حال حاضر کشورهایی همچون آلمان و فرانسه برای هر انس سم مار کبری یا همان «زهر مار» خودمان ۳۰ هزار دلار پرداخت می‌کنند. همین موضوع چشم بسیاری از تولیدکنندگان این محصول را به روی حفظ حیات این‌گونه باارزش بسته است.
اگرچه تحریم‌ها و مسائل بین المللی سموم ایرانی را روی دست تولیدکنندگان گذاشته است، با این حال سرم‌های حاوی سم مار تولید اروپا در ایران معادل ۲ تا ۲٫۵ میلیون تومان ارزش دارد.
تحقیقات انجام گرفته توسط یک جوان ایرانی نشان می‌دهد که افعی لطیفی که تنها در ایران یافت می‌شود، یکی از خطرناک‌ترین افعی‌های دنیاست اما به علت شکار بی‌رویه در معرض انقراض است.
خطر زیاد؛ درآمد زیاد
بیشتر افراد در مناطق کویری که زیستگاه اصلی مارهای سمی محسوب می‌شود با گرفتن سم مار و فروش آن زندگی خود را سپری می‌کنند. قیمت بالایی که کشورهای خارجی برای هر گرم سم مار پرداخت می‌کنند هم انگیزه‌ای برای مقابله با خطرات فراوان این کار است. سید کاظم موذن‌زاده یکی از تولیدکنندگان سم مار در کشور که در آستانه بازنشستگی است، درباره کسب و کارش می‌گوید: از سال ۵۴ با قبول کردن خطرات این کار تصمیم گرفتم در شرکت تولید سم مار کار کنم.
وی علت اصلی حضورش در این شغل را تولید داروهای ضد سرطان از سم مار دانست و افزود: زمانی که مادرم بر اثر سرطان فوت کرد تصمیم گرفتم به نحوی در تولید داروهای ضد سرطان نقش داشته باشم.
این تولیدکننده بیان می‌کند: با توجه به علاقه‌ای که به این کار داشتم برای نخستین بار نمایشگاه مارهای سمی را با وجود مشکلات فراوان در کشور بر پا کردم. برپایی چنین نمایشگاه‌هایی باعث می‌شود مردم اطلاعات بیشتری از این کسب و کار به دست آورند.
موذن‌زاده درباره درآمد این شغل هم اضافه می‌کند: درآمدی که از این کار به دست می‌آید با خطرات آن قابل مقایسه نیست و تنها افرادی که بر ترس خود غلبه دارند می‌توانند در این کار موفق باشند.
این تولیدکننده سم مار اظهار می‌کند: برای گرفتن سم مار باید به دامن طبیعت رفت زیرا هیچ ماری به جز مار پیتون توانایی تولید زهر در اسارت را ندارد و مارهای گرفته شده پس از چند بار زهرگیری مجددا به طبیعت باز میگردند؛ البته گونه‌هایی که کمیاب و در خطر نابودی هستند بعد از یک بار زهرگیری رها می‌شوند.
وی تصریح می‌کند: سم مارهای افعی بیشترین طرفدار را در میان شرکت‌های داروسازی دارد اما متاسفانه در تولید سم این گونه در کشور چندان موفق نبوده‌ایم.
۳۰ هزار دلار برای هر اونس سم مار افعی
موذن‌زاده درباره قیمت سم مارهای افعی نیز می‌گوید: متاسفانه به علت تغییر قیمت دلار، بازار فروش نوسانات زیادی داشته اما در حال حاضر هر انس سم افعی کبری ۳۰ هزار دلار به فروش می‌رسد. البته قیمت فروش در اوکراین به علت نحوه توزیع کمی پایین‌تر و در حدود ۲۰ هزار دلار است.
این تولیدکننده در بازار فروش این محصول اظهار می‌کند: آلمان و فرانسه اصلی‌ترین مشتریان ما هستند اما به علت تحریم‌های موجود، میزان خرید کاهش یافته است.
وی درباره موانع موجود در این کار می‌افزاید: برای شروع این کار و برگزاری نمایشگاه‌ها با مشکلات زیادی مواجه شدیم. در ابتدای کار سازمان حفاظت از محیط زیست مخالف برگزاری چنین نمایشگاه‌هایی در کشور بود اما با کمک خانم ابتکار رئیس وقت سازمان حفاظت از محیط زیست مشکلات حل شد. در حال حاضر شرکت ما زیر نظر سازمان و دفتر حیات وحش فعالیت می‌کند.
شاید از نگاه کسب و کاری، تولید سم مار سود زیادی برای تولیدکنندگان داشته باشد اما بدون شک ادامه این کار تهدید بزرگی برای حیات مارهای ایران به حساب می‌آید.
خودکفایی در تولید سم
علی پورآذین دانشجوی دکترای سم‌شناسی دانشگاه شهید بهشتی با انجام تحقیقاتی که برای نخستین بار در کشور صورت گرفته است وضعیت افعی لطیفی که بومی ایران است را بحرانی دانسته و می‌گوید: هر گرم سم مار برای تهیه آنتی سرم معادل ۲ تا ۲٫۵ میلیون تومان است. به طوری که خیلی از تولیدکنندگان سم مار در کشور معتقدند هر گرم سم معادل ۶۰ بشکه نفت ارزش دارد و ما در مواردی به علت کمبود این ماده مجبور به واردات آن از برزیل هستیم.
پورآذین خودکفا شدن در تولید سم مار را علت اصلی تحقیق خود می‌داند و اظهار می‌کند: به دلیل خودکفایی در این بخش روی سم یکی از خطرناک‌ترین مارهای دنیا به نام افعی لطیفی کار خود را شروع کردم.
وی درباره نتایج به دست آمده در این تحقیقات تصریح می‌کند: کیفیت بالای سم این مار و پروتئین‌های فراوان آن نتیجه اصلی این تحقیقات بود و در مراحلی بعدی گام‌هایی برای جداسازی فاکتورها و پروتئین‌های این گونه برداشته شد.
خطر نابودی افعی لطیفی
پورآذین می‌افزاید: عدم ارزش‌گذاری اقتصادی و شکار بی‌رویه این گونه که تنها در ایران یافت می‌شود باعث شده تا این مار در لیست قرمز IUCN (در معرض خطر انقراض) قرار گیرد.
این کارشناس حیات وحش درباره اقدامات بخش دولتی برای حفظ این گونه و خودکفایی در تولید سم بیان می‌کند: سازمان حفاظت از محیط زیست متولی حفاظت مجدد از این گونه بود اما در بررسی کیفیت و قدم برداشتن در راه خودکفایی این محصول تنها دانشگاه شهید بهشتی و مژگان بنده‌پور و نریمان مصفا از اعضای هیات علمی این دانشگاه، من را یاری کردند. /روزنامه کسب و کار