فارسى من پنبه ترکى آن پنبوق است . اعراب به من قطن گویند. من داراىگونه هاى مختلف هستم و چندین هزار سال است که بشر مرا شناخته و به کشت من اقدامکرده است . گیاه من به ارتفاع 5/0تا 5/1 متر است ، برگهاى گیاه من پنجه اى و داراىسه تا پنج بریدگى نوک تیز است . سطح برگهاى من پوشیده از کرک است . گلهاى من داراىرنگ زرد روشن ، و لکه هاى ارغوانى است . میوه من غوزه نامیده مى شود، و داراى جدارخشک و سه تا پنج خانه است . در این خانه پس از شکفتن غوزه ، الیاف پنبه نمایان مىشود، و داراى دانه هاى فراوان است . بهترین زمین براى کشت من ، زمینهاى پوک است کهکمى شوره داشته باشد، الیاف پنبه من سفید مایل به زرد است ، ولى اخیرا دانشمندانکوشیده اند که انواعى از من را در اثر تربیت به دست آورند که به رنگهاى مختلفمخصوصا قرمز و بنفش باشد. سعى دیگر دانشمندان بر این است که بتوانند انواعى از منپرورش دهند که الیاف آنها بلندتر باشد. در سنوات اخیر محصول ایران دچار آفتى به نامکرم خاردار شده بود که خوشبختانه مبارزه با آن ثمر بخش بوده ، و تا اندازه اى ازبین رفته است .
دانه هاى من که به پنبه دانه معروف شده اند، داراى بیست تا سىدرصد روغن قابل استخراج مى باشند. من زرد رنگ بوده ، و در زمستان در حرارت دو تاچهار درجه بالاى صفر منجمد مى شود، و داراى ویتامین((اى))مى باشد. روغن من خوراکى است ، مشروط بر اینکه کاملا تصفیه شده وبوى آن گرفته شده باشد. در غده هاى ترشحى واقع در ضخامت لپه دانه من ، دو ماده رنگىو سمى وجود دارد و دانه هاى من موقعى به مصرف خوراکى و دارویى مى رسند بایستى عارىاز این غده هاى ترشح کننده باشند. مغز دانه هاى من مصارف متعدد و فواید بسیار دارد،ولى بزرگترین این خواص زیاد کردن نطفه است و کسانى که به علت کمى نطفه بچه دار نمىشوند، بایستى سه ماه مرتبا روزى پنج مثقال مغز دانه هاى مرا میل نمایند.
خوردنمغز مقشر دانه هاى من سینه و شکم را نرم مى کند، و درمان سرفه است . با دارچین وشکر براى سرد مزاجان و با سکنجبین براى آنهایى که مزاجى گرم دارند براى تقویت غرایزجنسى به کار مى رود. مغز دانه هاى من براى زنان بچه شیرده نیز نافع است ، چون شیررا زیاد مى کند و مقدار چربى و مواد سفیده آن را بالا مى برد. شکوفه گیاه من نشاطآور است ، و شربتى که با آن بسازند براى رفع خفقان و اختناق سود فراوان دارد و براىدرمان وسواس و ابتداى جنون مفید است و داروسازان سنتى ایران را عقیده بر آن بود کهعقل و هوش را زیاد مى کند. ضماد شکوفه و برگ من همراه با پنبه سوخته ورمها را فرومى برد و خارش بدن را برطرف مى کند، و از تاول زدن پس از سوختن جلوگیرى مى نماید،آب برگ من اسهال را بند مى آورد مشروط بر اینکه با آب سیب مخلوط شده و خورده شود. پوست ریشه گیاه گیاه من قاعده آور است ، و خون رحم را بند مى آورد، پنبه مخصوصاوقتى چربى آن گرفته شده و هیدروفیل ، یعنى جاذب آب شود، داراى مصارف و فواید پزشکىزیاد است ، و بسیارى از بانوان هنگام عادت ماهانه از آن و فراورده هاى آن استفادهمى نمایند.
در صنعت از پنبه و روغن من زیاد استفاده مى شود و پزشکان سنتى ایران، پوشیدن لباس پنبه اى را مفید مى دانستند. من داراى انواعى به صورت درختچه نیز مىباشم که در مشرق بنگال ، نواحى مصر علیا، ایران ، چین ، و ژاپن مى روید و انواعوحشى آن نیز به طور خودرو در ایران دیده شده است .
چنانچه زخمهاى گود شده را ازپنبه سوخته پر کنید، چرک آنها را کشیده و آنها را خشک مى کند. اگر مرا گرم کرده وبر روى ورمهاى دردناک ببندید، درد آنها را تسکین خواهم داد، و براى اینکه نتیجهبهتر بدهد بهتر آن است که قبلا روى آن زنجبیل و زرنباد نرم کرده بمالید، و بعد روىآن پنبه گرم کرده گذاشته و ببندید و همینکه پنبه سرد شد، دوباره آن را گرم کنند ومدتى بگذارند. براى فروکش ورم بیضه و تسکین درد آن دستور داده اند که دانه پنبه رااز غوزه جدا کرده ، و بکوبند و پس از گرم کردن برروى برگ بیدانجیر پهن کنند و برروى ورم بیضه بگذارند و همچنین دستور داده اند که اگر تخم پنبه را کوبیده ، با کمىزنجبیل مخلوط کرده و پنبه را با آن آغشته کرده ، فتیله سازند و بعد یک سر آن رابرزگیل میخى بسته و سر دیگر آن را آتش بزنند به طورى که گرمى و حرارتش به زگیلبرسد، ولى نسوزاند، و این عمل را سه روز متوالى روزى یک بار تکرار کنند، زگیلافتاده و از بین مى رود.
کنف که در گیلان و مازندران مى روید و با آن گونه مىبافند، از خانواده پیبه بوده و گیاه آن خواصى نظیر پنبه دارد، و همچنین نوع دیگر ازآن در بلوچستان مى روید که تاکنون در اطراف آن مطالعه و تحقیق نشده است . ممکن استاین گیاه سینبل باشد که داروسازان سنتى به آن اشاره کرده و آن را چنین تعریف کردهاند: درختى است هندى بسیار بزرگ ، چوب آن شبیه انجیر سفید و سبک برگ آن شبیه برگگردو و از آن درازتر و گل آن سرخ تیره و بزرگ شبیه لاله و ریشه درخت کوچک و آن شبیهکوکب و شقاقل و مغز آن سفید و پوست آن نباتى رنگ و میوه آن شبیه غوزه پنبه و در چوبآن پنبه بسیار نرمى وجود دارد و درخت آن دو نوع است . خاردار و بى خار، و خاردار آنبهتر از بى خار است ، و قسمت مورد استفاده این گیاه بیخ آن است که قبل از آنکه گیاهگل کند، باید آن را در آورده و با کارد چوبى ورق ورق کرده ، و در سایه خشک نمایند وبعد کوبیده با هم وزن آن نبات سفید دوباره کوبیده و به صورت قاووت در آورند. خوردنآن قاووت روزى یک تا سه گرم به مدت چهل روز براى تقویت جسمانى و غریزى نتیجه بسیارعالى دارد، و همچنین اسهال خونى و بلغمى را بند مى آورد و براى معالجه دمل و زخمهاىجلدى ، جذام ، فساد خون و صفرا سودمند است ، و همچنین شهرت دارد که اگر پنبه اینگیاه را در گوش نمایند آن را کر مى کند.