96 درصد داروهاي مصرفي كشور از نظر عددي در داخل توليد مي‌شوند. همچنين بيش از 70 كارخانه داروسازي در كشور به امر توليد
دارو اشتغال دارند و حدود 5 كارخانه ديگر در دست احداث هستند كه عمدتا داروهاي تخصصي، بايوتك و سرطاني را توليد مي‌كنند. همچنين در زمينه
دارو بيش از 100 شركت توزيع كننده سراسري و استاني فعال هستند كه تحت كنترل كيفي مجموعه
غذا و داروي وزارت بهداشت قرار دارند. هشت هزار داروخانه مجاز در سطح كشور فعالند كه وزارت بهداشت بر آنها نظارت دارد.
حوزه
غذا و محصولات آرايشي - بهداشتي زيرنظر معاونت
غذا و داروي وزارت بهداشت، بسيار گسترده است. كما اينكه در حوزه
غذا حدود 57 هزار محصول پروانه و مجوز صادر شده است. همچنين بيش از حدود 11 هزار محصول آرايشي بهداشتي مجوز گرفته‌اند. در مجموع حدود 70 هزار قلم محصول غذايي و آرايشي بهداشتي از طريق وزارت بهداشت مجوز دارند و كنترل مي‌شوند. بيش از 10 هزار واحد توليدي نيز در بخش
غذا و آرايشي بهداشتي فعالند. در زمينه محصولات وارداتي غذايي و آرايشي بهداشتي نيز عمدتا پروانه بهداشتي را وزارت بهداشت صادر مي‌كند. آزمايشگاه كنترل كيفي وزارت بهداشت نيز يكي از ادارات فعال اين وزارتخانه است و به عنوان آزمايشگاه مرجع در نظر گرفته شده است.
با توجه به گستردگي فعاليت حوزه
غذا و
دارو به منظور فعاليت بهتر در اين حوزه بحث تشكيل سازمان
غذا و
دارو مطرح شد. البته موضوع تشكيل سازمان
غذا و
دارو از سال‌ها پيش در كشور مطرح بود كه وزير بهداشت دولت دهم نيز در نظر داشت آن را به عنوان معاونتي در اين وزارتخانه قرار دهد. چرا كه از نگاه دستجردي تشكيل اين معاونت از جمله ضروري ترين گام‌ها براي سامان دهي امور
دارو و مكمل‌هاي غذايي دركشور قلمداد مي‌شود. اما براساس قانون مديريت خدمات كشوري، هر وزارتخانه‌اي نمي‌تواند بيش از پنج معاون وزير داشته باشد. به خاطر اين موضوع وزارت بهداشت پس از آنكه معاونت سلامت را به معاونت درمان و بهداشت تبديل كرد، چاره‌اي نداشت جز اينكه معاونت
غذا و
دارو را به سازمان تبديل كند و رييس آن نيز قائم مقام وزير باشد.
براي تشكيل اين سازمان دو بحث اساسي وجود داشت. نخست اين سازمان زير نظر رياست جمهوري تشكيل شود يا زير نظر وزارت بهداشت. تمركز اختيارات در تشكيل سازمان
غذا و
دارو در وزارت بهداشت، اين حسن را دارد كه نمايندگان بتوانند بر عملكرد آن نظارت داشته و بتوانند از وزير به دليل ضعف عملكرد آن سوال كنند. اما تشكيل سازماني با اين اختيارات زير نظر رئيس‌جمهور يا يكي از معاونت‌هاي وي، اين نظارت را از مجلس سلب مي‌كند. مرضیه وحید دستجردی وزیر بهداشت، شخصا در اردیبهشت ماه امسال خبر داد که سازمان
غذا و
دارو زیر نظر مستقیم این وزارتخانه تشکیل خواهد شد.
بحث دوم هم اينكه اين سازمان مستقيما با نظر دولت قابل تشكيل است يا اينكه نيازمند ارائه لايحه‌اي از سوي دولت به مجلس است. اين
اختلاف نظر برآمده از دو ديدگاه و قرائت از قانون برنامه صورت گرفت.
نزاع دو قوه بر سر نحوه تشکیل سازمان
بيست و چهارمين گردهمايي كشوري معاونان
غذا و داروي سراسر كشور که در دیماه سال گذشته برگزار شد، فرصتی بود برای اعلام موضع مشترک دولت و مجلس برای تشکیل سازمان
غذا و دارو. هم شهابالین صدر به عنوان رئیس کمیسیون بهداشت از تأسيس سازمان
غذا و
دارو در دستور كار مجلس در این گردهمایی خبر داد و هم وزیر بهداشت از لزوم تشكيل سازمان
غذا و
دارو زيرنظروزارت بهداشت سخن گفت.
اما این همدلی ادامه نیافت و با گمانهزنیهایی در دولت مبنی بر تشکیل این سازمان بدون کسب مجوز از مجلس، جای خود را به اختلافنظرهای جدید داد. با آغاز زمزمه‌ها درباره جدی شدن تشكيل سازمان
غذا و دارو، سيد رمضان محسن پور معاون پارلماني وزير بهداشت اعلام كرد كه نمايندگان مجلس درباره تشكيل سازمان
غذا و
دارو پس از دريافت لايحه دولت تصميم مي‌گيرند. او اواسط ارديبهشت ماه از بررسي لايحه تشكيل سازمان
غذا و
دارو در جلسات هيات دولت خبر داده بود كه منتهي به ارائه سريعتر آن به مجلس مي‌شد.
اما دیگر معاونتهای وزارت بهداشت، اعلام میکردند که لزومی به ارائه چنین لایحهای به مجلس نیست. اظهاراتی که مستند به موضعگیریهای برخی مدیران کلانتر در دولت بود.
در واکنش به این سخنان، حسينعلي شهرياري نايب رئيس كميسيون بهداشت مجلس با تاكيد بر اينكه تشكيل سازمان
غذا و
دارو بدون مصوبه مجلس قانوني نيست، متذكر شد: اگر دولت بدون مصوبه مجلس اين سازمان را تشكيل دهد، بر خلاف برنامه توسعه است. چرا كه مطابق قانون برنامه، تشكيل اين سازمان و هر گونه تغيير در تشكيلات اداري وزارتخانه‌ها و سازمان‌هاي دولتي به عهده مجلس است و حتماً بايد در مجلس تصويب شود. حتي اساسنامه آن نيز نيازمند مصوبه مجلس است.
اعتراضات مجلس به تشكيل سازمان
غذا و
دارو بدون كسب مجوز از مجلس و ارائه لايحه‌اي به قوه مقننه به تذكر به وزير بهداشت رسيد. اميدوار رضايي عضو كميسيون بهداشت و عضو هيات رئيسه مجلس، از اين موضوع خبر داد و گفت: كميسيون بهداشت و درمان مجلس به علت تشكيل سازمان
غذا و
دارو بدون مصوبه مجلس به صورت حضوري و شفاهي به وزير بهداشت تذكر داد.
اگرچه پس از اين تذكر مجلس، قرار بر اين شد كه وحيده دستجردي به عنوان وزير بهداشت اين موضوع را در جلسات دولت مطرح كند اما احمد شيباني معاون
غذا و داروي وزارت بهداشت با اشاره به اظهارنظر‌هاي برخي اعضاي كميسيون بهداشت و درمان مجلس در زمينه لزوم مصوبه مجلس براي تشكيل سازمان
غذا و دارو، با بيان اينكه دولت صلاح نديد كه تشکیل سازمان
غذا و
دارو در مجلس بررسی شود، آب پاكي را روي دست نمايندگان ريخت.
به گفته وي، زماني كه تشكيل اين سازمان در دولت مطرح شد قرار بود به صورت لايحه‌اي به مجلس ارسال شود. اما نظرات متفاوتي در اين زمينه وجود داشت و برخي در دولت معتقد بودند كه نيازي به لايحه نيست و اين سازمان مي‌تواند به عنوان يك دستگاه تحت نظر وزارت بهداشت در شوراي عالي اداري تصويب شود. توجيه دولت نيز اين بود كه با عدم ارائه لايحه بتواند از بروز چالش میان دولت و مجلس جلوگیری کند.
در همين حال برخي دولتمردان بر اين باورند كه مصوبه دولت براي تشكيل سازمان
غذا و
دارو كافي است و اين سازمان مي‌تواند كارش را انجام دهد. اما اگر لازم باشد، منعي وجود ندارد كه مصوبه مجلس را هم در اين زمينه اخذ کنند.
تشکیل سازمان
غذا و
دارو در دولت
29 اردیبهشت ماه امسال بود که شورای عالی اداری دولت بی توجه به هشدارهای مجلس، در یکی از اولین جلساتش در سال جدید، نهایتا رای به تشکیل سازمان
غذا و
دارو داد. به این ترتیب سازمانی که معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی ریاست جمهوری و وزارت بهداشت، در بهمن ماه سال گذشته پیشنهاد تشکیل آن را ارائه داده بودند با ادغام شرکت سهامی دارویی و تجهیزات پزشکی کشور با مرکز توسعه
غذا و
دارو در وزارت بهداشت، تشکیل شد.
هدف از تشکیل این سازمان، «ارتقاء سلامت، بهداشت و ایمنی مواد و فرآورده‌های غذایی، بهداشتی، تجهیزات و اقلام پزشکی و ارتقا کیفیت دارو» عنوان شد. بر اساس این مصوبه، همه وظایف و اختیارات، نیروی انسانی، پستهای سازمانی، امکانات، دارایی‌ها و بدهی‌های شرکت و مرکز مذکور، به سازمان
غذا و
دارو منتقل شد و وزارت بهداشت، موظف شد حداکثر تا پایان سال جاری نسبت به تفکیک وظایف شرکت سهامی دارویی و تجهیزات پزشکی کشور از نظر حاکمیتی (سیاست گذاری،هدایت و نظارت) و تصدی‌های قابل واگذاری به بخش غیر دولتی اقدام کند.
وظایف تعریف شده برای سازمان
غذا و
دارو نیز عبارت هستند از «تدوین و ارائه سیاست‌ها، برنامه‌ها و خط مشی‌های دارویی،غذایی، آشامیدنی، آرایشی، تعیین، تدوین و اعلام ضوابط، ویژگی‌ها و مقررات مربوط به واردات، صادرات، تهیه، تولید، انبار، حمل و نقل، توزیع، عرضه و انهدام مواد، محصولات و فرآورده‌های فوق‌الذکر و تعیین، تدوین و اعلام ضوابط و ویژگی‌های مربوط به ارزیابی و کنترل برنامه‌ها و خدمات واحدهای دارویی، غذایی».همچنین صدور، تمدید و لغو موقت و دایم پروانه موسسات تولیدی، وارداتی، نگهداری، حمل و نقل، عرضه و توزیع دارویی، تولیدی مواد خوراکی، صدور پروانه‌ها و مجوزها‌ی بهداشتی ساخت و ورود مواد، فرآورده‌ها ، انجام نظارت، آزمایش و کنترل کیفی مواد، فرآورده‌ها ، احیا مصرف داروهای گیاهی و گسترش استفاده از آن، تهیه، خرید و تامین دارو، شیرخشک، تجهیزات و اقلام پزشکی در جهت تامین و تحویل اقلام ضروری بازار از طریق منابع داخلی و خارجی و سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی و اجرای تحقیقات مرتبط با کنترل، آزمایش و ارتقای کیفیت اقلام فوق الذکر از دیگر وظایف این سازمان جدید است.
در آن زمان تصمیم گرفته شد که اساسنامه سازمان
غذا و
دارو ظرف مدت سه ماه توسط وزارت بهداشت با هماهنگی معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی رئیس جمهور تهیه و به تصویب هیئت وزیران برسد. پیش از پایان این مهلت، در ۱۴ خرداد ماه اساسنامه سازمان
غذا و
دارو تدوین شد. اما هنوز به تایید هیات وزیران نرسیده است.
جالب آنکه پیش از تشکیل رسمی سازمان
غذا و
دارو کشور در پنجمين اجلاس مديران که در شيراز در 17 خرداد ماه برگزارشد، مديران
دارو و مواد مخدر دانشگاه‌هاي علوم پزشکي سراسر کشور از رئیسجمهور به دلیل تشکیل این سازمان تقدیر کردندو و خواستار تدوین اساسنامه آن مشتمل بر شرح وظايف، چارت تشکيلاتي، رديف‌هاي تشکيلاتي و بودجه‌اي، استقلال مالي و ... و رفع موازي‌کاري‌هاي درون و برون سازماني، متناسب با شرح وظايف معاونت‌هاي
غذا و داروي دانشگاه‌ها با مشورت از دانشگاه‌هاي علوم پزشکي سراسر کشور شدند