عفونتهای قارچی (RingWorm):

Ring worm بر خلاف نامش، انگل كرمي نيست بلكه عفونت قارچي پوست است .جراحات آن به صورت نقاط گرد و بدون مو و پوسته پوسته است . موها زبر و سيخ سيخ مي شوند و مي شكنند پیرامون جراحات فوق موها به رنگ خاكستري مشاهده مي گردد.
در سگهاي مبتلا به شكل حاد بيماري ،جراحات در تمام سطح بدن ديده شده كه به يكديگر متصل مي شوند . براي تشخيص اين بيماري ،يك نمونه ازپوست و مو تهيه شده،در محيط مخصوص رشد قارچها كشت داده مي شود .تشخيص بايد هر چه سريعتر انجام گيرد چرا كه اين بيماري خيلي سريع به انسان سرايت مي كند مخصوصا بچه ها نسبت به عفونت قارچي حساستر هستند .
قارچ ها جزء نباتات یا گیاهان پست هستند ولی تاکنون ساختمانی شبیه به ریشه، ساقه، برگ، گل و دستگاه آوندی یا کلروفیل (سبزینه) در آنها دیده نشده است. این موجودات گیاهی، تک سلولی یا چند سلولی هستند و به علت نداشتن کلروفیل، قادر به سنتز گلوکز و تأمین غذای خود نیستند، اجباراً به صورت انگلی روی پوست، ناخن و موی انسان و حیوانات زندگی کرده و از ماده کرآتین آنان (ماده غذایی آماده) تغذیه می کنند. این قارچ ها می توانند غیر بیماری زا و یا بیماری زا باشند و در تمام کره خاکی وجود دارند. قارچ های بیماری زا می توانند در سطح پوست و مو و ناخن زندگی کرده علائم بالینی ایجاد کنند که به آنها قارچ های سطحی گویند. بعضی از انواع آنها از طریق پوست و یا استنشاق از مسیر ریه ها و گردش خود به بافت های عمقی رفته و ایجاد بیماری می کنند که به آنان قارچ های عمقی گوینداین بیماری در سگ ها هم مثل انسان ها لفظ طاسی برای آن استفاده می شود ، در این بیماری همان طور که از اسمش پیداست، موهای حیوان شروع به ریزش می کند ،وقتي از دست دادن موهاي بدن به دليل انگلهاي مختلف،ضربه و يا عفونت نباشد ،ممكن است ناشي از اختلالات متابوليكي باشد . سندرم كوشينگ و پركاري غدد فوق كليوي وهيپوتيروئيديسم( كم كاري تيروئيد )دو عامل مهم در بروز اين عارضه هستند . اگر این ریختن موهای حیوان همراه با خارش باشد، احتمال اینکه ناشی از گری ، اگزما ، کچلی و یا انگلهای خارجی باشد ، زیاد است که این طاسی ها به راحتی قابل تشخیص می باشد .

در ادامه انواع طاسی ها را به همراه علل آن می آوریم :
1- طاسی توله ها به هنگام تولد
2- طاسی در سگهای نر پیر
3- طاسی تیروئیدی
4- طاسی هورمونی در سگهای ماده

طاسی توله ها در موقع تولد اصولا به دلیل کم کاری غده تیروئید در نتیجه ی فقدان ید در غذای سگ ماده رخ می دهد که با خورانیدن روزانه مقدار کمی ید و قرصهای عصاره ی تیروئید این بیماری درمان می شود .

در طاسی سگهای پیر ، سگ نر مبتلا می شود که سن زیادی داشته باشد که در این مورد ، موهای پشت و اطراف بدن می ریزد ، پوست حیوان نرم می شود و سایر سگهای نر ، به این گمان که سگ ماده است ، توجه ویژه ای را به آن نشان می دهند ، در صورت عدم تشخیص و توجه نکردن به این مورد ، عملا تمام پوشش بدن حیوان خواهد ریخت . علت این بیماری آشفتگی هورمونی است ، درمان این حالت از طاسی اخته کردن حیوان است ، با اینکه درمان خیلی عجیب به نظر می رسد ولی بعد از اخته کردن ( عقیم کردن حیوان ) ، یک پوشش جدید کامل ، در عرض سه یا چهار ماه خواهد رویید .

مورد طاسی تیروئیدی عمدتا در سگهای ماده رخ می دهد و عامل آن ناتوانی تیروئید در تولید مقدار کافی هورمون تیروکسین است از جمله علائم این بیماری ، این است که سگ ماده زود خسته می شود و انرژی ندارد ، خشن شدن پوشش بدن و مناطق فاقد مو ف از زیر گلو ، پهلوها و پشت ران ها آشکار می شود ، درمان چنین بیماری تجویز روزانه ی قرصهای عصاره ی تیروئید که بسیار خوب پاسخ می دهد بعلاوه مقداری ید خوراکی .

طاسی هورمونی در سگهای ماده ، پس از زایمان مشاهده می شود که ناشی از کمبود هورمون می باشد ، در این طاسی ، مناطق وسیعی از پوشش بدن ، بویژه در پیرامون خلف و دم حیوان می ریزد و خارش وجود ندارد . این مورد ، تنها با یک تغذیه خوب درمان خواهد شد و از تزریقات هورمونی بپرهیزید .

كچلي در ساير حيوانات:
کچلی از بیماریهای قارچی پوستی می باشد که این قارچ به بافتهای پوششی و شاخی و الیاف مو حمله می کند. در اسبها بیماری با ایجاد لکه های گردی در پوست شروع می شود و پس از چند روز موها فاسد شده و می ریزند. سطح پوست خاکستری رنگ و شوره های ریزی در پوست ظاهر می شود. سپس پوسته پوسته شده و خارش شدید در حیوان ایجاد می کند. در صورتیکه مراقبتهای لازم انجام شود پس از مدت 25 تا 30 روز بهبود حاصل می شود. در صورتیکه محل کچلی در زیر زین یا تنگ اسب باشد در اثر تحریک بهبودی به تاخیر می افتد و ممکن است به سایر نقاط بدن نیز سرایت کند.
بیشتر کچلی های انسان از حیوانات سرایت می کند، به خصوص در نقاط روستایی و جاهاییکه تماس نزدیک با اسب و گاو وجود دارد.

و اما از اين لحاظ كه اين بيماري قابل انتقال به انسان ( زئونوز) ميباشد به منظر انساني آن نيز مي ژردازيم .

عوامل بیماری
مهمترین علت ابتلا به قارچ در انسانها، عدم رعایت بهداشت است ؛ زیرا مواد شوینده مانند صابون ها و شامپوها تمامی شرایط زیستی برای قارچ ها را از بین می برند؛ لذا افرادی که استحمام مرتب نداشته باشند و ضمن فعالیت های شغلی و یا ورزشی دچار تعریق شوند، امکان ابتلا به این قارچ ها را پیدا می کنند.

عامل دیگر برای ابتلا به قارچ های بیماری زا کاهش قدرت دفاعی بدن است. افرادی که بیماری های ضعیف کننده و مزمن دارند مانند افراد مبتلا به کم خونی، بیماری قند، مبتلایان به سرطان ها، ایدز مصرف طولانی مدت داروهای مضعف سیستم ایمنی مانند داروهای کورتونی و از این قبیل با کوچکترین غفلت از بهداشت شخصی ممکن است به بیماری های قارچی پوست، مو و یا ناخن ها مبتلا شود. لذا پزشک معالج علاوه بر درمان های اختصاصی ضد قارچ، باید بیماری زمینه ای بیمار را با همکاری متخصص مربوطه معالجه کند وگرنه به طور مکرر بیماری قارچی حتی با مصرف داروهای مناسب ضد قارچی بعد از مدتی عود می کند. انسان سالم ممکن است که از طریق تماس مستقیم با انسان آلوده، حیوان آلوده و یا خاک مبتلا شود.

قارچ کچلی

اصطلاحاً به بیماری های قارچی بیماری زا، کچلی گویند که برحسب این که کدام قسمت پوست، مو یا ناخن را گرفتار کند به کچلی سر، کچلی بدن، کچلی کشاله ران، کچلی دست، کچلی پا، کچلی ناخن و کچلی ریش طبقه بندی می شوند.

علائم بالینی تمامی کچلی ها تقریباً شبیه هم بوده و توسط پزشکان به آسانی قابل تشخیص است و در موارد مشکوک با نمونه برداری از محل مشکوک و رنگ آمیزی مناسب، ضایعات قارچی را در زیر میکروسکوپ ، تشخیص قطعی داده و چنانچه بلافاصله درمان دارویی مناسب انجام شود، بدون باقیماندن آثار بیماری، بهبودی حاصل می شود.

ضایعات پوست و مو به صورت زمینه قرمز می باشد که به دلیل ایجاد التهاب است و در مواردی پوسته هایی روی آنها دیده می شود که اغلب از حاشیه گسترش یافته و از مرکز بهبود می یابند و شبیه حلقه می شوند. این ضایعات اغلب خارش خفیف دارند و در نواحی مودار چنانچه درمان به تأخیر افتد ممکن است ریشه موها گرفتار شود و حتی پس از درمان، موها رویش مجدد پیدا نکنند و طاسی دائمی ایجاد شود. بعد از تماس فرد سالم با انسان یا حیوان یا خاک آلوده بلافاصله علائم بیماری ظاهر نمی شود، برحسب نوع قارچ و محل ضایعه، دوره ی مخفی یک تا هشت هفته باید طی شود. در موها علاوه بر زمینه قرمز و پوسته دار شدن، شکستگی ساقه موها هم به وجود می آید و چنانچه با یک موچین مو را بکشیم به آسانی کنده می شود.

کچلی ها با منشأ حیوانی (مثلاً دركساني كه حيوانات خانگي دارند ودر قصاب ها و دامداران) اغلب زمینه التهاب و تورم و ترشح دارند و امکان طاسی دائمی در آنها بیشتر از منشأ انسانی یا خاکی است. در مواردی ممکن است علائم بالینی با بعضی بیماری های پوست و موی غیر قارچی اشتباه شود که در این صورت با نمونه برداری و آزمایش در آزمایشگاه به آسانی می توان بیماری قارچی را تشخیص داد. به غیر از درمان های دارویی، رعایت نکات زیر جهت دستیابی به نتایج صد درصد، بخصوص در مواقعی که درمان های دسته جمعی (در مدارس، یا سربازخانه ها) صورت می گیرد، ضروری است:

• کوتاه کردن موی سر در آغاز، وسط و ختم مرحله درمان در تمام افراد مذکر، و بانوان کمتر از 12 سال؛

• استفاده از داروهای ضد قارچ موضعی مانند الکل 5 درصد یا تنتورید؛

• پوشاندن سر با کلاه یا روسری جهت ممانعت از پخش قارچ در محیط اطراف بیماران در ضمن درمان؛

• جوشاندن البسه و ملحفه جهت ممانعت از برگشت بیماری؛

• درمان توأم بیمار و همسر وی در مواردی که قارچ کشاله ران در متأهلین باشد؛

• خشک نگاهداشتن موضع و پرهیز از رطوبت مداوم در موارد قارچ های لای انگشتان پا، زیر بغل، کشاله ران و گردن. به بیماران توصیه می شود که ضمن استحمام مداوم و روزانه، بعد از حمام بلافاصله با پارچه یا حوله تمیزی تمام پوست و موی بدن خصوصاً چین ها را خشک کنند؛

• در صورت تشخیص بیماری های زمینه ای مانند کم خونی و بیماری قند و غیره با همکاری متخصص مربوطه علاوه بر درمان ضد قارچ، بیماری زمینه ای را درمان، یا حداقل کنترل کنند.

درمان

خوشبختانه داروهای متعدد و مؤثری در دو دهه اخیر وارد بازار دارویی ایران شده است. نکته مهم در درمان این است که یکی دو هفته بعد از مصرف داروهای خوراکی علائم بالینی بسیار کاهش یافته و یا ضایعه به ظاهر بهبود می یابد. اما چنانچه مدتی که پزشک توصیه کرده دارو مصرف نشود بعد از قطع دارو ضایعه بر می گردد و بیماری عود می کند، لذا بسیار مهم است که درمان کافی انجام شود. مدت درمان ضایعات قارچی بدن حدود 6 – 4 هفته، سر حدود 2 ماه و ناخن 6-3 ماه می باشد که ممکن است برحسب نوع دارو، روزانه یا هفتگی یا حتی یک هفته در ماه توسط پزشک تجویز شود. نوعی ضایعه قارچی پوست به نام «تیناورسیکالر» وجود دارد که جزو کچلی ها محسوب نمی شود؛ زیرا حتی در صورت عدم درمان آثاری از خود به جا نمی گذارد و بیشتر در پوست نوجوانان و جوانان که تعریق زیاد دارند، و در آب و هوای گرم و مرطوب دیده می شود و عامل آن قارچ ملا سزیا فورفورا می باشد. این نوع قارچ به رنگ های روشن یا تیره در نواحی پوشیده مانند سینه، شکم، بازوها و پشت دیده می شود و در کودکان ممکن است در گردن و صورت هم دیده شود که با استحمام ، موقتاً رنگ آن کاهش یافته مجدداً تیره می شود. قارچ تناورسیکولر با وجود استحمام مداوم و مصرف داروهای تجویزی، به علت داشتن استعداد فردی برای ابتلا، احتمال دارد که بعد از درمان کامل، ضایعات مجدداً عود نماید. استحمام مستمر روزانه و استفاده از شامپو و صابون های طبی برای این گونه بیماران توصیه می شود

تهیه کنندگان :

حمیده رحیمی دانشجوی سال سوم دکتری دامپزشکی علوم و تحقیقات
یزدان آریازند ، دانشجوی سال پنجم دکترای دامپزشکی دانشگاه آزاد کرج و عضو باشگاه پژوهشگران جوان