اولین مرحلۀ مبازه با بیماریها، پیشگیری است تا با این وسیله، بیماری در حیوان و انسان بروز نکند. پیشگیری دارای چهار جهت یا رویه است.
اولین رویه عبارت است از دخول عامل بیماریزا به منطقه ای است که این عامل در آن منطقه قبلا وجود نداشته است. روشی که برای انجام این عمل بکار برده می شود اجرای قرنطینه است. قرنطینه قدیمیترین وسیله ای است که بشر برای پیشگیری از سرایت بیماری و انتشار آن بکار می برده است.

دومین رویه پیشگیری، وسیله ای است که فرد یا حیوانی را در منطقه ای که بیماری وجود دارد به نحوی مقاوم نمایند که انسان یا حیوان از آلوده شدن مصون بماند. انجام این عمل بر سه اصل استوار است: ایمن سازی، پاک سازی محیط زیست و بالاخره بکاربردن داروهای شیمیایی که برای مدت کمی از ابتلا جلوگیری می نماید.

سومین رویه پیشگیری، آموزش دادن به افراد و یا صاحبان دامها است که آنها را متوجه نمایند چگونه باید خود و حیوانات خود را در یک منطقه آلوده و یا در برابر آلودگی که از خارج وارد شده است حفظ و حراست نمایند.

چهارمین رویه پیشگیری، عبارت است از تشخیص سریع و صحیح بیماری، تعین حد منطقه آلوده و شناسایی اپیدمیولوژی بیماریهای بومی و یا بیماری تازه وارد.


روش قرنطینه ای
عبارت است از محدود کردن نقل و انتقال، آمدورفت انسان و حیوان و حتی، گیاهان و یا وسایلی که احتمالا امکان انتقال عامل بیماری را داشته باشد از منطقه ای به منطقۀ دیگر. قرنطینه ممکن است در یک منطقه و یا در یک مرکز دامداری به دو صورت انجام پذیرد. بدین ترتیب که یا مانع ورود انسان و یا حیوان به آن منطقه می شود و یا مانع خروج حیوان و انسان از آن منطقه گردند. در این صورت یا مانع نفوذ بیماری به منطقه می شوند و یا از پیشرفت بیماری و انتشار شان جلوگیری می کند. اجرای مقررات قرنطینه که ابتدا منحصرا در مورد حیوانات انجام می شد به دورۀ رومیها نسبت داده می شود.
قرنطینه ممکن است بصورت بین المللی، بین استانی و یا محلی اجرا گردد. نکته اساسی در این است که در بیماریهای همه گیر، قرنطینه باید دارای جنبه بین المللی باشد و لذا از دیرباز که قرنطینه برای حفظ سلامت انسانها بکار برده شده است جنبه بین المللی و مقررات عمومی را دارا بوده است. برای مثال دربارۀ شش بیماری خطرناک و همه گیر که به بیماریهای قرنطینه ای نیز معروفند شامل: تب زرد، آبله، تیفوس شپشی، وبا، تب راجعه شپشی و طاعون مقررات بین المللی وضع و اجرا می گردد. مقرراتی که به وسیله سازمان بهداشت جهانی بعدا تدوین، تنظیم و تکمیل شده است ابتدا در کنفرانسی که در سال 1851 به نام ( کنفرانس بین المللی بهداشت در پاریس ) تشکیل یافته بود پایه گذاری گردید و هدف آن کنفرانس تهیه پروتکل مربوط به حفظ سلامت افراد در برابر بیماریهای فوق بخصوص افرادی که از کشورهای آلوده به کشورهای سالم مسافرت می کردند بوده است.

در نقل و انتقال حیوانات به وسیله هواپیما غالبا مخاطراتی از نظر انتشار بیماریها دیده می شود. بدین جهت کشورهای وارد کننده حیوان بر حسب اهمیتی که بیماریها برای کشورشان دارد مقررات خاصی را تدوین کرده اند که کشورهای صادر کننده موظف به اجرای آن هستند. مضافا این که در قرنطینه نگهداشتن حیوانات در کشور صادر کننده و وارد کننده یکی از اصول حتمی صادرات حیوانات می باشد. با اجرای کلیه پیش بینی ها و در قرنطینه گذاردن حیوانات و رعایت تمام مقررات، باز گاه بگاه دیده شده است که بیماری همه گیری به وسیله حیوانات صادر شده در کشور وارد کننده بروز کرده است.
قرنطینه های محلی بیشتر در دامپزشکی قابل اجرا و متداول است. با اجرای آن توانسته اند از انتشار بیماریهای واگیر در یک کشور و همچنین کنترل و ریشه کنی بیماریها استفاده های قابل توجهی نمایند.
بطور کلی می توان گفت که اجرای مقررات قرنطینه یک تدبیر مفید برای پیشگیری از انتشار بیماری واگیر است، ولی باید توجه داشت که قرنطینه به تنهایی قادر به حفظ سلامت انسان و حیوان نیست بلکه توام با اجرای مقررات قرنطینه ای باید از سایر وسایل مبارزه با بیماریها مانند مایه کوبی عمومی و غیره نیز استفادۀ کامل بعمل آید.
__________
تدوین: سارا رنجبر