به گزارش خبرنگار مهر، "بالخلو چاي" که به عنوان طولاني ترين رود اردبيل و يکي از نشانه هاي طبيعي اين شهر تلقي مي شود، از غرب به شرق امتداد داشته و در مسير خود با عبور از وسط شهر، اردبيل را به مانند برخي از پايتختهاي کشورهاي اروپايي به دو قسمت تقسيم مي کند.
همين امر که که شايد مي توانست به مانند آن شهرها، به منطقه اي ديدني، گردشگري و تفريحي تبديل کند، هم اکنون با بي مهري و بي توجهي مديران شهري اردبيل به زباله داني تبديل شده و سلامت جسمي، روحي و رواني شهروندان و مجموعه شهر را تحت تاثير قرار داده است.
رودخانه بالخلو چاي از گردنه بالخلي در جنوب غربي شهرستان نير حدفاصل دو رشته کوه "بزقوش" و سبلان سرچشمه گرفته و سرشاخه هاي مهمي نظير برجلوچاي، سقزچي چاي، آغلاغان، جوراب چاي، درويش چاي، لاطران چاي و.... نيز در طول مسير به اين رودخانه مي پيوندد و در نهايت نيز با الحاق به رودخانه "قره سو" در شمال اردبيل تخليه مي شود.
وجه تسميه بالخلو چاي (رودخانه ماهي دار) به دليل زيست انواع ماهيان از قزل آلاي خال قرمز، سس ماهي، ماهي سياه، شاه کولي در آن گرفته شده و در گذشته اين رودخانه زيستگاه دائمي پستاندار آبزي نظير سمور آبي و زيستگاه غير دائمي و فصلي انواع پرندگان مهاجر آبزي و کنار آبزي بوده است، اما امروز حباب تنفس ماهيان در اين رودخانه ديده نمي شود.
اين رودخانه که در سالهاي نه چندان دور از رودخانه هاي پر آب و دائمي استان بوده، ولي هم اکنون با خشکسالي و بي آبي مواجه است، با برخورداري از هفت پل تاريخي و دو سد مهم "يامچي" و بند انحرافي "الماس چايي" در عرض بستر خود علاوه بر اينکه يکي از معرفهاي استان اردبيل مي باشد، قدمت تاريخي اين شهر را نيز يادآور مي شود.
بالخلو چاي در معرض آلودگي زيست محيطي
در حال حاضر اين سئوال مهم در ذهن شهروندان اردبيل همواره تداعي مي کند که چرا اين رودخانه خشک شد؟ عامل اصلي اين که آب به اردبيل نمي رسد چيست؟ بارندگي؟ آيا عوامل ديگري در اين زمينه دخالت دارند؟ مثلاً مديريت؟ آيا خشک شدن زاينده رود قابل پيش بيني نبود؟
يکي از کارشناسان محيط زيست استان در گفتگو با خبرنگار مهر افزايش روزافزون ميزان آلودگي سه رودخانه مهم اين استان را نگران‌کننده دانست و گفت: رودخانه هاي ارس، قره‌ سو و بالخلو از رودخانه‌هاي آلوده ‌اي هستند که شاخص آلودگي در اين رودخانه‌ها هر روز بيشتر مي‌شود.
وي که نخواست نامش فاش شود، با بيان اينکه هر ماه از تمام رودخانه‌هاي استان نمونه ‌برداري مي شود، بر ضرورت راه ‌اندازي ايستگاههاي ثابت براي اندازه ‌گيري ميزان آلودگي در اين رودخانه تاکيد کرد و افزود: با اجراي اين طرح منابع آلوده‌ کننده اين رودخانه شناسايي و نسبت به رفع اين معضل زيست محيطي اقدامات اساسي انجام خواهد شد.
اين کارشناس کنترل منابع آلوده ‌کننده، نظارت بر واحدهاي صنعتي حاشيه رودخانه، جلوگيري از ورود فاضلاب بدون استاندارد تصفيه‌خانه شهري و بيمارستاني و کنترل آلاينده‌هاي واحدهاي خدماتي را از برنامه‌هاي ضروري براي کاهش آلودگي زيست محيطي در اين رودخانه عنوان کرد.
وي يادآور شد: هم اکنون از هشت رودخانه قره سو، خياوچاي، دره رود، ارس، گرمي چاي، بالهارود، هير و چاي بالخلو استان سه رودخانه ارس، بالخلو و قره سو به عنوان رودخانه‌هاي مهم استان تحت پايش اداره حفاظت محيط زيست استان قرار گرفته‌اند.
وي همچنين با اشاره پيامدهايي خشک شدن بالخلو چاي گفت: کمبود آب و يا آلوده شدن اين رودخانه در محيط شهري مي تواند علاوه بر آلودگي زيست محيطي ساختار و سلامت شهروندان را با خطر مواجه سازد.
اين کارشناس محيط زيست ابراز داشت: اين پيامدها در بخشهاي مختلف از جمله بخش زيست محيطي، انساني، بهداشتي و... مي تواند قابل توجه باشد، چنانچه کاهش شديد ميزان آب در رودخانه ها پيش از آن که پوشش گياهي و زندگي انسان را تحت تأثير قرار دهد موجب محدود شدن شرايط زيستي و حتي مرگ و مير آبزيان مي شود.
وي با بيان اينکه اثرات کاهش شديد ميزان آب در اين منابع بويژه با تخليه انواع پسابهاي خانگي، کشاورزي و صنعتي تشديد مي گردد، اضافه کرد: با کم آبي يا خشکسالي اين رودخانه برداشت آبهاي زيرزميني از سوس کشاورزان پايين دست و نيازمند اين روودخانه افزايش خواهد يافت و افزايش ناگهاني برداشت آبهاي زيرزميني موجب تغيير ساختاري لايه هاي زمين و نهايتا نشست زمين مي شود.
به عقيده اين کارشناس محيط زيست استان، مراتع نيز از جمله آسيب پذيرترين زيست بومهاي طبيعي در برابر خشکسالي بوده و خشک شدن رودخانه بالخلو بي شک زندگي پرندگاني را که اين رودخانه را براي زيستن انتخاب کرده بودند به مخاطره انداخته است.
"بالخلو چاي" زباله دان عمومي شده است
در عين حال بسياري از کارشناسان پيش از اين با اشاره به وجود مراکز اداري، آموزشي، بيمارستانها و درمانگاهها در مسير اين رودخانه نسبت به آلودگي زيست محيطي اين رودخانه هشدار جدي داده بودند اما به نظر مي رسد هيچ توجهي به اين هشدارها نشد.
هم اکنون وجود اين مراکز به آلودگي اين رودخانه دامن زده و اين مسئله باعث شده بستر رود به زباله دان عمومي تبديل شود، اين در حالي است که بايد توجه داشت که آب بالخلو چاي در طول مسير خود صرف آب رساني به زمينهاي کشاورزي مي شود.
اما آنچه که بايد مورد توجه دقيق و جدي قرار گيرد، اين است که وجود آب در يک منطقه علاوه بر تمام اهميتي که در تأمين نيازهاي اصلي انسان دارد از نظر زيباشناختي نيز اهميت دارد. تماشاي چشم اندازهايي که با وجود نهرها، رودخانه ها و درياچه ها در طبيعت ايجاد شده است و گذراندن ساعاتي از اوقات فراغت در کنار آنها آرامش روحي به انسان مي دهد.
بي شک خشک شدن هر يک از اين منابع مي تواند اثرات روان شناختي داشته باشد و تماشاي آنها مي تواند سبب افسردگي گردد. اين موضوعي است که طي سالهاي اخير و در نتيجه خشک شدن بستر بالخلو چاي در اردبيل قابل مشاهده است.
به گفته يکي از شهروندان ساکن در حاشيه اين رودخانه به علت عدم رسيدگي و جريان نداشتن آب در بستر رود، اين مکان به زباله داني تبديل شده بطوري که بستر آن مملو از زباله هاي خانگي و يا شهري است.
احسان حاجيلو با بيان اينکه تاکنون تمام طرحهاي بستر سازي و زيبا سازي اين رودخانه در نيمه راه متوقف شده است، گفت: مردم اردبيل هم اکنون منتظر نتيجه طرح ساماندهي رودخانه بالخلو هستند تا حداقل با رها سازي آب در بستر رودخانه و نيز زيبا سازي اين رودخانه به مکاني براي گردشگري و تفريحي تبديل شود.
اين شهروند با اشاره به ارزش تاريخي پلهاي واقع شده در بستر رودخانه از مسئولان خواست تا از اين ويژگي جهت جذب گردشگران به اردبيل بهره برداري کنند و با ايجاد بستر مناسب و افزايش حجم فضاهاي سبز اطراف آن اين رود را به عنوان يکي از جاذبه هاي گردشگري استان تثبيت کنند.
طرح پنجساله هنوز به نيمه راه نرسيده است
آنچه که در اين بين جالب توجه است اجراي طرحي تحت عنوان طرح ساماندهي رودخانه بالخلو است که پس از مرگ رودخانه و سالها پيش با اما اگرهاي بسياري از سوي شهرداري اردبيل آغاز شده و با همين اما و اگرها نيز روند اجرايي کندي را سپري مي کند.
حدود پنج سال پيش بود که با مرگ اين رودخانه و شدت يافتن آلودگيهاي زيست محيطي و انساني در آن زمزمه هاي طرح ساماندهي رودخانه بالخلو چاي از سوي مديران شهري اردبيل به گوش شهروندان رسيد. در آن زمان شهردار وقت اردبيل اجراي اين طرح را پنج ساله عنوان کرد، اما امروز شاهديم که با گذشت اين مدت هنوز چهره رود بالخلو چاي هر شهروند مسئولي را متاثر مي کند.
با وجود اين که جهت ساماندهي اين رودخانه از سال 85 اعتباراتي توسط استانداري، شوراي شهر و شهرداري اردبيل که بيش از 90 درصد آن جزو اعتبارات ملي بوده، در نظر گرفته شده، اما هنوز اقدام اساسي در اين خصوص مشاهده نمي شود. اين در حالي است که به گفته برخي از اعضا شوراي شهر اردبيل اين رقم در اين مدت بيش از 20 ميليارد ريال بوده که بخش بيشتري از اين اعتبارات در اين مدت مطالبه شده است.
مديرکل دفتر فني استانداري اردبيل در اين خصوص در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به اختصاص 10 ميليارد ريال براي اجراي اين پروژه در سال گذشته گفت: اين اعتبار از محل اعتبارات ملي و دولتي مصوب شده است.
خداوردي رحماني با بيان اينکه بيش از 50 درصد اين اعتبارات تاکنون محقق و براي اجراي فازهاي مختلف طرح هزينه شده است، اظهار داشت: براي جذب اعتبارات سال گذشته تا 31 تيرماه امسال زمان داريم و تلاش مي کنيم کل اين اعتبارات را جذب و هزينه کنيم.
وي بزرگترين مشکل اين پروژه را محدوديت اعتباري در طي سالهاي گذشته عنوان کرد و افزود: با روند فعلي و با تامين بخشي از اعتبارات اين طرح، علاوه بر تکميل فازهاي دوم و سوم، فازهاي چهارم و پنجم پروژه نيز امسال آغاز و عملياتي خواهد شد.
مديرکل دفتر فني استانداري اردبيل در خصوص اعتبارات سال جاري اين پروژه ابراز داشت: ميزان اعتبار امسال اين طرح نيز با اتمام بررسي لايحه بودجه دولت در مجلس بزودي مشخص و ابلاغ خواهد شد.

طرح ساماندهي بالخلو از اهداف بنيادين شهرداري اردبيل است
در همين حال سخنگوي شوراي شهر اردبيل نيز اجراي اين طرح را از اهداف بنيادين شهرداري اردبيل عنوان کرد و افزود: اين رودخانه به دليل خشکسالي و کم آبي طي فصول گذشته در آستانه آلودگي زيست محيطي و انساني به لحاظ بهداشتي نيز شهروندان را با مشکلات زيادي مواجه کرده بود، اما اجراي اين طرح به احياي اين رودخانه منتج خواهد شد.
نادر فرزانه يادآور شد: اين رودخانه با وجود نزديکي به مرکز شهر و قرار داشتن مراکز تفريحي، فرهنگي، اداري و بهداشتي از جمله سه بيمارستان در مسير اين رودخانه، به منبع بيماري و چهره زشت شهر اردبيل تبديل شده بود و همين امر مهمترين عامل در اجراي اين پروژه بود.
وي تاکيد بر ضرورت اجراي طرح و با بيان اينکه از آغاز اين طرح تفاهم نامه 20 ميليارد ريالي براي اجراي اين طرح به امضا رسيده است، گفت: بخش قابل توجهي از اين اعتبار تخصيص يافته و در اختيار شهرداري اردبيل قرار گرفته است.
سخنگوي شوراي شهر اردبيل متذکر شد: بيش از 50 درصد اين ميزان اعتبار يعني در حدود 10 ميليارد ريال در سال گذشته تفاهم شده بود، که تخصيص بخشي از آن در روند اجراي عمليات تاثير چشمگيري داشته است.
وي اضافه کرد: شورا و شهرداري اردبيل تلاش مي کند که براي تسريع در اجراي اين طرح و تکميل فازهاي سوم، چهارم و پنجم امسال نيز در حدود اعتبارات سال قبل مصوب نمايد تا شاهد اتمام اين طرح در سال جاري باشيم.
به گفته فرزانه آغاز طرح ساماندهي رودخانه بالخلو چاي با اجراي فاز اول طرح به طول 200 متر از ميدان ججين تا ايستگاه سرعين با اعتبار 300 ميليون ريال به سال 85 بر مي گردد.
معاون فني و عمراني شهرداري اردبيل نيز در گفتگو با مهر طرح ساماندهي رودخانه بالخلو چاي را در شش فاز عنوان کرد و يادآور شد: اين طرح در قالب ديوارکشي، کف سازي، پياده رو سازي ايجاد فضاي سبز، زيبا سازي و... اجرا مي شود.
غلامرضا عطايي با بيان اينکه تاکنون دو فاز اين طرح نهايي شده است، اضافه کرد: فاز سوم نيز با 70 درصد پيشرفت اجرايي هم اکنون در دست اقدام بوده و فازهاي چهارم و پنجم نيز در دست بررسي، مطالعه و برآورد ريالي توسط مشاور طرح مي باشد.
وي با بيان اينکه بخش مهم اين طرح با اختصاص اعتبارات مطلوب از سال گذشته آغاز شده است، تصريح کرد: در سال گذشته هزار و 100 متر طولي از اين طرح اجرا شده و امسال نيز تلاش مي کنيم به همين ميزان اجرا و به بهره برداري برسد.
معاون شهردار اردبيل خاطر نشان کرد: با توجه به فصل کاري در اردبيل اين مهم تا پايان شش ماهه اول سال جاري محقق خواهد شد و مجموع عمليات اجرا شده به بيش از دو هزار و 200 متر طولي افزايش خواهد يافت.
وي طول رودخانه بالخلو چاي را در گذر از شهر اردبيل هفت کيلومتر عنوان کرد و افزود: با احتساب مسير رفت و برگشت اين پروژه جمعا 14 کيومتر خواهد بود، اما در طرح اجرايي شهرداري فعلا اولويت با مسيرهاي منتهي به مرکز شهر قرار دارد.
لجن برداري با ارتفاع 1.85 متر از بستر رودخانه بالخلو
ناظر عالي سازمان فضاي سبز شهرداري اردبيل در اين پروژه نيز در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به فعاليتهاي صورت گرفته در اين پروژه گفت: هم اکنون فاز اول اين طرح از پل هفت چشمه تا پل استخر در سال 86 و فاز دوم نيز از پل استخر تا ميدان قدس در سال گذشته جمعا به طول يک کيلومتر به بهره برداري رسيده است.
جواد آهني با احتساب مسير رفت و برگشت اين مسير دو کيلومتر حساب مي شود، اظهار داشت: فاز سوم اين طرح نيز از پل هفت چشمه تا پل معادي هم اکنون با 70 درصد پيشرفت فيزيکي ادامه دارد و بزودي فاز چهارم نيز از پل معادي تا پا آبروان آغاز و عملياتي خواهد شد.
وي لجن برداري با ارتفاع 1.85 متر، بازسازي و بهسازي پل استخر، احداث سه فقره آب بند براي ماندگاري آب رودخانه، ايجاد فضاي سبز "اورلب"، درختکاري، نورپردازي، ايجاد پارک جنگلي و... را از جمله مهمترين فعاليتهاي صورت گرفته علاوه بر ديدارکشي، پياده روسازي، کف سازي در اين پروژه عنوان کرد.
ناظر اين پروژه با اشاره به تعطيلي اين پروژه در طي سالهاي 87 و 88 خاطر نشان کرد: به دليل عدم تخصيص اعتبارات مناسب اين پروژه در سالهاي گذشته تعطيل بوده اما با اخذ اعتبارا در سال 89 فعاليتهاي مستمر تداوم داشته است.
قابليتهاي پنهان بالخلو چاي
وجود فضاهاي سبز، پلهاي تاريخي، اهميت زيست محيطي، اهميت در بخش کشاورزي استان، جاذبه گردشگري و... تنها بخشي از قابلييتهاي پنهان بالخلو چاي بوده که پرداخت متمرکز به مسائل و مشکلات اين رودخانه را جزو ضرورتها کرده است.
هم اکنون اين رودخانه به جاي بهره برداريهاي اساسي و مهم در زمينه هاي مختلف از جمله گردشگري و جذب مسافران، مورد بي مهريهاي شهروندان و مسئولين قرار گرفته است، اين در حالي است که توجه به آن مي تواند در زيبا سازي شهر تاثيرات چشمگيري داشته باشد.
رودخانه بالخلو به منطقه تفريحي و رفاهي تبدل مي شود
سرپرست پيشين شهرداري اردبيل نيز در اين خصوص با بيان اينکه رودخانه بالخلو به يک منطقه تفريحي و رفاهي تبدل مي شود، گفت: در اين طرح تمام امکانات رفاهي در نظر گرفته شده است.
احمد خواجوي با تاکيد بر ضرورت تسريع در عمليات اجرايي طرح ساماندهي اظهار داشت: تلاش مي کنيم با دفتر فني استانداري و شوراي شهر اردبيل اين طرح با وجود تاخير در اجرا در اينده اي نزديک به بهره برداري کامل رسيده و در اختيار شهروندان و مسافران قرار گيرد.به گفته وي چهره اين رودخانه که سالها به عنوان نماد شهر به رودخانه اي مرده تبديل شده بود، با اجراي طرح ساماندهي زيبايي چشمگيري به خود خواهد گرفت.
سرپرست قبلي شهرداري اردبيل از اجراي اين طرح در فازهاي بعدي در آينده خبر داد و عنوان کرد: طرح ساماندهي اين درياچه در فازهاي بيشتر از خيابان عطايي در ورودي شهر اردبيل از سمت غرب شروع و تا قسمتهاي پايين شهر در سمت شرق ادامه خواهد يافت.
وي با بيان اينکه دولت هم اکنون توجه ويژه اي به حريم و بستر رودخانه ها داشته و گامهاي مهمي نيز در اين مسير برداشته شده است، ابراز اميدواري کرد با ساماندهي حاشيه اين رودخانه، اردبيل به منطقه اي زيبا براي بازديدگردشگران تبديل شود.
خواجوي همچنين بر ضرورت نصب اشغالگير مکانيکي در ابتداي اين رودخانه تاکيد کرد و اضافه کرد: در حال حاضر عدم وجود آشغال گير باعث شده تمامي زباله هاي غير بازيافت به داخل شهر انتقال يابد که بايد از اين امر جلوگيري شود.
ضرورت تشکيل "شوراي حفاظت از رودخانه بالخلو" در اردبيل
بر همين اساس کارشناسان به منظور احيا و جلوگيري از مرگ کامل اين رودخانه و فاجعه زيست محيطي در آن، به مسئولان ارشد و مديران شهري استان و دستگاه هاي ذيربط پيشنهاد مي کنند که "شوراي حفاظت از رودخانه بالخلو" در اردبيل تشکيل و به ساماندهي و حفاظت از اين شريان مهم نظارت دائمي داشته باشد.
به اعتقاد اين کارشناسان، اين شورا مي تواند با حضور نمايندگان و مديران سازمانهاي دخيل در امور نظارتي و اجرايي بويژه استانداري اردبيل تشکيل و ضمن تدوين برنامه هاي کوتاه مدت و بلند مدت براي احيا اين رودخانه، بر هماهنگي و اجراي طرحهاي ساماندهي آن نظارت و دخالت داشته باشد.
ناگفته نماند به غير از طرح ساماندهي اين رودخانه که تاکنون بر خلف وعده مسئولان شهري و به مانند اکثر پروژه هاي مختلف که در زمان اعلام شده هرگز به بهره برداري نمي رسند، در برهه اي از زمان طرحهاي ديگري نيز از جمله انتقال آب رودخانه الماس به اين رودخانه، اتصال اين رودخانه به درياچه شورابيل و... براي احيا رودخانه بالخلو از سوي مديران استاني مطرح شد که اين طرح ها نيز هرگز عملي نشد.
بي شک حفظ و نگهداري فضاهاي شهري به همکاري دو جانبه شهروندان و مسئولين نيازمند دارد که رود بالخلو چاي نيز از اين قاعده مستثني نيست.