فرآیند تكامل، مدارك و شواهد درخور توجهی از خود به جای گذاشته است. داروین روند انشقاق گونه ها را با شواهدی از توزیع جغرافیایی و بقایای فسیلی آنها مطرح كرد. امروزه ما می توانیم همزمان با ادامه پیشرفت دانش زیست شناسی در زمینه های گوناگون، وقوع رخداد تكامل را با دلایل و شواهد بیشتری به اثبات برسانیم. بخشی از این مدارك شامل مشاهداتی از علم تشریح مقایسه ای، علم رده بندی ذخایر فسیلی، جنین شناسی مقایسه ای، جغرافیایی زیستی و زیست شناسی مولكولی است.
سال ها قبل از آنكه تاریخ بشری آغاز شود نیاكان انسان به شیوه ای ابتدایی اقدام به مجموعه ای از آزمایش های علمی كردند كه منجر به اهلی شدن گرگ شد. در واقع انسان دوپا توانست همراه چهارپای خود را از طریق مهندسی ژنتیك ابتدایی خود اهلی كرده و از آن طریق انواع بسیار فانتزی سگ با اشكال مختلف به وجود آورد. دانشمندان تردیدی در مورد منشاء سگ های كنونی ندارند ولیكن اینكه این اهلی سازی در كجا و در چه وقت صورت گرفته همیشه مورد اختلا ف نظر اهل فن بوده است. فرضیه های ارائه شده در مورد چگونگی اهلی سازی و محل و زمان آن متنوع و متناقض بوده اند. بسته به اینكه چه كسی مورد سئوال قرار بگیرد گرگ ها به طور مستقل و یا در مكان مختلف تبدیل به سگ شده اند. این انتقال به زعم برخی در ۱۵ هزار سال پیش و به زعم برخی دیگر در ۱۳۵ هزار سال پیش صورت گرفته است. نكته ای كه معمولاً توجه چندانی به آن نشده این واقعیت است كه چرا و چگونه سگ ها توانستند چنین ماهرانه با ارباب خود- انسان- تا كنند. پژوهشگران پس از مطالعه DNA صدها نوع سگ از اروپا، آسیا، آفریقا و آمریكای شمالی دریافته اند كه تقریباً همه سگ های جهان در مجموعه ای از ژن ها شریك هستند.این پژوهشگران به این نتیجه رسیده اند كه همه سگ های اهلی از ریشه گرگ های شرق آسیا در ۱۵ هزار سال قبل هستند.
این جانوران همراه با نخستین ساكنان قاره آمریكا از اروپا و آ سیا گذر كرده و با عبور از تنگه برینگ وارد آمریكا شدند.قدیمی ترین اثری كه از سگ ها باقی مانده است یك استخوان فك مربوط به حدود ۱۴ هزار سال قبل است كه در آلمان یافت شده است. ولیكن پژوهشگران سوئدی و چینی می گویند تحلیل های DNA به همراه یافته های باستان شناسی به نقطه شروعی در ۱۵ هزار سال قبل اشاره دارد. «جنیفر لئونارد» زیست شناس موزه ملی اسمیت سونین در واشینگتن و همكاران او بقایای سگی را مورد آزمایش قرار داده اند كه متعلق به دوره ای پیش از رسیدن «كریستف كلمب» و طبعاً قبل از امتزاج سگ اروپایی با هر نوع سگ بومی بوده است. آنها DNA میتوكندریایی این سگ را نمونه برداری كرده و مورد آزمایش قرار داده اند. اگر چنانچه این سگ كهن آمریكایی محصول فرآیند اهلی سازی محلی بوده باشد DNA آن می بایست مشابه DNA گرگ های آمریكایی باشد. ولیكن نتیجه آزمایش ها نشان داد كه DNA میتوكندریایی این سگ مشابه سگ های اوراسیایی است. این آزمایش ها نشان داده كه انتقال گرگ به سگ تماماً در جایی در اوراسیا صورت گرفته است. این سگ ها بعد از اهلی شدن همراه با انسان ها از طریق شمال آسیا به آمریكا آمده اند. (امروزه فون پستانداران آمریكای جنوبی با حضور معدودی كیسه دار (اوپاسوم ها) و تعداد بیشتری ادنت های جفت دار كه به سختی در جای دیگر یافت می شوند، ویژگی یافته است. به جز این دو گروه مابقی پستانداران از راسته هایی هستند كه در جاهای دیگر دنیا نیز یافت می شوند. فون آمریكای جنوبی اساساً تحت تاثیر برج های انقراضی و مهاجرتی شكل گرفته است كه در اواخر دوران سنوزوئیك از طریق باریكه پاناما بین آمریكای شمالی و جنوبی صورت پذیرفت.) علاوه بر این دانشمندان سوئدی و چینی نیز ژن های ۶۵۴ سگ را مورد بررسی قرار داده و متوجه شدند كه در میان سگ های آسیای شرقی تنوع ژنتیكی بیشتری وجود دارد. آنها از این موضوع چنین نتیجه گرفتند كه مردم این منطقه نخستین انسان هایی بودند كه گرگ ها را اهلی كردند. این دانشمندان در مقاله ای كه در تازه ترین شماره مجله ساینس به چاپ رسیده اعلام كردند كه در اكثر مطالعات قبلی كه بر پایه شمار اندكی شواهد باستان شناختی در خاورمیانه و واقعیت اهلی شدن چند حیوان دیگر در این منطقه استوار بوده، خاورمیانه به عنوان خاستگاه سگ ها در نظر گرفته می شد. مطالعه دیگر توسط «پیتر ساوولاینن» از انستیتو تكنولوژی استكهلم صورت گرفته است. نتیجه این مطالعه با نتایج به دست آمده از مطالعه قبلی هماهنگ است. این محقق كه تنوع ژنتیكی انواع واریته های سگ را در آسیا مورد بررسی قرار داده به این نتیجه رسیده است كه سگ های موجود در شرق آسیا دارای تنوع ژنتیكی بیشتری از سگ های سایر مناطق آسیا هستند. یك نتیجه دیگر این تحقیق آن است كه سگ های موجود در آسیا مدتی طولانی تر در منطقه بوده و توانسته اند انشقاق یابند. از این رو احتمالاً انتقال گرگ به سگ در شرق آسیا صورت پذیرفته است. «ساوولاینن» و همكاران او توانستند از طریق مقایسه DNA میتوكندری گرگ و سگ، زمان جدا شدن سگ از گرگ را تخمین بزنند. آنها از طریق برآورد فراوانی موتاسیون در DNA نمونه های خود توانستند به این نتیجه برسند كه جدا شدن ژنتیكی سگ و گرگ حدوداً ۱۵ هزار سال پیش آغاز شده است، هر چند كه تنها سه خانواده از گرگ ها درگیر این فرآیند بوده اند. در صورتی كه فرآیند انشقاق تنها به وسیله یك خانواده سگ صورت گرفته باشد زمان انشقاق به ۴۰ هزار سال قبل می رسد. بر پایه این كشف می توان چنین استدلال كرد كه نخستین ساكنان قاره آمریكا كه گمان می رود حدود ۱۲ تا ۱۴ هزار سال قبل با عبور از تنگه برینگ از آسیا به آمریكا رفتند، سگ های اهلی شده را نیز با خود به این منطقه آوردند. پژوهشگران معتقدند حضور سگ ها می تواند این موضوع را توضیح دهد كه چرا مهاجرین اولیه قاره آمریكا نسبتاً به سرعت در نقاط مختلف این منطقه پراكنده شدند و بالاخره نوبت به این سئوال اساسی می رسد كه چه عاملی باعث رفاقت صمیمانه انسان و گرگ شده است. «برایان هیر» از دانشگاه هاروارد توانسته است با استفاده از مجموعه ای از غذاهای مخفی شده در درون جعبه هایی كه بوی غذا از درون آن به مشام نمی رسد توانایی سگ ها، گرگ ها و توله سگ ها را در پیدا كردن این غذاها از طریق سرنخ های رفتاری كه انسان در اختیار آنها قرار می دهد مورد آزمایش قرار دهد. «هیر» توانست نشان دهد كه سگ ها و توله سگ ها می توانند نشانه های غیرمستقیمی نظیر نگاه كردن، حركت عضلات صورت و پز انسان را خوانده و از آن طریق غذای مخفی شده را پیدا كنند. این قابلیت به هیچ شكلی در گرگ ها دیده نشده است. نتیجه این آزمایش ها طبعاً بدان جا ختم می شود كه تكوین این توانایی های رفتاری در سگ ها را به ادواری نسبت دهند كه سگ ها ملازم انسان بوده اند. تمامی معماهای مربوط به گرگ هنوز كاملاً حل نشده اند. «هیر» و همكاران او در حال طراحی آزمایش های دقیق تر هستند تا بتوانند ادراك عمیق سگ سانان را كشف كنند. در این میان سگ بازان جهان بدون توجه به مكانیسم و محل انشقاق سگ از گرگ تنها به این واقعیت ساده دل خوش كرده‌اند كه این انتقال یك پدیده میمون بوده است.