوان نیز نباید صدادار باشد و با زحمت صورت گیرد.
هنگام خرید همستر باید به چه مواردی توجه کرد :
1) همستر را از فروشگاه های پر سروصدا خریداری نکنید. همستر به سر و صدای زیاد حساس است.
2) همستر حتما باید دوران شیرخوارگی خود را که 21 تا 25 روز میباشد به طور کامل سپری کرده باشد. در غیر اینصورت عمر همستر کوتاه می شود. مناسبترین سن خرید همستر بین 25 الی 45 روز است.
3) همستر باید فعالیت بدنی کامل داشته باشد، به خصوص تا سن یک ماهگی و این موضوع را از شادابی همستر می توان متوجه شد .
4) همستر به سرما و گرمای شدید حساس بوده و ممکن است چنین شرایطی باعث مرگ همستر شوند. بهترین دما برای همستر دمای معمولی اتاق است.
5) اگر قصد خرید دو همستر هم جنس را دارید، بهتر است 2 خواهر یا 2 برادر باشند.
6) همستری نباید عطسه کند و تنفس صدا دار داشته باشد.(نشانه سرما خوردگی همستر)
7) همستر را از فروشگاه ها و مراکز نگهداری دارای مجوز بهداشتی و معتبر و با شرایط بهداشتی و تمیز خریداری کنید.
روش گرفتن همستر
اگر می خواهید همستری را که هنوز اهلی نشده بگیرید و یا تجربهای در گرفتن همستر ندارید بهتر است از یک قوطی یا فنجان برای این کار استفاده کنید. کافیست یک قوطی یا فنجان روبروی حیوان قرار داده سپس حیوان را با ملایمت درون آن هدایت کنید و به این وسیله حیوان را انتقال دهید. اغلب همسترها برای حس کنجکاوی به درون فنجان می روند. برای گرفتن همستر در دست دو روش زیر پیشنهاد می شود :
§ گرفتن از پشت گردن همستر : این روش بیشتر برای همسترهای کوچک و یا همسترهای ناآشنا استفاده می‌شود به این علت که همسترهای کوچک از انسان بسیار میترسند و ممکن است که از کف دست به پایین بپرند و به خود صدمه بزنند.
§ گرفتن همستر از زیر بغل و گذاشتن همستر در کف دست : این روش برای گرفتن همستر آشنا بسیار متداول است ولی اگر حس کردید که همستر خسته شده و تمایل دارد به داخل قفس برگردد بی درنگ او را در قفسش قرار دهید.
گزیدگی همستر:
- همه انواع همستر ممکن است گاز بگیرند اما همسترها ترجیح میدهند غذا را گاز بزنند نه انسان. گزیدگی جوندگان اغلب کوچک و سطحی است اما آنها می توانند همچنین بطور بالقوه زخم های با سوراخ عمیق ایجاد کنند.
- درحالی که احتمال انتقال بیماری ها از راه گاز گرفتن همستر به انسان وجود دارد اما ابتلای انسان به انواع بیماری ها از راه گازگرفتن همستر بسیار نادر است. مطابق بررسیهای آزمایشگاهی روی همستر و جربیل بیماریهای انسانی که از راه همستر به انسان از راه گزیدگی انتقال مییابد شامل هاری ، تولارمی و عفونت ویروسی لیمفوسیتیک مننژیت میباشند. دو بیماری دیگر جوندگان یعنی تب گازگرفتگی موش و ویروس هانتا که می تواند در بزاق همستر زنده بماند بیشتر از طریق گاز گرفتن موش و سایر جوندگان انتقال می یابد .
- بنابراین بهندرت هاری، تولارمی (ناشی از Francisella tularensis) و بطور بالقوه ویروس Lymphocytic choriomeningitis می تواند از طریق گزیدگی همستر آلوده انتقال پیدا کند.
- همه زخم های ناشی از گزیدگی باید بلافاصله با مقدار زیادی صابون و آب به شدت شستشو و تمیز شوند و سپس با دقت نشانه‌های عفونت در فرد مورد ارزیابی و پایش قرار گیرد. عفونت معمولاً به وسیله باکتریهای همسفره دهان همستر یا پوست فرد گزیده شده ایجاد می‌شود. درمان با داروهای ضد میکروبی باید برای هر گزیدگی برروی مفاصل ، دست ، غلاف تاندون ها ، پروتزها یا ایمپلنت یا در نواحی تناسلی و برای هر نوع گزیدگی در افراد مبتلا به ضعف ایمنی مورد توجه قرار گیرد.
-
بیماریهای قابل انتقال بین انسان و حیوانات(Zoonotic Diseases) :
بیماریهای قابل انتقال بین انسان و حیوان (Zoonoses) به بیماریهای عفونی گفته می شود که میتواند از حیوان اهلی یا وحشی به انسان و یا از انسان به حیوان منتقل شود. لذا این بیماریها در دو گروه عفونت های منتقله از حیوان به انسان (Zooanthroponoses) و بیماریهای منتقله از انسان به حیوانات (Anthropozoonoses) طبقه بندی شده‌اند. این بیماریها همچنین به دو گروه بیماریهای مشترک با تماس تصادفی Casual Contact)) و یا تماس فعال (Active Contact) تقسیمبندی می شوند. از مجموع بیش از 1400 عامل بیماریزای شناخته شده که انسان به آنها مبتلا می شود، بیش از 60 درصد آنها مشترک بین انسان و حیوان می باشند.
نوزادان و کودکان تا سن 5 سالگی بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماریهای مشترک قرار دارند زیرا آنها دستان خود را پس از تماس به حیوانات خانگی شستشو نمی دهند و انتقال دهانی مدفوعی در بین آنها بیشتر اتفاق می افتد. همچنین زنان باردار، سالمندان و افراد مبتلا به بیماری های مزمن و تضعیف کننده ایمنی به واسطه کاهش یا ضعف سیستم ایمنی بدن آنان بیشتر از افراد بالغ سالم در معرض خطر ابتلا به بیماری های مشترک هستند.
میزان احتمال خطر ابتلا به بیماریهای قابل انتقال بین انسان و حیوان :
برای افراد بالغ و کودکان بالای 5 سال سالم ، احتمال خطر ابتلا به این بیماریها در ارتباط با یک همستر خانگی در حد درجه 1 است.
-
برای گروههای در معرض خطر از جمله افراد مبتلا به ضعف ایمنی (Immunocompromised) از جمله افراد مبتلا به HIV/AIDS ، پیوند شده اعضاء و مبتلایان به سرطان، نوزادان، کودکان کمتر از 5 ساله، زنان باردار و سالمندان، احتمال خطر ابتلا به این بیماریها در ارتباط با یک همستر خانگی در حد درجه 2 است.
-
کودکان به دلیل ریسک بالای ابتلا به انواع بیماریها نباید انواع حیوانات از جمله جوجه تیغی، همستر، جوجه، مارمولک یا لاک‌پشت را در خانه نگهداری کنند و یا از نزدیک با آنها در تماس باشند. در کنار این مسئله که آنها می توانند حامل میکروبهای بسیار خطرناک و گاه کشنده ای باشند، بیشتر از سگ و گربه ها نیز مستعد چنگ زدن و گاز گرفتن هستند که بویژه برای کودکان زیر 5 سال خطر بیشتری خواهد داشت. کودکان زیر 5 سال آسیب پذیرترند زیرا سیستم ایمنی آنها در حال تغییر و تکامل است بعلاوه در این سنین آنها بیشتر دست خود را در دهانشان می کنند.
بیماری های قابل انتقال بین انسان و همستر :
همستر ها بندرت در انتقال بیماری به انسان شرکت دارند. با این وجود هر کدام از عوامل بیماری های زیر ممکن است در یک فرصت مناسب توسط همسترها حمل شده و به انسان انتقال یابد.
درماتوفیتوز Dermatophytosis (کچلی قارچی ، درماتو مایکوز Dermatomycosis)
عفونت قارچی پوست توسط یکی از انواع قارچ های میکروسپوریوم یا تریکوفیتون ایجاد می شود. در انسان‌ها ممکن است نواحی پوست قرمز با اطراف مشخص ، برجسته و خارشدار توسعه یابد که اغلب نسبت به مرکز روشنتر هستند و بنابراین ظاهری حلقه ای دارند. قارچ ها از طریق تماس با پوست، خز یا پوسته های بدن حیوان آلوده به ویژه اگر پوست فرد آسیب دیده یا مرطوب باشد، انتقال می‌یابند. نشانه های درماتوفیتوز در همستر می تواند دامنهای از هیچ گونه ضایعهای در همه بخشهای بدن تا وجود ضایعات خشک ، فلس مانند ، مدور روی سر ، اندام ها ، گوش ها و بدن متغییر باشد. این عارضه متداولترین بیماری قابل انتقال از جوندگان به انسان است.
کوریومننژیت لیمفوسیتیک (Lymphocytic Choriomeningitis)(LCM) :
ویروس این بیماری در سال 1975 کشف شده و از خانواده آرناویریده میباشد. ویروس لیمفوسیتیک کوریومننژیت دامنه وسیعی از جوندگان وحشی، موش‌های خانگی و گونه‌های حیوانات آزمایشگاهی از جمله موش، همستر و خوکچه هندی را آلوده میکند. ویروس عامل بیماری از راه ادرار، مدفوع، شیر و بزاق دفع می‌شود. این یک عفونت ویروسی است که بطور مشخص باعث ایجاد نشانه‌های بالینی نمی شود یا بیماری شبه آنفلوانزا خود محدود شونده خفیفی را در افراد مبتلا به ضعف ایمنی ایجاد می کند. موش در حقیقت میزبان مخزن است اما تماس با موش میتواند منجر به عفونت در همستر و خوکچه هندی شود. این ویروس بطور طبیعی در جوندگان دست آموز خانگی از جمله همستر، جربیل و خوکچه هندی پیدا نمیشود. به هر حال آنها می توانند پس از تماس با موش خانگی وحشی در پرورشگاه ها ، فروشگاه های حیوانات خانگی یا خانه آلوده شوند. همچنین بندپایان گزنده مانند جربها و کنه‌ها و پشه‌ها ناقلین مهم این ویروس هستند. انسان نیز به ندرت بدنبال تماس با همستر آلوده به ویروس لمفوستیک مننژیت ممکن است آلوده شود. انسان از راه تنفسی، خراش‌های پوستی، مخاط چشم، بینی و دهان با بافتها، مدفوع، ادرار، خون و سایر ترشحات حیوان آلوده و حتی بلع غذای آلوده به ادرار و مدفوع و احتمالا گاز گرفتن همستر آلوده مبتلا می شود. بیماری می تواند از طریق لمس کردن و دست زدن به اشیاء بی جان از جمله بستر ، گرد و خاک ، ظرف غذا و ... نیز انتقال یابد.
این بیماری ویروسی معمولا در موش صحرایی یک عفونت مزمن و در همسترها یک عفونت بدون نشانه ایجاد می کند. نشانه‌های بیماری شدید در همستر شامل کاهش فعالیت، از دست دادن اشتها، پوشش زبر و خشن است و سپس حیوان ممکن است کاهش وزن، وضعیت خمیده، التهاب پلکهای چشم و در نهایت مرگ را تجربه کند. عفونت با این ویروس متداول نیست زیرا حدود 5 درصد جمعیت جوندگان در نواحی شهری از نظر سرمی مثبت هستند یعنی تنها 5 درصد افراد در معرض ویروس قرار دارند. بنابراین بندرت انسان بطور واقعی به این ویروس مبتلا می شود. در افراد بالغ با سیستم ایمنی طبیعی عفونت ویروس لمفوسیتیک مننژیت بدون نشانه است اما ممکن است بیماری خفیف شبه آنفلوانزا با نشانه های بالینی شامل تب ، بی اشتهایی، درد عضلانی ،سردرد ، تهوع و استفراغ و بیقراری گزارش شود. در افراد مبتلا به نقص ایمنی عفونت ویروس LCMV می تواند خیلی شدید و حتی کشنده باشد. نشانه های شدیدتر بیماری می تواند شامل لنفوآدنوپاتی، مننگوانسفالیت و نشانه‌های عصبی، سردرد شدید، ادم پلکها و افزایش فشار مایع مغزی- نخاعی شود. اگر یک زن در مدت بارداری آلوده شود، سقط جنین یا نقایص مادرزادی شدید مانند هیدروسفال مادرزادی ، کوریورتینیت ، کوری و تاخیر در رشد ذهنی ممکن است رخ دهد. علی رغم گزارشات شیوع این بیماری در انسان و انتقال آن از همستر ها در سال ١٩٧٤ ولی منبع آلودگی در موشها بیشتر از همسترها است. به دنبال افزایش نگهداری همستر موارد متعددی از رخداد بیماری در انسان گزارش شده است. بعنوان نمونه در بهار 2005 ویروس عامل لمفوسیتیک مننژیت باعث مرگ سه فرد دریافت کننده اندامهای پیوندی شد و این در حالی بود که همه آنها اندامها را از دهنده یکسان دریافت کرده بودند. در نهایت ویروس از اندام همستر خانگی دهنده اعضاء جدا شد.
هاری ( Rabies):
هاری در جوندگان کوچک مانند موش خانگی ، موش صحرایی و سنجاب بسیار غیر متداول است. بیماری گاهی اوقات در جوندگان بزرگ مانند موش خرما دیده می شود. هاری یک عفونت ویروسی سیستم عصبی است که تقریبا پس از تظاهر نشانه‌های بالینی صد در صد کشنده است. انتقال ویروس هنگامی که بزاق یک حیوان آلوده در تماس یا یک زخم (از قبیل یک گزیدگی یا خراشیدگی) یا غشاء مخاطی قرار می گیرد، اتفاق می افتد. همسترها خیلی بندرت با ویروس هاری آلوده می‌شوند زیرا آنها بطور بارز پس از ضربه یا جراحت جسمی ناشی از گزیدگی یک حیوان هار تلف می‌شوند. به هر حال همستر می تواند از گزش یک خفاش هار زنده بماند و آلوده شود. تنها چند مورد گزیدگی انسان با همسترهای هار اساسا در قاره آمریکا گزارش شده است اما به تازگی یک همستر هار که با تعدادی از کودکان یک مدرسه تماس داشته در کانادا پیدا شده است.
عفونت ناشی از گونه های انگل کرم های نواری Hymenolepis و Rodentolepis
کرم های نواری کوتاه موش، Rodentilepis nana و کرم نواری موش صحرایی، Hymenolepis diminuta می توانند همسترها را آلوده کنند و ممکن است انسان را هم آلوده نمایند. هر دو ممکن است از طریق خوردن میزان واسط آلوده از جمله کک و سوسک انتقال یابند اما R. nana می تواند بطور مستقیم از طریق بلع تصادفی مواد آلوده به مدفوع انتقال یابد. عفونت در انسان بندرت باعث ایجاد علائم بالینی شده و معمولا بدون نشانه است و اغلب کرم های بالغ به طور خود بخود ممکن است در مدت 4 تا 6 هفته بدون درمان خاصی بمیرند اما در آلودگی شدید در روده کوچک ممکن است درد شکم ، تهوع ، استفراغ و اسهال ایجاد شود.
سالمونلوز (Salmonellosis) :
یک عفونت باکتریایی است که به وسیله سروتیپهای متعدد سالمونلا تیفی موریوم (Salmonella typhimurium) ایجاد می‌شود. سالمونلا بطور معمول با بهداشت نامناسب و ضعیف یا پخت ناکافی غذا در مدت آماده سازی غذا ایجاد می شود. این باکتری در مدفوع بسیاری از حیوانات به وِیژه حیوانات خانگی وجود دارد. خزندگان به طور اختصاصی احتمال دارد که مخزن سالمونلا باشند. همچنین لاکپشتهای خانگی منبع اولیه سالمونلا هستند. یافته های جدید نشان داده که با دست زدن به جوندگان خانگی بطور بالقوه احتمال خطر انتقال سالمونلا به ویژه برای کودکان وجود دارد. عفونت سالمونلایی بطور مشخص اسهال ایجاد می کند اما در برخی موارد می تواند موجب بیماری شدیدتری نیز بشود. باکتری از طریق مدفوع یک حیوان آلوده دفع می شود که ممکن است نشانه اسهال را نشان دهد یا نشان ندهد. انتقال از طریق روش مدفوعی دهانی بطور مستقیم از طریق دست آلوده یا مصرف آب و غذایی آلوده به مدفوع جوندگان اتفاق می افتد. سالمونلا در همستر بیشتر عفونت بدون نشانه یا تحت بالینی ایجاد می کند. اولین موارد شیوع سالمونلوز انسانی ناشی از سالمونلا تیفی موریوم همراه با انتقال از جوندگان خانگی سال 2004 در امریکا در بین 5 پسر چهار ساله در ایالت‌های کارورلینای جنوبی و مینسوتا اتفاق افتاد که با تب بالا، موارد شدید اسهال آبکی و قولنج و درد شکمی و استفراغ دست کم 12 تا 72 ساعت پس از تماس با همسترهای بیمار همراه بوده است. این بیماری در انسان معمولا 4 تا 7 روز طول کشید و در افراد بالغ سالم بدون درمان بهبود یافتند اما در کودکان بیماری شدیدتر بوده و آنها در بیمارستان بستری شدند. همسترها نشانه‌های بالینی خواب آلودگی و اسهال را بلافاصله پس از خریداری از یک فروشگاه حیوانات خانگی نشان داده و دو تا هفت روز بعد تلف شدند.
تولارمی (Tularemia):
یک عفونت باکتریایی است که توسط فرانسیسلا تولارنسیس (Francisella tularensis) با دو تیپ A (بیووار تولارنسیس) در امریکای شمالی با بیماریزایی بالا در انسان و حیوانات (خرگوش، موش آبی، سگ آبی) و تیپ B (بیوار پاله آرکتیا palaearctia) در اروپا و آسیا با بیماریزایی کم در جوندگان ایجاد می شود. نشانه های بالینی و بیماریزایی این باکتری به روش انتقال و سویه باکتری بستگی دارد. این باکتری بطور متداول در حیوانات وحشی از جمله پستانداران جونده با دو ردیف دندان (Lagomorphs) از جمله خرگوش و خرگوش صحرایی و جوندگان تشخیص داده شده است. عفونت در انسان و حیوانات با هیچ نشانه بالینی همراه نیست یا ممکن است با نشانه‌های شبه آنفلوانزا یا اسهال شدید یا پنومونی همراه باشد. باکتری بشدت بیماریزا است و تنها 10 تا 50 باکتری انسان را آلوده می کند.
یک مورد انتقال مشکوک فرانسیسلا تولارنسیس از یک همستر خانگی به انسان گزارش شده است که در سال 2004 در ایالت کلورادو اتفاق افتاده است. آنها مشکوک شدند که همستر به وسیله جوندگان وحشی هنگام اقامت در فروشگاه حیوانات خانگی آلوده شده و عفونت را به یک پسر سه ساله از طریق گازگرفتن وی انتقال داده است. همستر در زمان گاز گرفتن بیمار، اسهال داشته و دو روز بعد تلف شده است. همچنین در سال 2004 در ایالت مینسوتا 63 همستر کوتوله وارداتی به تولارمی مبتلا شدند و همه یک هفته بعد تلف شدند. این همسترها توسط توزیع کنندگان همستر بین فروشگاههای محلی توزیع شدند. این بیماری در بین کارکنان 4 فروشگاه حیوانات خانگی هم گزارش شد. یکی از کارکنان با سابقه گازگرفتی همستر بیماری شدیدتری را با نشانه های شبه انفلوانزا شامل سردرد ، گلو درد ، گرفتگی بینی ، استفراغ ،تب بالا ، لرز ، درد بدن و تورم لبها نشان داد اما آزمایش وی از نظر تولارمی منفی بوده است. نتیجه بررسی سرولوژیکی روی 72 نمونه حیوانی و محیط نشان داد که همه همسترها از جمله همسترهای کوتوله وارداتی بدون نشانه بالینی، دو قلاده سگ و یک خرگوش و نمونههای محیط مثبت بوده است. بررسیها نشان داد که عامل بیماری از طریق موش‌های وحشی به داخل مراکز توزیع کننده و فروشگاههای حیوانات خانگی معرفی شده است. تولارمی در میان شکارچیان همستر در شوروی سابق نیز گزارش شده است.
علاوه بر بیماری های یاد شده که تا کنون موارد انتقال آنها از طریق همستر گزارش شده است احتمال انتقال بیماری های زیر نیز از همستر درصورت تماس آنها با سایر حیوانات به ویژه جوندگان اهلی و وحشی وجود دارد اما گزارشی از انتقال آنها به شکل مدون از همسترهای خانگی در دسترس نیست.
لپتوسپیروز (Leptospirosis):
لپتوسپیروز یک بیماری باکتری است که توسط باکتریهای جنس لپتوسپیرا ایجاد می‌شود و بطور گسترده در انسان و حیوانات اهلی و وحشی انتشار یافته است. بسیاری از انواع حیوانات حامل این باکتری هستند و آنها ممکن است بیمار باشند اما هیچ نشانه بالینی را بروز نمی‌دهند. احتمال انتقال این بیماری به انسان از بسیاری از گونه های حیوانی باید مورد توجه قرار گیرد. اما حیوانات مزرعه و سگ متداولترین مخزن این بیماری هستند. انتقال باکتری به انسان می تواند از طریق خراش‌های پوستی و غشاهای مخاطی چشم و بینی به دنبال تماس با ادرار یا بافتهای حیوان آلوده به لپتوسپیروز و آب ، غذا و خاک آلوده به ادرار اتفاق افتد. میکروب از راه تنفسی و گوارشی نیز میتواند انتقال پیدا کند. روش انتقال بیماری از انسان به انسان ناشناخته است. بیماری می تواند از عفونت بدون نشانه تا بیماری شدید با دامنهای از نشانه‌های شبه آنفلوانزا شامل تب بالا، سردرد شدید، لرز، درد عضلانی و استفراغ تا درد شکمی ، اسهال و بثورات جلدی بروز کند. اگر بیمار درمان نشود نارسایی کبدی با نشانه زردی ( در پوست و چشم )، نارسایی کلیوی، مننژیت و انسفالیت (التهاب پرده مغز و نخاع) و درگیری ریوی ظهور مییابد. سپتی سمی با نشانه‌های تب، بیقراری، سردرد و التهاب ملتحمه چشم همراه است. بندرت موارد مرگ اتفاق می افتد. انتقال از جوندگان خانگی و دست آموز نادر است اما میتواند اتفاق افتد. همه گیری بیماری در جوندگان آزمایشگاهی گزارش شده است.
تب گاز گرفتگی موش (Rat-Bite Fever):
تب گاز گرفتگی به وسیله باکتری استرپتوباسیلوس مونی فرمیس (Streptobacillus moniformis) در امریکا یا اسپیریلوم مینوس (Spirillum minus) در آسیا ایجاد می شود . این ارگانیسم‌ها در فلور میکروبی مجاری تنفسی و دهان - حلق جوندگان به ویژه موش وجود دارند. بیماری در جوندگان بدون نشانه است. بیشتر عفونتهای انسانی بدنبال یک زخم گاز گرفتگی یا خراش و همچنین بندرت پس از خوردن غذا و آب آلوده به ترشحات جوندگان یا تماس نزدیک با جوندگان ایجاد می شود. نشانهها شامل لرز ، تب ، بیقراری ، سردرد ،استفراغ و درد عضلانی 2 تا 10 روز پس از آلودگی می باشند. بثورات جلدی (Rash) می تواند همراه با درد مفاصل ، آبسه ، اندوکاردیت ، پنومونی ، هپاتیت ، پیلونفریت و انتریت باشد. اگر اقدامات درمانی انجام نشود می تواند منجر به بروز بیماری شدید و مرگ شود. میزان مرگ و میر در افراد بیمار درمان نشده 7 تا 10 درصد است.
کامپیلوباکتریوز (Campylobacteriosis) :
کامپیلوباکتر را می توان از گونه‌های حیوانات خانگی و آزمایشگاهی جدا کرد. انتقال عفونت به انسان از راه مدفوعی دهانی انجام می‌شود و انتریت حاد ایجاد می نماید و نشانه‌های آن شامل اسهال ، شکم درد ، تب ، تهوع و استفراغ میباشد.
عفونت هانتاویروس (Hantavirus Infection) :
عفونت با هانتاویروسها در جمعیت جوندگان سراسر جهان اتفاق میافتد. موش صحرایی و موش خانگی در همه‌گیریها درگیر این بیماری می‌شوند و عفونت کارکنان آزمایشگاه بدنبال تماس با موش‌های صحرایی آلوده گزارش شده است. ویروس در ترشحات تنفسی، بزاق، ادرار و مدفوع حیوانات آلوده دفع می‌شود و به انسان از طریق افشانههای تنفسی (Aerosol) ایجاد شده از ادرار ، مدفوع ، بزاق یا مواد بستر لانه جوندگان خانگی و یا تماس مستقیم این مواد آلوده با زخم باز ، دهان و بینی انتقال می یابد. انتقال ویروس از راه گاز گرفتن حیوان آلوده ممکن است اتفاق افتد اما نادر است. بیشتر موارد انتقال بیماری هنگامی که جوندگان محیط خانه را آلوده کرده باشند از راه جارو زدن و تمیز کردن خانه انتقال یافته است. نشانه‌های بالینی اولیه شامل خستگی، تب ، درد عضلانی عمیق (در عضلات بزرگ ران ، لگن ،پشت و گاهی شانه) است که عمومیت دارد و در 50 درصد افراد نشانه‌های دیگری شامل سردرد، منگی، لرز و مشکلات گوارشی مانند تهوع، استفراغ، اسهال و درد شکمی ظهور میباید. 4 تا 10 روز پس از بروز نشانه‌های اولیه بیماری به سرعت نارساییهای تنفسی شامل سرفه، تنفس کوتاه، احساس سنگینی و سفتی اطراف قفسه سینه و قرار دادن یک بالش برروی صورت به واسطه پر شدن ریه های با آب ظهور میکند. سندروم تنفسی حاد هانتاویروسی اولین بار در سال 1993 در سراسر امریکا با همه گیری یک بیماری نامشخص در بین افراد بالغ جوان در چهار ایالت نیومکزیک، آریزونا، کلورادو و یوتا با میزان مرگ و میر 50 درصد شناسایی شد. این بیماری درمان اختصاصی ندارد و بلافاصله افراد بیمار باید بستری و تحت مراقبت های ویژه قرار گیرند.
تشخیص بیماری در همستر :
برای تشخیص سلامتی همستر باید از رفتار طبیعی آنها آگاه شوید. رفتار در همستر مانند کودکان هم میتواند ارثی باشد و هم میتواند از محیط آموخته شود. بعضی از رفتارها غریزی است مانند شیر خوردن از بدو تولد. سایر رفتارها از والدین و با مشاهده آموخته می‌شود و بعد به صورت غریزی در میآیند. حیوانات در طول زندگیشان دائما در حال یادگیری هستند. آنها به حواس بینایی، بویایی و شنوایی اعتماد زیادی دارند و از علامتهای کلامی اجتناب میکنند زیرا توسط حیوانات درنده ردیابی می‌شوند. عملکرد رفتار آنها خوردن ، دفاع از خود و تولید مثل است.
رفتارهای طبیعی: در همستر گوش به زنگی و هوشیاری اولین مرحله در دفاع از خود است. آنها بیشتر طول شب مراقب درندگان و خطرهای احتمالی هستند. همسترها به بینایی، بویایی و شنوایی متکی هستند و به دنبال اثری از چیزی یا کسی در اطرافشان و تشخیص دوست یا دشمن بودنش هوا را بو میکشند.
جیغ کشیدن ممتد : همسترهای سوری اگر بترسند جیغ میزنند. زمانی میرسد که همستر به شما عادت میکند و به محیطش اعتماد میکند و این جیغ زدن به طور طبیعی متوقف می‌شود. جیغ کشیدن دسته جمعی همسترهای سوری زمانی اتفاق میفتد که دو همستر برای برتری دعوا کنند. همستر مغلوب جیغ میزند و به پشت می چرخد تا به همستر برتر بفهماند که تسلیم شده است.
برخورد دندانها: یکی از علائم آزردگی برخورد دندانها است. در این مواقع باید همستر را تنها بگذارید. گاهی اوقات همستر این حرکت را تنها زمانی انجام می‌دهد که از خواب بیدارش کرده باشند. وقتی همستر این حرکت را انجام می دهد سعی نکنید او را در دستتان بگیرید چون ممکن است شما را گاز بگیرد.
جنگیدن : همسترهای سوری باید تنها نگهداری شوند و اگر با همستر دیگری نگهداری شوند دعوا میکنند که ممکن است باعث مرگشان شود. جفت گیری همستر سوری باید با دقت انجام شود تا از آسیب جلوگیری شود. همسترهای کوتوله حیوانات اجتماعی هستند ولی گاهی اوقات احتمال درگیری بین آنها وجود دارد. معمولا این دعواها بازی هستند، به آسیب منجر نمی شوند و جای نگرانی نیست. جدا کردن آنها فقط زمانی توصیه می شود که این دعوا منجر به آسیب احتمالی شود اما اگر یکبار آنها جدا شوند آشنا کردن دوباره آنها با یکدیگر کار دشواری است.
ساییدن پهلو: همسترها معمولا پهلوهایشان را به دیواره قفس میسایند. این کار کاملا عادی است. همسترها در رانهایشان غدد عرقی دارند که از آنها برای مشخص کردن قلمرو خود استفاده میکنند.
علائم همستر سالم: چشم ها شفاف ، روشن و شاداب، پوشش بدن نرم و درخشان، گوشها سیخ و براق، چهره بازیگوش و هوشیار، شاداب، سرحال و فعال دارند و یکی از خصوصیات همستر سالم این است که هنگام گرفتن همستر هیچگونه مقاومتی از خود نشان نمی دهد.
علائم همستر بیمار: نشانه های بیماری در همسترها شامل کاهش اشتها و سطح فعالیت، افزایش پرخاشگری، از دست دادن وزن، ترشح غیر طبیعی از دهان، بینی و چشم ها، تغییرات در رنگ و قوام مدفوع، کدر یا کثیفی پوشش موی بدن، وضعیت غیر طبیعی قرارگرفتن بدن و بیش از حد تیمار کردن یا آسیب زدن به بخش های خاصی از بدن خود می‌شود. همچنین حیوان ضعیف و بسیار ناتوان و نحیف، گوش ها افتاده، پوشش بدن ژولیده و کدر پوست شل و افتاده، چشم ها بی حال و گود افتاده، در هنگام گرفتن همستر به شدت دچار استرس می شود و بدن خود را جمع و سفت می کند و اغلب تونوس عضلانی دارند(سفت کردن عضلات) که در دستتان حس می شود.
اگر رفتار یا ظاهر همستر خانگی غیر طبیعی شد صاحب آن باید حتماً توصیه های دامپزشک را پیگیری کند. هرچند متأسفانه برخی از صاحبان ممکن است از بردن همستر خود نزد دامپزشک به واسطه هزینه های مراقبت های دامپزشکی در مقایسه با ارزش ریالی حیوان خودداری کنند. بیماری های همستر ممکن است ناشی از ناکافی یا نامناسب بودن رژیم غذایی یا شرایط بهداشتی محیط زندگی باشد اما جلوگیری از بیماری های عفونی خیلی مهم است.
پیشگیری و کنترل عفونت :
با وجود اینکه همسترها بطور کلی احتمال خطر پائین برحسب توانایی بالقوه آنها در انتقال بیماری به انسان ها دارند اما آنها همیشه کمی خطرناک هستند. بنابر این از تماس نزدیک طولانی با همستر از جمله اجازه دادن به همستر برای خوابیدن در بستر کودک باید اجتناب ورزید. گرفتن و دستکاری بیش از حد می تواند همچنین برای حیوان بسیار استرس زا باشد. هر فردی به ویژه کودکان که همستر را در دستان خود بگیرد باید چگونگی گرفتن صحیح و ایمن همستر ها را آموزش ببیند. برای به حداقل رساندن احتمال خطر انتقال بیماری های مشترک بین همستر و انسان نکات مهم زیر را مورد توجه قرار دهید:
مراقبت های بهداشتی :
اگر مراقبتهای صحیح مانند رژیم غذایی مناسب ، بهداشت محیط ، ورزش و توجه کافی به همستر داشته باشید همسترتان سالم ، زرنگ و هوشیار می ماند و خوردن و آشامیدنش طبیعی است. بررسی هر روزه ی حیوان امکان تشخیص علائم بیماری را به شما می دهد. هر تغییری در رفتار طبیعی همستر ممکن است نشان دهنده مشکلی باشد.مراقب موارد زیر باشید:
Ø خوردن و آشامیدن بیش از حد طبیعی
Ø بی قراری ، بی حالی ، بدنی خمیده
Ø پوست کدر و خارش
Ø ترشح از چشم ، بینی و گوش
Ø کثیفی اطراف مخرج با ادرار یا مدفوع
Ø تغییر در رنگ یا شکل مدفوع
Ø ادرار بیشتر یا کمتر از حد معمول یا رنگ غیر عادی
Ø بوی بد گوشها ، دهان یا مخرج
Ø دندان قروچه با صدای بلند
Ø دشواری در خوردن ، آشامیدن یا حرکت
Ø دشواری در تنفس یا صدای خس خس از سینه
بهداشت دست :
Ø باید تلاش کنید ، دست ها باید بطور کامل با صابون و جریان آب قبل و پس از دست زدن به همستر و پس از تمیز کردن قفس همستر یا تماس با بستر ، مدفوع یا ادرار همستر و نواحی که همستر در آنجا حضور داشته شستشو و ضد عفونی شود .
Ø کودکان باید بلافاصله پس از تماس با همستر و قفس یا بستر آن باید دست خود را با آب و صابون شستشو و ضدعفونی کنند. اینکار باید به وسیله یک فرد بزرگسال برای اطمینان از اینکه دستان خود را بطور صحیح شسته اند نظارت شود.
Ø شستشوی دست ها بهترین روش برای پیشگیری از انتقال بیماری های مشترک بین انسان و همستر است.
تمیز کردن قفس همستر :
Ø اولین راه حل حفظ صحیح بهداشت همستر اطمینان از این است که محیط زیست آنها همیشه خشک و تمیز باشد.
Ø قفس همسترها را باید روزانه تمیز کرد و بهداشت آن را خوب حفظ کرد . زنان باردار به هیچ عنوان نباید قفس همسترها را تمیز کنند.
Ø قفس همستر باید بطور کامل دست کم یک بار در هفته شامل جمع آوری همه بستر قفس و شستشو و ضدعفونی خود قفس تمیز شود. برخی از همستر ها نیاز دارند قفس آنها بیشتر از این حد شستشو و تمیز شود. تمیز کردن منظم قفس همستر می تواند به جلوگیری از انتشار عوامل بیماری زا از جمله ویروس لیمفوسیتیک مننژیت و سالمونلا کمک کند.
Ø برای ضدعفونی قفس همستر می توانید یک دوم فنجان محلول وایتکس را به 3 لیتر آب اضافه کنید و پس از شستشو استفاده کنید .
Ø دستان خود را باید پس از تمیز کردن قفس همیشه بطور کامل با آب و صابون شستشو و ضدعفونی کنید . هنگام شستشو باید از دستکش لاستیکی یا لاتکس غیر استریل استفاده کنید .
Ø افراد مبتلا به ضعف ایمنی از جمله افراد مبتلا به HIV/AIDS ، پیوند اعضاء و سرطان باید سعی کنند فرد دیگری قفس همستر آنها را تمیز کند. در غیر اینصورت آین افراد باید دستکش لاستیکی در هنگام تمیز کردن قفس بپوشند و به ویژه در ارتباط با شستشو و ضدعفونی کردن دستان خود بلافاصله پس از پایان کار کوشا باشند .
Ø قفس همستر را در مکانی با تهویه مناسب یا خارج از منزل شستشو و تمیز کنید. هوای آلوده را قبل از تمیز کردن خارج کنید.
Ø نواحی آلوده به همه ترشحات و مدفوع و مواد خانه و بستر همستر را با اسپری مواد ضدعفونی کننده یا محلول 10 درصد وایتکس کاملا ضدعفونی کنید و سپس به تمیز کردن اقدام کرده و مواد زائد جمع آوری شده را در کیسه های در بسته دفع نمایید.
مدیریت نگهداری همستر :
Ø توصیه می شود قبل از اینکه همستر شما به یک وضعیت اضطراری مبتلا شود یک کلینیک دامپزشکی مجهز جهت مراجعه دوره ای و اخذ توصیه های بهداشتی انتخاب نمایید.
Ø اگر شما یک همستر جدید خریداری کردید آن را برای ارزیابی سلامت نزد دامپزشک ببرید و وضعیت سلامت آن را به معاینات منظم پیگیری کنید.
Ø همستر را در شرایط بهداشتی خوب و ایده آل با مدیریت صحیح و مراقبت های دامپزشکی نگهداری کنید. آنها به رژیم غذایی و محیط خاصی برای حفظ سلامتی خود نیازمند هستند.
Ø صاحبان آنها باید به دامپزشکان یا در صورت عدم دسترسی به سایر صاحبان با تجربه همستر برای آگاهی از جزئیات خاص پرورش همستر مراجعه نمایند.
Ø هنگام ورود یک همستر جدید به محیط سایر حیوانات خانگی موجود باید مراقبت های بیشتری را بکار ببندید. شما ممکن است متوجه نشوید که همستر شما بیمار است با وجود اینکه آنها سالم بنظر می رسند.
Ø اگر همستر شما به بیماری های مشترک بین انسان و همستر مبتلا شد شما باید آموزش های اضافی درباره روش های کنترل انتشار بیماری باید از دامپزشک جویا شوید.
Ø همستر خود را از مواد غذایی و نواحی آماده سازی غذا دور نگهدارید.
Ø پیشگیری از ابتلا همستر به بیماری با اجرای اصول بهداشت محیط به ویژه در قفس هایی که بتازگی حیوانات از شیر گرفته شده اند، همچنین کاهش عوامل استرس زا نیز حائز اهمیت می باشد.
Ø همیشه هنگامی که همستر در داخل قفس خودش نیست مراقب باشید و اجازه ندهید با سایر حیوانات خانگی یا ترشحات و لانه جوندگان تماس داشته باشد.
Ø با روش های مناسب و معمول خانه خود به ویژه محل نگهداری همستر را برای ورود موش غیر قابل نفوذ (Mouse-Proofing) نمایید.
گرفتن صحیح همستر را آموزش ببینید :
Ø صاحبان همستر باید روش گرفتن صحیح یک همستر را بطور اختصاصی برای کاهش احتمال خطر گاز گرفتن آموزش ببینند. همستر را به آرامی و تنها زمانی که ضروری است برای کاهش احتمال گزیدگی یا خراشیدگی توسط همستر اینکار را انجام دهید .
Ø در صورت لزوم اگر میخواهید همستری را در دست بگیرید که احتمال دارد گاز بگیرد یا چنگ بزند میتوانید از دستکش استفاده کنید. البته دقت کنید که دستکش زبر نبوده و حیوان در اثر گرفته شدن با دست دچار اضطراب نشود.
Ø تنها همسترهای هوشیار و فعال را در دست خود بگیرید مگر اینکه همستر شما عادت به گاز گرفتن دارد.
Ø شستشو و ضد عفونی دست ها پس از گرفتن همستر بسیار مهم است.
Ø اگر همستر بیمار به نظر می رسد تا حد امکان از گرفتن آن خودداری کنید.
رعایت بهداشت فردی:
Ø رعایت بهداشت فردی و استفاده از تجهیزات حفاظت فردی در محیط های کار و نگهداری و پرورش حیوانات خانگی بسیار مهم است .
Ø استفاده از پوشش های محافظتی مانند دستکش و ماسک ، رعایت اصول بهداشت فردی و اجرای روش های بهداشت محیط هنگام نگهداری ، گرفتن و حمل همستر و تمیز کردن محل زندگی همستر به پیشگیری از انتقال این بیماری ها هنگام تماس غشاهای مخاطی و پوست خراشیده انسان با ادرار و بافت های حیوان آلوده کمک خواهد کرد.
Ø افراد در معرض خطر از جمله افراد با ضعف ایمنی ( افراد مبتلا به HIV/AIDS ، گیرندگان پیوند اعضاء و سرطان ) ، نوزادان ، کودکان کمتر از 5 سال سن ، زنان باردار و سالمندان سعی کنند از نگهداری همستر و سایر حیوانات در خانه خودداری نمایند. سایر افراد نیز بهتر است که قبل از تصمیم به نگهداری این حیوانات در منزل با یک دامپزشک درباره خطرات احتمالی نگهداری حیوانات مشاوره نمایند.
Ø خانواده کودکان زیر 5 سال و زنان باردار بهتر است صبر کنند تا فرزندشان بزرگ شود و سپس به نگهداری حیوان خانگی اقدام نمایند. بنابر این باید از نگهداری حیوانات در منزل بپرهیزند و از تماس کودکان با این حیوانات در مکانهای مختلف دیگر نیز خودداری نمایند.
Ø شستشو و ضدعفونی هر گونه زخم ناشی از گاز گرفتن همستر و سایر حیوانات بسیار مهم است زیرا ممکن است به باکتری های سطح پوست انسان ، گردو غبار محیط و بزاق و پوست بدن همستر آلوده شود.
Ø هر گونه حیوان گاز گرفتگی باید به مرکز بهداشت شهری یا روستای محل سکونت خود گزارش شود تا درصورت نیاز اقدامات درمانی و مراقبتی بلافاصله پس از گاز گرفتگی آغاز شود.
Ø همستر خود را هیچگاه نبوسید یا نزدیک صورت خود قرار ندهید.
Ø تهویه هوا در محل نگهداری و پرورش همستر باید تامین شود و از اقداماتی که گرد و خاک را در محیط افزایش می دهد مانند جارو زدن با جاری دستی یا جارو برقی باید جلوگیری کرد . برای تمیز کردن نواحی آلوده ابتدا با اسپری محلول 10 درصد مواد ضدعفونی کننده محیط را مرطوب کرده و سپس جارو کنید.
مراقبت های دامپزشکی :
Ø احتمال همه گیری یک بیماری جدید همیشه وجود دارد. بنابر این مراقبت های بهداشتی لازم از همه حیوانات خانگی به عنوان یک حامل بالقوه بیماری های مشترک بین انسان و حیوان ضروری است.
Ø بدون مشاوره و نظر دکتر دامپزشک همستر خود از تجویز داروهای انسانی و دامپزشکی خودداری نمایید.
Ø همستر باید هر شش ماه یکبار توسط دامپزشک معاینه شود و داروی انگلی لازم را دریافت نمایند.
Ø برای پیشگیری و درمان ضد انگلی علیه نماتودها( کرم های گرد ) دو نوع دارو توصیه شده است: پیپرازین و آیورمکتین.
ü پیپرازین (ملح سیترات) را باید به آب آشامیدنی ( ١٠میلیگرم به ازای هر میلی لیتر آب ) حیوان اضافه کرد. مصرف پیپرازین باید به مدت هفت روز مداوم صورت گیرد. پس از هفت روز قطع دارو، مجددا یک دوره پنج تا هفت روزه مصرف تجویز می شود.
ü آیورمکتین به صورت زیر جلدی تزریق می شود. تزریق آیورمکتین درد و سوزش زیادی در محل تزریق ایجاد می کند؛ بنابراین دارو باید به سرعت تزریق شود. آیورمکتین، 8 تا 10 روز بعد مجددا تکرار می شود.
Ø برای پیشگیری و درمان تنیازیس و کرم های نواری تنها داروی مجاز در همستر، پرازیکوانتل است. چنانچه شکل تزریقی دارو در دسترس باشد، تجویز این شکل دارو ارجحیت دارد. دوز مصرفی برای هر دو شکل خوراکی و تزریقی یکسان است.لازم است تا پرازیکوانتل را پس از 12 روز مجددا تکرار کرد.
Ø برای پیشگیری و درمان آلودگی با انگل های خارجی از جمله جرب ها استفاده از آیورمکتین به میزان 200 میکروگرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن می باشد. تزریق ها هر دو هفته یکبار تکرار شده و درکل سه نوبت درمان صورت می گیرد. به علاوه بر این استفاده از محلول 4 درصد پروپیلین گلیکول به صورت روزانه و برای مدت یک هفته نیز توصیه شده است .
مراقبت های قرنطینه و جداسازی :
Ø بسیاری از بیماری ها مشترک بین انسان و حیوان بدون نشانه است بنابراین حتی اگر حیوان به ظاهر سالم است افراد و سایر حیوانات خانگی هنوز در معرض خط قرار دارند و باید همه اقدامات جداسازی و قرنطینه را انجام دهید.
Ø سازمان دامپزشکی باید بروز و شیوع سرمی و بالینی این بیماری ها را در حیوانات خانگی از جمله همستر و حیوانات آزمایشگاهی از آنجایی احتمال خطر هر یک از بیماری ها در پرورشگاه ها ، فروشگاه ها ، آزمایشگاه ها و صاحبان حیوانات خانگی ارزیابی و پایش نماید.
Ø همستر های بیمار و آلوده را از سایرین جدا کنید و برای دریافت توصیه های بهداشتی و اقدامات درمانی به کلینیک دامپزشکی مراجعه کنید.
Ø بمنظور از بین بردن این بیماری در جمعیت جوندگان به وِیژه همستر ، پرورشگاه ها و فروشندگان این حیوانات و سایر مراکز بهتر است حیوانات را از منبع مشخصی تهیه نمایید.
Ø حیوانات خانگی خود را از فروشگاه های قابل اطمینان خریداری کنید که یک برنامه ارزیابی و پایش سلامتی فعال داشته باشند.
Ø بیماری های مشترک بین انسان و همستر باید از طریق شناسایی عوامل بیماری زای عفونی قبل از ورود همسترهای جدید به جمعیت های موجود در پرورشگاه ها و آزمایشگاه حیوانات و هنگام خریداری همستر از فروشگاه های حیوانات خانگی پیشگیری شود.
Ø پایش و ارزیابی سرولوژیکی گله های همستر در پرورشگاه ها و مراکز بزرگ فروش و هنگام ورود همسترهای وارداتی به ویژه در ارتباط با بیماری لیمفوسیتیک مننژیت ، هاری ، هانتاویروس ها ، لپتوسپیروز و تولارمی حائز اهمیت می باشد.
Ø مبارزه موثر با حشرات از جمله سوسک خانگی ، سوسک حمام و کک به ویژه در پرورشگاه و فروشگاه حیوانات خانگی و حتی منزل صاحبان همستر برای قطع چرخه زندگی انگل های نواری همستر در میزبان واسط آنها اقدام موثری می باشد.
Ø وجود آلودگی های جوندگان کوچک در خانه یکی از مهمترین عواملی است که باید مورد توجه قرار داد زیرا جوندگان وحشی می توانند عوامل بیماری زا به یک همستر انتقال دهند .سپس همستر می تواند بطور بالقوه عوامل بیماری زا را به انسان در هنگام تماس نزدیک با آنها انتقال دهد.
Ø برای پیشگیری از ابتلا همستر به هاری باید از تماس آنها با حیوانات وحشی و سگ ، گربه و سایر حیوانات اهلی واکسینه شده بر علیه هاری خودداری نمایید .اگر یک جونده و سایر حیوانات هار شما را گاز گرفت ، اقدامات درمانی مربوطه را باید اجرا و پیگیری نمایید.
منابع :
1) Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Outbreak of multidrug-resistant Salmonella typhimurium associated with rodents purchased at retail pet stores - United States, December 2003-October 2004, MMWR Morb Mortal Wkly Rep. 2005;54:429-433.
2) Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Tularemia associated with a hamster bite - Colorado, 2004. MMWR Morb Mortal Wkly Rep. 2005;53:1202-1203.
3) Amman BR, Pavlin BI, Albarino CG, et al. Pet rodents and fatal lymphocytic choriomeningitis in transplant patients. Emerg Infect Dis. 2007;13:719-725.
4) Hamsters for Physicians ,Worms & Germs , Promoting Safe Pet Ownerships . Updated June 23, 2008 . www.wormsandgermsblog.com ,
5) Zoonotic Diseaseas in Bird, Mice, Rats, Hamsters and other rodents, Rabbits, Fish, Reptiles and Amphibians . Michigan Technological University.
6) Hamster , Wikipedia, the free encyclopedia .
7) Rena Sherwood and Peter Gabriel ,Hamster Bites & Human Disease , www.ehow.com.
8) "Hamsters;" The Editors of Critters USA Magazine; 2008
9) "The Laboratory Hamster & Gerbil;" Karl J. Field, et al.;1999
10) Gary Balsamo, Pet Transmitted Diseases , Louisiana Department of Health and Hospitals Office of Public Health .
11) Laura MacDougall ,Tularemia in Imported Hamsters ,BC Center for Disease Control .
12) Neil Grove, An Introduction to Zoonotic Diseases Of Rodents , Division of Laboratory Animal Medicine University of North Carolina – Chapel Hill .
13) Hamster Health Information on a Variety of Hamster Diseases , Mar 06, 2009 .
14) Wild and Domestic Rodent Zoonoses , April 29, 2009 .
15) Laura H. Kahn, Managing zoonotic disease r isks: need for greater physician and veterinarian collaboration . J. Chinese Clinical Medicine, V.2 , No.2 , Jan.2007 .
سایت ها و منابع مرتبط برای مطالعه بیشتر :
1) Centers for Disease Control and Prevention Homepage-This site (http://www.cdc.gov) leads to a wide variety of infectious disease sites, including the
a. CDC Website for Identification and Diagnosis of Parasites of Public Health Concern (http://www.dpd.cdc.gov/dpdx)
b. Emerging Infectious Diseases Journal (http://www.cdc.gov/ncidod/EID/index.htm)
c. CDC Rabies Website (http://www.cdc.gov/ncidod/dvrd/rabies)
2) The EPA Microbiology Website-This is the Environmental Protection agency’s microbiology website. (http://www.epa.gov./nerlcwww/index.html)
3) Dr. Daniel Shapiro's Zoonosis Website-This site provides lists of zoonotic diseases grouped by the animal species of contact, as well as literature citations. It was prepared by Dr.Daniel Shapiro, Director of the Clinical Microbiology Laboratories of the Boston Medical Center. (http: /medicine. bu.edu/dshapiro /zoo)
4) The Zoonotic diseases Website of the University of California-Santa Barbara-This is an extensive site devoted to zoonotic disease information. (http://research.ucsb.edu/connect/pro/disease.html)
5) MedWeb---This is a catalog of MANY health-related websites maintained by the Emory University Health Sciences Library. (http://www.medweb.emory.edu/MedWeb)
6) Microbes.info (http://www.microbes.info/)This is a comprehensive, general microbiology website.
7) InternetHealthDirectory(http://www.internethealthdirectory.com/Conditions_and_Diseases_Infectious_Diseases_Zoonoses.html)- A website that links together a large number of health related Websites , including a variety of sites related to zoonotic diseases.