با فرا رسیدن خرداد ماه و نزدیک شدن به فصل امتحانات بین دانش آموزان و حتی اولیای آن ها و معلمان جنب و جوش خاصی دیده می شود. در این میان دانش آموزانی که با برنامه ریزی قبلی و در طول سال تحصیلی به مطالعه درس های خود پرداخته اند دغدغه کمتری نسبت به دیگران دارند و می توانند با سپری کردن روزهای امتحان، نتیجه خوبی را برای خود رقم بزنند. اما بعضی از آن ها که از قافله تحصیل بازمانده اند و فقط در کلاس درس حضور فیزیکی داشته اند روزهای سختی را در پیش خواهند داشت.


یک دانش آموز مقطع متوسطه در این باره می گوید: طی یک ماه گذشته معلم ریاضی و زیست شناسی با مرور کردن کتاب درسی و برگزاری آزمون، آمادگی بیشتری برای من و هم کلاسی هایم فراهم و اشکال های درسی را برطرف کردند.«کاظمی» می افزاید: متأسفانه بقیه معلمان این فعالیت را نداشتند حتی بعضی از آن ها تدریس کتاب درسی را به سختی به پایان رساندند و فرصتی برای آماده کردن دانش آموزان برای شرکت در امتحانات نداشتند.


دانش آموز دیگری هم با اشاره به اضطراب و نگرانی بیش از حد خود با نزدیک شدن به امتحانات پایان سال اظهار می دارد: با شنیدن نام امتحان استرس تمام وجودم را فرا می گیرد و حتی اگر از درس های ساده ای که توانایی زیادی در آن داشته باشم امتحان گرفته شود باز هم احساس دلشوره دارم.«معمری» اضافه می کند: والدینم از همان دوران کودکی ام موجب شده اند امتحان را مانند غولی در نظر بگیرم و همواره از آن بترسم و این امر هنگامی که سر جلسه امتحان می نشینم بیشتر و موجب کاهش تمرکز فکرم می شود.


یکی از دانش آموزان نیز با بیان این که هنوز هم والدین و معلمان نتوانسته اند هنگام برگزاری امتحانات آرامش خاطر بدهند عنوان می کند: مقایسه دانش آموزان ، ترساندن از شکست تحصیلی و توقع بی جا و بیش از توان آن ها برای درس خواندن، دغدغه و استرس زیادی ایجاد می کند.«محمدزاده» می افزاید: شب امتحان برای من یکی از شب های دلهره آور و تنش زا بوده است و همیشه در این موقع از سال از سوی خانواده خود سرزنش می شوم.


دانش آموز دیگری هم اظهار می دارد: محل برگزاری امتحان باید تهویه و دمای مناسب و نور کافی داشته باشد و صندلی هایی که برای دانش آموزان در نظر گرفته می شود استاندارد باشد.«رحمانی» ادامه می دهد: متأسفانه رفت و آمدهای اضافه مراقبان جلسه و گاهی پچ پچ های آن ها مانع تمرکز حواس دانش آموزان می شود ضمن این که در بعضی از مدارس به علت کمبود فضا، جای مناسبی برای برگزاری آزمون ها در نظر گرفته نمی شود.


«کمالیان» دانش آموز دیگری است که از وضعیت برنامه امتحانی گلایه می کند و می گوید: برای بعضی از درس ها که ظاهر آسانی دارند هیچ تعطیلی در نظر گرفته نشده است و باید در فرصت کم، حجم بالایی از مطالب حفظ شود.وی می افزاید: نبود تعطیلی بین امتحان درس های سخت موجب کم خوابی یا بی خوابی می شود و در نتیجه خستگی روحی و جسمی برای فرد ایجاد می کند.


یکی از معلمان هم تصریح می کند: هر سال با توزیع ورقه های مشابه امتحان بین دانش آموزان و مرور کردن درس ها سعی می کنم آن ها با محیط و نحوه برگزاری آزمون آشناتر شوند و این امر در کاهش اضطراب بسیار مؤثر است.«اخوان» می افزاید: 15 تا 20 درصد افت تحصیلی دانش آموزان به دلیل استرس و اضطراب در جلسه امتحان است و معلمان و والدین در کاهش یا افزایش این مشکل، نقش مهمی دارند.وی با بیان این که توجه به نمره و تنبیه بدنی اثر مخربی بر روان دانش آموز دارد و موجب ترس بیشتر آن ها از امتحان می شود اظهار می دارد: شرکت در امتحان های پایان سال تحصیلی و موفقیت در آن آرزوی قلبی تمام دانش آموزان و والدین است اما آن ها باید بدانند که برگزاری آزمون فقط به دوران تحصیلی خلاصه نمی شود بلکه ممکن است افراد سال ها در امتحان های مختلفی شرکت و در نتیجه باید اضطراب را از خود دور کنند.وی معتقد است: تکرار کردن جملاتی مانند چند بار دوره کرده ای ، چقدر آموخته ای ، چه نمره ای می گیری ، وقت کافی برای مطالعه نداری و باید به طور مداوم بخوانی ، فقط اضطراب امتحان به وجود می آورد بدون آن که نتیجه مثبتی به همراه داشته باشد.


یکی دیگر از معلمان نیز بیان می کند: محیط خانه باید در ایام امتحان از تنش و مشاجره ها دور باشد و رفت و آمدها و مهمانی ها به حداقل کاهش یابد تا دانش آموز بتواند با تمرکز حواس و در محیطی آرام مطالعه کند.«رحیمی» ادامه می دهد: بعضی از اولیا در فصل امتحان، فرزندان خود را برای مطالعه بیشتر تحت فشار قرار می دهند در حالی که باید از ابتدای سال تحصیلی آن ها را به درس خواندن ترغیب می کردند.وی می گوید: هر یک از دانش آموزان استعداد و توانایی های خاصی دارند بنابراین انتظار والدین و معلمان باید براساس آن باشد تا دانش آموز بتواند به راحتی و به دور از اضطراب در جلسه های امتحانات پایان سال تحصیلی شرکت کند.وی اضافه می کند: در مدت خدمت خود در آموزش و پرورش، بارها شاهد افت فشار، تهوع، سرگیجه، لرزش و حتی گریه دانش آموزانی بوده ام که به علت ترس از امتحان دچار آن شده اند که بیشترین عامل آن را والدین می دانم.


کارشناس مسئول تغذیه اداره کل آموزش و پرورش خراسان شمالی می گوید: بعضی از دانش آموزان هنگام امتحانات از قرص ریتالین که به نوعی مواد مخدر محسوب می شود استفاده می کنند تا این دارو به آن ها کمک کند بیشتر بیدار بمانند و درس بخوانند.«سعید ملکشی» می افزاید: کارشناسان بهداشت توصیه های متعددی در این خصوص به دانش آموزان ارائه داده اند و آن ها را از عوارض این دارو مطلع کرده اند.وی اظهار می دارد: دانش آموزان شب امتحان باید شام سبک و کم حجم بخورند و مصرف میوه نیز به دلیل اثر مثبت بر سوخت و ساز بدن توصیه می شود.وی می افزاید: مصرف غذاهای شیرین، مواد دارای گلوکز، فسفر ، غذاهای دریایی ، عسل ، خرما و کشمش در این ایام ضروری است.وی با بیان این که دانش آموزان باید در ایام امتحانات از مصرف تنقلاتی که ارزش غذایی ندارد جلوگیری کنند می گوید: خوردن دوغ و ماست موجب خواب آلودگی می شود و از این رو دانش آموزان قبل از امتحان از خوردن آن جلوگیری کنند.وی با تأکید بر صرف غذاهایی که آسان هضم می شود ادامه می دهد: دانش آموزان می توانند با رعایت رژیم غذایی در ایام امتحانات، موفقیت بیشتری کسب کنند.


وی تصریح می کند: مربیان بهداشت و بهداشت کاران نکات لازم را در خصوص نحوه تغذیه مناسب به دانش آموزان ارائه می دهند و آن ها می توانند از راهنمایی های مربیان بهداشت مدرسه خود بهره مند شوند.


کارشناس مسئول مشاوره اداره کل آموزش و پرورش خراسان شمالی هم معتقد است: نظام آموزشی کشور به دلیل نتیجه محور بودن، موجب اضطراب آور شدن امتحان شده است به طوری که بسیاری از دانش آموزان هنگام امتحان دچار استرس و اضطراب می شوند.«هوشنگ جعفرزاده» با بیان این که نتیجه امتحان دانش آموزان برای والدین و آموزش و پرورش مهم است ادامه می دهد: از این رو اولیای دانش آموزان با نزدیک شدن به فصل امتحان حساس می شوند و با صحبت کردن و سخت گیری های متعدد زمینه فشار و اضطراب را برای آن ها فراهم می کنند.وی عوامل اجرایی مدرسه را نیز در افزایش اضطراب امتحان بین دانش آموزان مؤثر ذکر می کند و می گوید: والدین و معلمان باید در ایام امتحانات با دانش آموزان همکاری بیشتری داشته باشند، آن ها را به درس خواندن تشویق و از سرزنش کردن خودداری کنند، در پایان هر امتحان دانش آموز را مورد بازخواست قرار ندهند و در پایان تمام امتحانات نتیجه را پی گیری کنند.


وی با اشاره به این که سخت گیری بیش از حد عملکرد دانش آموزان را کاهش می دهد و به ضرر آن هاست می افزاید: تغذیه و استراحت مناسب و کافی در موفقیت دانش آموزان در امتحانات مؤثر است.وی در خصوص محل برگزاری امتحان نیز اظهار می دارد: یکی از عواملی که هنگام امتحان موجب استرس و اضطراب دانش آموزان می شود محل و شیوه برگزاری آزمون است، بنابراین مکانی که برای این امر در نظر گرفته می شود باید دارای نور مناسب، صندلی های راحت و محیطی ساکت باشد تا دانش آموزان بتوانند با تمرکز بهتری به سؤال ها پاسخ دهند. ضمن این که عوامل اجرایی آزمون باید علاوه بر فراهم کردن محیطی امن و به دور از هر گونه سر و صدا، با آن ها برخورد مناسبی نیز داشته باشند.


«جعفرزاده» در پاسخ به این سؤال که چرا فاصله زمانی بین امتحان بعضی از درس ها رعایت نمی شود تصریح می کند: دانش آموزان نباید درس خواندن را به شب امتحان موکول کنند در حالی که بیشتر آن ها در ایام تعطیل مطالعه چندانی در خصوص مرور کردن درس هایشان ندارند و فقط در روزهای امتحان درس می خوانند و این نوع درس خواندن مورد تأیید نیست و این دسته از دانش آموزان عملکرد خوبی نخواهند داشت.وی ادامه می دهد: اگر دانش آموزان با برنامه ریزی مناسب و در طول سال تحصیلی درس های ارائه شده را مطالعه کنند برنامه امتحانی که بیشتر به شکل یک روز در میان تدوین می شود برای آن ها مشکلی به وجود نخواهد آورد.وی خاطر نشان می کند: اضطراب امتحان بیشتر بین دانش آموزان راهنمایی و متوسطه به خصوص در امتحانات هماهنگ دیده می شود و در مقطع ابتدایی با اجرای طرح ارزشیابی توصیفی طی چند سال گذشته این مشکل در حال برطرف شدن است.

وی می افزاید: طرح ارزشیابی توصیفی یکی از راه های برطرف کردن اضطراب دانش آموزان است و معلمان باید از نحوه اجرای این طرح اطلاعات کافی داشته باشند.