صفحه نخست » ماهی » چاقو ماهیان » دنیای حیوانات

تغییرات آب و هوایی آینده حیات روی کره زمین را تهدید می کند.
اگر پدربزرگها و مادربزرگهای ما، داستان دورانی را تعریف می کردند که از غبار دود بر آسمان و ترافیک خیابان خبری نبود، زمانی که نسل ما پدربزرگ و مادربزرگ شود، داستانهای تازه تری برای نوه ها خواهد داشت.
نسل ما می تواند از دورانی روایت کند که یخ های قطبی هنوز آب نشده بودند، بهار و زمستان هر سال سر موعد مشخصی سر می رسید، توفان های سهمگین و ویرانگر به واقعه ای رایج و فراگیر بدل نشده بود، نواحی گرمسیر زیر بارش سنگین برف پوشیده نمی شدند، تنوع جانوران را می شد خارج از مستندهای حیات وحش هم مشاهده کرد و سروکله پشه های مالاریا در قاره اروپا پیدا نشده بود.
با روندی که زمین روز به روز گرم می شود، چنین تصویری دور از ذهن نیست. هراس از چنین آینده ای است که ال گور، معاون پیشین رئیس جمهور آمریکا را با لئوناردو دی کاپریو، ستاره هالیوود همصدا می کند تا هر دو از همان نگرانی و دغدغه ای بگویند که امروزه در دستور کار همه مجامع جهانی، از سازمان ملل گرفته تا اجلاس هشت کشور صنعتی جهان جای گرفته است: نگرانی از تغییرات آب و هوایی و گرمایش زمین.
● گلخانه‌ای که زیاد گرم می‌شود
دمای متوسط سطح زمین در قرن گذشته چیزی حدود ۱۸/۰ ± ۷۴/۰ درجه سانتیگراد افزایش داشته است که بخش اعظم این تغییرات، از نیمه قرن بیستم به بعد و با توسعه و پیشرفت صنایع و افزایش تولید و انتشار گازهای گلخانه‌ای- به ویژه دی اکسید کربن- رخ داده است.
مدل‌های جوی ارائه شده نشان می‌دهد که اگر میزان این گازها به همین روال افزایش یابد، دمای زمین در محدوده سال‌های ۱۹۰۰ تا ۲۱۰۰ میلادی- که ما تقریباً در نیمه‌ی این فاصله‌ی زمانی هستیم- از ۱ تا ۴/۶ درجه سانتیگراد گرمتر خواهد شد. در این صورت نسل بشر با مشکلات عدیده‌ای مواجه خواهد شد.
تحقیقات حاکی از آن است که حتی اگر میزان دی اکسید کربن را در همین سطح کنونی ثابت نگه داریم، بازهم شاهد افزایش دمایی حدود ۵/۰ درجه سانتیگراد خواهیم بود.
مهم‌ترین گازهای گلخانه‌ای عبارتند از: بخار آب، دی اکسید کربن، متان و اوزون. در میان آنها بخار آب و دی اکسید کربن به دلیل اثر گلخانه‌ای بیشتری که دارند از اهمیت و توجه بالاتری برخوردارند.
اثر گلخانه‌ای به خودی خود برای بقای زمین امری ضروری است. همانطور که می‌دانیم، زمین گرمای مورد نیاز خود را از نور خورشید تأمین می‌کند. بخشی ازاین انرژی، در زمان تابش نور به زمین، جذب شده و باقی آن انعکاس پیدا کرده و باز می‌گردد. اما در بین راه، گازهای گلخانه ای مانند شیشه‌های یک گلخانه عمل کرده و اجازه خروج کامل این انرژی را نمی‌دهند و بدین وسیله مقدار گرمای بیشتری را برای زمین حفظ می‌کنند.
در صورت فقدان اثر گلخانه‌ای دمای زمین حدود ۳۰ درجه سانتیگراد سردتر از دمای کنونی خود و مکانی غیرقابل زیست بود. اما بدیهی است که افزایش میزان این گازها، باعث ذخیره شدن بیش از حد گرما شده و چرخه از حالت طبیعی خود خارج می‌شود.
● تغییرات و نشانه‌ها
گرمایش زمین چه چیز را با خود به همراه می‌آورد و چگونه زندگی موجودات زنده را به خطر می‌اندازد؟
تغییرات آب و هوا - موج گرما، دوره‌ گرمای غیرمعمول در مناطق مختلف، تغییر زمانی فصل‌ها، بارش باران و برف سنگین، سیلاب‌ها و توفان‌های غیر منتظره.
به طور مثال شاید بتوان از بارش سنگین برف در شهر رشت، در سال ۱۳۸۳ شمسی و یا توفان‌های سال ۲۰۰۳ شهر لندن و توفان کاترینا در ایالات متحده در سال ۲۰۰۵ نام برد.
در کنار این موارد، خشکسالی و آتش‌سوزی‌های کم سابقه را نیز باید از زمره این تغییرات دانست.
ذوب شدن یخ‌ها و گرم شدن اقیانوس‌ها - بالا رفتن دما باعث ذوب قابل توجه یخ‌های قطب شمال و جنوب و همچنین پس‌رفت یخچال‌های طبیعی دنیا، از جمله بزرگترین آنها در رشته کوه هیمالایا، شده است.
ذوب یخ‌ها و به همراه آن انبساط آب دریاها به سبب گرمای بیش از حد، باعث بالا آمدن سطح دریاها شده و پیش بینی می‌شود در قرن آینده تا حدود یک متر از سواحل سرتاسر جهان را زیر آب ببرد.
تبخیر سریع آب‌های شیرین و کم شدن منابع قابل شرب نیز برای انسان‌ها مشکلی اساسی خواهد بود.
گیاهان و جانوران نیز از گزند این تغییرات در امان نیستند. گرم شدن زمین باعث نابودی بسیاری از گونه‌های گیاهی و جانوری می‌شود. بنابر گزارش مجله نشنال جئوگرافیک، تا سال ۲۰۵۰ میلادی بیش از یک میلیون گونه گیاهی و جانوری در معرض انقراض خواهند بود.
گونه‌های مختلف جانوری منطقه‌ی زیست خود را تغییر می‌دهند، زمان رویش گیاهان عوض می‌شود و کوچ پرندگان و دیگر جانوران از مناطق سردسیر به گرمسیر دچار اختلال و بی نظمی می‌گردد.
نمونه بارز این مسأله، نصف شدن جمعیت پنگوئن‌ها در قطب شمال است که طی سال‌های ۱۹۵۰ تا ۲۰۰۱ میلادی اتفاق افتاده. ویا از بین رفتن صخره‌های مرجانی در اقیانوس‌ها به عنوان مثالی دیگر.
آیا تحول در دنیای جانوران می‌تواند برای انسان خطری جدی تلقی شود؟ تصور کنید پشه مالاریا به علت گرم شدن زمین منطقه زیست خود را به مناطق مختلف گسترش دهد.
● پیمان‌های سبز بین‌المللی
نخستین فردی که تحقیق در مورد افزایش دمای زمین را آغاز کرد، شیمیدانی سوئدی به نام آرینوس بود که بیش از صد سال پیش می‌زیست. اما حدود صد سال طول کشید تا جامعه‌ بین‌المللی با تصویب قوانین و معاهده‌های خاص رسماً به این مسئله توجه نشان دهد.
نخستین توافق بین‌المللی برای کاهش گازهای گلخانه‌ای (به ویژه دی اکسید کربن)، توسط کنوانسیون بنیاد تغییرات جوی سازمان ملل (UNFCCC) در سال ۱۹۹۷ میلادی و در قالب متممی که به نام پیمان کیوتو معروف است، تصویب شد.
در حال حاضر بیش از ۱۶۰ کشور این پیمان را تصویب کرده‌اند (چیزی حدود ۵۵% انتشار دهندگان گازهای گلخانه‌ای). اما ایالات متحده آمریکا که بزرگترین تولیدکننده‌ این گازهاست، پیمان را به طور رسمی نپذیرفته است.
استرالیا و قزاقستان نیز حاضر به پذیرفتن این پیمان نشدند. مخالفان پیمان، درباره برآورد میزان گازهای گلخانه ای که توسط کشورهای مختلف تولید می شود و محدودیت هایی که برای هر کشور تعیین شده اختلاف نظر دارند و نگران هستند که اجرای این پیمان، به اقتصاد و بازار کار لطمه بزند.
کشورهایی نظیر چین و هند نیز که از تولیدکنندگان بزرگ این ‌گازها هستند، با وجود تصویب آن، به دلیل اینکه جزو کشورهای در حال توسعه حساب می‌شوند از تعهد به شروط آن معاف شدند. در نتیجه، این معاهده عملاً کارایی لازم را نداشته است.
در هر حال اعتبار پیمان کیوتو در سال ۲۰۱۲ میلادی به پایان می‌رسد و گفتگو‌های بین‌المللی از ماه مه امسال (۲۰۰۷ میلادی) برای تنظیم پیمانی به مراتب موثرتر آغاز شده است.
در این اثنا هیئت بین الدولی تغییرات جوی (IPCC) با حمایت سازمان ملل به فعالیت پرداخته و بصورت مرتب با برپایی نشست‌هایی در کشورهای مختلف، مشکلات، تحقیقات، آمار و وضعیت کنونی را مورد بحث و بررسی قرار داده و با ارائه مقالات و ارزیابی‌های همه جانبه، تلاش دارد گامی در جهت یافتن راه حل هایی موثر و مناسب بردارد.
در کشورهای مختلف جهان موج جدیدی برای مقابله با این پدیده تلخ به راه افتاده است. تشویق مردم به صرفه‌جویی در مصرف انرژی و بازیافت مواد و ترغیب آنها به استفاده از منابع انرژی های پاک همچون آب و باد، کم و بیش در همه جا دیده می‌شود.
حتی در کشوری مانند ایالات متحده که پیمان کیوتو را به رسمیت نشناخته، برخی از ایالات مستقلاً دست به ابتکار عمل زده اند و برای مثال ایالت کالیفرنیا متعهد شده است که تا سال ۲۰۲۰ میلادی، میزان تولید گاز دی اکسید کربن در این ایالت را ۲۵% کاهش دهد.