زماني خميده شدن پشت آدم ها نماد سالمندي بود اما اين روزها سبک زندگي ما و مشکلات زندگي باعث شده است که کمتر به سلامت مان توجه کنيم و ناگهان يک روز جلوي آينه برويم و ببينيم که در سنين جواني هم کمي خميده به نظر مي رسيم.
براي مبتلا نشدن به چنين حالتي چه بايد کرد؟ براي درمان اين مشکل، چه؟
دکتر هومن بخشي، متخصص ارتوپدي و استاديار دانشگاه علوم پزشکي شهيد بهشتي به اين سوال، به سلامت پاسخ مي دهد.
آقاي دکتر! در اصطلاح طبي، قوز کردن يعني چه؟
کيفوز (kyphosis ) ستون مهره‌ها همان قوز است که مردم با آن آشنا هستند و اگر بخواهيم عبارت فارسي صحيح تري براي آن به کار ببريم، بايد بگوييم گوژپشتي. کيفوز انواع مختلفي دارد و در سنين مختلف، علل متفاوتي آن را ايجاد مي کنند.
ممکن است درباره انوع کيفوز توضيح بيشتري بدهيد؟
بله؛ به طور کلي دو نوع کيفوز داريم:
* کيفوز برگشت پذير:
اين نوع کيفوز شيوع زيادي در جامعه دارد و به دليل وضعيت هاي بد بدن هنگام راه رفتن و نشستن به وجود مي آيد. معمولا در خانم هاي جوان که کمي هم چاق هستند، ديده مي شود. در اين نوع کيفوز اگر بيمار سعي کند پشت خود را صاف بگيرد قابليت بهبودي وجود دارد. عده اي از بيماران به دليل ضعف هاي عضلاني ناشي از بيماري هاي مختلف دچار اين نوع کيفوز مي شوند که با بهبود قدرت عضلات معمولا قوز آن ها از بين خواهد رفت.
* کيفوز ثابت:
در اين مورد تغيير شکل ستون فقرات قابل اصلاح نيست و هر چه قدر بيمار سعي در صاف نگاه داشتن ستون فقرات و تقويت عضلات کند، بي فايده است. بيماري هاي متعددي سبب اين نوع کيفوز مي شوند؛ از جمله: بيماري هاي روماتولوژي، بيماري شوئرمن در افراد جوان، شکستگي هاي مهره‌اي در اثر پوکي استخوان و افزايش سن.
گاهي فرد متوجه اين شکستگي نمي شود و به مرور زمان گوژپشتي پيشرفت مي کند.
عواقب کيفوز براي بدن چيست؟
کيفوز علاوه بر ايجاد مشکلات در ستون مهره ها و تضعيف عضلات پشتي با تغيير شکل ستون مهره ها سبب کاهش حجم قفسه سينه مي شود. به مرور زمان حجم ريه ها کم شده و فشار روي سيستم قلبي - ريوي افزايش مي يابد. همچنين با بالا رفتن سن، ستون فقرات دچار استئوآرتريت (همان آرتروزي که به غلط ميان مردم مصطلح است) و درد‌هاي مداوم مي شود و مي تواند براي بيمار وضعيت ناگوار و ناتوان کننده اي را ايجاد کند.
براي درمان چه بايد کرد؟
ابتدا بايد مشخص شود که بيماري کيفوز از کدام نوع است. اگر کيفوز در اثر بيماري هاي ياد شده باشد، بايد اقدامات درماني لازم هرچه سريع تر صورت گيرد. براي مثال، اگر فرد به بيماري شوئرمن شديد مبتلا است ممکن است به عمل جراحي نياز داشته باشد و اگر بيماري او خفيف تر است بايد بريس(قوزبند) ببندد. در مواردي که کيفوز به دليل بد نشستن (به ويژه هنگام مطالعه کردن و پشت ميز تحرير نشستن يا تماشاي تلويزيون) به وجود مي آيد افراد بايد سعي کنند عضلات پشتي خود را تقويت کرده و به صورت صاف بنشينند. براي تقويت عضلات پشتي ورزش هاي خاصي از جمله شنا و به خصوص کرال پشت توصيه مي شود.
آيا استفاده از قوزبند راه ميان بري براي از بين بردن قوز نيست؟
بستن قوزبند براي افرادي که به طرز غلطي مي نشينند، چندان توصيه نمي شود زيرا هنگامي که قوزبند بسته شد، خودش به تنبلي و تضعيف عضلات منجر خواهد شد و ضعف عضلات به مرور زمان قوز را تشديد مي کند.
چه بيماري هايي باعث تشديد قوز مي شوند؟
پوکي استخوان بيماري اي است که معمولا در سنين بالا (در خانم هاي يائسه و آقايان بالاي 70 سال) به وجود مي آيد و در نتيجه ي آن، استخوان ها ضعيف مي شوند. در بررسي هاي جديد مشاهده شده که مهم ترين عامل براي پيشگيري از پوکي استخوان ورزش منظم و مصرف کلسيم و ويتامين D کافي در سنين نوجواني و جواني است. کمبود ويتامين D و برخي ديگر از بيماري ها و بدخيمي هاي خوني هم قوز را تشديد مي کنند.
آيا لازم است براي تامين کلسيم مورد نياز و پيشگيري از پوکي استخوان از سنين جواني مکمل هاي کلسيم مصرف کرد؟
معمولا افراد جوان نيازي به مکمل کلسيم ندارند و با تغديه مناسب مقدار کلسيم مورد نياز خود را دريافت مي کنند، اما تغذيه مناسب خود عامل مهم و قابل بررسي است. بايد از شير و لبنيات کافي در رژيم غذايي خود بهره برد. نوجوانان و جوانان روزانه به 1200 ميلي گرم و افراد 30 تا 50 ساله روزانه حدود 1000 ميلي گرم کلسيم نياز دارند که مي توانند آن را از طريق غذا دريافت کنند اما به خانم هايي که به سن يائسگي رسيده اند، توصيه مي شود حتما از قرص کلسيم استفاده کنند. تجويز کلسيم بايد توسط پزشک صورت گيرد زيرا ميزان کلسيم براي هر بيمار به شرايط او، پوکي استخوان و نيازش بستگي دارد. اگر قرص کلسيم به طور خودسرانه مصرف شود احتمال ايجاد سنگ کليه در افراد با زمينه قبلي بالا خواهد رفت.