ایجاد باغ‌وحش‌ها یا محل نگهداری حیوانات در گوشه پارک‌های تهران، مد جدیدی است که گریبان سلامت ساکنان این کلانشهر را گرفته است. این باغ‌وحش‌ها بدون رعایت نکات و استانداردهای لازم در پارک‌ها ایجاد شده و در هر لحظه این احتمال وجود دارد که به کانونی برای شیوع یک بیماری خطرناک تبدیل شود. چرا که مجوزهای لازم از سازمان دامپزشکی برای ایجاد آنها اخذ نشده و دامپزشک مورد اعتماد این سازمان نیز بر عملکرد آنها نظارت ندارد.
ایجاد باغ‌وحش‌ها همواره محل مناقشه‌ای بین سازمان‌های حفاظت محیط‌زیست و دامپزشکی بوده است. برای ایجاد باغ‌وحش‌ها نیاز به کسب مجوز از سازمان محیط‌زیست است اما صدور پروانه‌های بهداشتی برای این اماکن و نظارت بر اجرای صحیح و منطبق با استانداردهای جهانی برای قفس حیوانات به عهده دامپزشکی است. متقاضیان ایجاد
باغ‌وحش ابتدا مجوز احداث آن را از محیط‌زیست دریافت می‌کنند. سپس موظفند با مراجعه به سازمان دامپزشکی نقشه‌های خود را ارایه کرده و پس از تایید نقشه‌ها اقدام به پیاده‌سازی آن کنند، در نهایت پس از تکمیل اجرای نقشه با نظارت دامپزشکی و ارایه پروانه بهداشتی توسط این مجموعه، محیط‌زیست می‌تواند مجوز بهره‌برداری را برای آنها صادر کند. اما متاسفانه سازمان حفاظت محیط‌زیست بدون توجه به این مساله و بدون آنکه از علاقمندان به ایجاد
باغ‌وحش پروانه بهداشتی طلب کند، مجوز ایجاد و بهره‌برداری را یک تنه صادر می‌کند و در واقع نقش دامپزشکی در این بخش را ندیده می‌گیرد. در واقع اگرچه متولی اصلی بهداشت حیوانات سازمان دامپزشکی است اما مجوز ایجاد
باغ‌وحش بوسیله سازمان حفاظت محیط‌زیست صادر می‌شود که این مساله سبب شده در ایجاد باغ‌وحش‌ها نقش نظارتی سازمان دامپزشکی به فراموشی سپرده شود. نمونه بارز این مساله باغ‌وحش‌ها یا قفس‌های نگهداری حیواناتی است که بدون مجوز متولی سلامت حیوانات و رعایت استانداردهای لازم در هر گوشه از پارک‌های تهران در حال ایجاد است.
پیام محبی رییس بیمارستان دامپزشکی درباره مخاطرات ناشی از ایجاد باغ‌وحش‌های بدون مجوز بهداشتی، می‌گوید: هرجا موجود زنده وجود دارد، نیاز به نظارت بهداشتی سازمان دامپزشکی نیز وجود خواهد داشت.
وی ادامه می‌دهد: مشکلات ایجاد شده برای
باغ‌وحش ارم پس از ورود ببرهای سیبری به ایران، نشان داد که سازمان حفاظت محیط‌زیست نباید به باغ‌وحش‌ها بدون نظر دامپزشکی مجوز فعالیت و احداث بدهد.
محبی تصریح می‌کند: محیط‌زیست با دانش دامپزشکی بیگانه است در حالی که سازمان دامپزشکی ایران در خاورمیانه وضعیت نسبتا خوبی دارد.
وی بیان می‌دارد: سازمان محیط‌زیست اول
باغ‌وحش را ایجاد کرده و مخاطره بوجود می‌آورد بعد به دامپزشکی می‌گوید برای رفع این معضل فکر کند.
رییس بیمارستان دامپزشکی تاکید می‌کند: در کنار هر کلونی موجود زنده نیاز به حضور دامپزشک وجود دارد.
فعالیت بدون مجوز پارک ملت
پارک ملت یکی از مکان‌هایی است که به گفته مسوولان سازمان دامپزشکی، شهرداری بدون کسب مجوز از این سازمان اقدام به ایجاد
باغ‌وحش کرده است. حیوانات فقط از طریق یک شبکه توری مانند از یکدیگر جدا شده‌اند و اگر بزهای قفس نورد این مجموعه تصمیم نگیرند که با استفاده از شبکه‌های توری، خود را به قفس شترمرغ‌ها که در مجاور آنها قرار دارد برسانند، می‌توان گفت حیوانات این
باغ‌وحش از یکدیگر جدا هستند. میمون‌های بازیگوش تنها حیواناتی هستند که در یک قفس کاملا محصور به شکل نیمکره محافظت می‌شوند و شاید شکل قفس برای میمون‌ها بیشتر با هدف زیبایی بصری بدین گونه طراحی شده باشد. اما به هر حال درباره حیوانات موجود در
باغ‌وحش کوچک پارک ملت نمی‌توان چنین گفت که به طور کامل از یکدیگر جدا هستند و هر از گاهی یک گونه از قفس گونه دیگر سر در می‌آورد و شاید این تماس‌ها برای سلامت حیوانات و در نهایت انسان‌ها مخاطراتی را نیز به همراه داشته باشد.
تناقض حیوان و ورزش
ایرج جهانگیر مدیرعامل و نایب رییس هیات مدیره مجموعه ارم سبز درباره این باغ‌وحش‌ها می‌گوید: دامپزشکان به خانواده‌ها توصیه می‌کنند در صورت داشتن فرزند زیر دو سال از نگهداری پرنده در منازل خودداری کنند.
وی اضافه می‌کند: پرندگان پرهای ریزی را از خود متصاعد می‌کنند که سبب بروز آسم در خردسالان می‌شود.
جهانگیر سخنان خود را با طرح پرسشی ادامه داده و اظهار می‌دارد: سوال اینجاست که به چه دلیل باغ پرندگان در پارک‌هایی که محل دویدن، ورزش کردن و تنفس شهروندان و حتی اطفال است، ایجاد می‌کنیم.
وی ادامه می‌دهد: پرندگان هر روز صبح به هنگام بیدار شدن بال زده و این پرهای ریز را در هوا پراکنده می‌کنند و همزمان مردم نیز برای ورزش صبحگاهی به پارک‌ها مراجعه می‌کنند.
جهانگیر به عنوان متولی بزرگ‌ترین
باغ‌وحش کشور تاکید می‌کند: ایجاد این باغ‌وحش‌های کوچک در کنار پارک‌ها برای سلامت شهروندان مخاطره‌آمیز است.
وی می‌گوید: این اماکن بیشتر بوسیله شهرداری ایجاد می‌شوند و متاسفانه به دلیل عدم رعایت استانداردهای بهداشتی و نبود دامپزشک، زمینه انتشار بیماری‌های مشترک بین انسان و دام را در جامعه فراهم می‌کنند.
مدیرعامل مجموعه ارم سبز به شهرداری توصیه می‌کند به جای صرف این هزینه‌ها به صورت پراکنده، با مجموعه
باغ‌وحش ارم همکاری کند و این مجموعه نیز به شهرداری در برگزاری تورها و کارهای مشترک دیگر یاری خواهد رساند.
وی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به اینکه دامپزشکی نیز وضعیت باغ‌وحش‌ها و باغ پرندگان ایجاد شده در پارک‌ها را از نظر بهداشتی تایید نمی‌کند، بیان می‌دارد: بزرگ‌ترین باغ پرنده‌ای که شهرداری ایجاد کرد در منطقه هفت چنار بود که به دلیل عدم رعایت استانداردهای بهداشتی توسط دامپزشکی پلمپ شد.
باغ‌وحش یا بمب بیولوژیک؟
دامپزشکان باغ‌وحش‌های کوچک حاشیه پارک‌ها را به دلیل نبود نظارت بهداشتی بر آنها و عدم رعایت استانداردها همچون بمب‌های بیولوژیکی می‌دانند که هر لحظه امکان انفجار آن وجود دارد. حیواناتی نظیر میمون که در این باغ‌وحش‌ها نگهداری می‌شوند، بیماری‌های مشترک زیادی با انسان دارند که به دلیل عدم رعایت استانداردهای فاصله حیوان با بازدیدکنندگان همچنین تلاش افراد برای غذا دادن و تماس با حیوان، امکان انتقال و شیوع بیماری‌ها را دو چندان می‌کند. از سوی دیگر به دلیل عدم رعایت اصول فنی در ساخت قفس حیوانات، افرادی که به این محل‌ها مراجعه می‌کنند با استفاده از چوب و سنگ به حیوانات آسیب وارد می‌کنند که این مساله برای سلامت و آسایش حیوان مخاطره‌آمیز بوده و حقوق آنها در چنین فضایی رعایت نمی‌شود.
داریوش جهان پیما، معاون فنی اداره کل دامپزشکی استان تهران درباره باغ‌وحش‌های ایجاد شده در حاشیه پارک‌ها می‌گوید: ایجاد چنین محل‌هایی نیاز به کسب مجوز داشته و بر این اساس، شرایط نگهداری برای حیوانات تعریف می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: باید ایجاد
باغ‌وحش در پارک‌ها براساس نقشه‌های مورد تایید سازمان دامپزشکی انجام شود و دامپزشک معتمد این سازمان بر آنها نظارت داشته باشد اما متاسفانه تاکنون در ایجاد این اماکن این مسایل رعایت نشده است.
جهان پیما تاکید می‌کند: واحدهای نگهداری دام باید قابلیت تهویه، شستشو و غیره باشند و ضوابط نگهداری هرگونه براساس شرایط خاص آن متفاوت است.
شهرداری زیر بار رفت
وی با اشاره به اینکه شهرداری غیر استاندارد بودن باغ‌وحش‌های ایجاد شده در پارک‌ها را پذیرفته، اذعان می‌دارد: قرار است اصلاحات براساس نقشه‌های مورد نظر سازمان دامپزشکی انجام شود.
معاون فنی اداره کل دامپزشکی استان تهران می‌گوید: قرار است نقشه‌های این باغ‌وحش‌ها به تایید دامپزشکی برسد و مجوز بهداشتی برای آنها صادر شود، همچنین شهرداری مسوول فنی معرفی کند اما معلوم نیست تا اجرایی شدن این قول‌ها، چقدر زمان صرف خواهد شد.
ورود سازمان محیط‌زیست به حیطه مسایلی نظیر ارایه مجوز برای ایجاد باغ‌وحش، بدون کسب نظر سازمان دامپزشکی، سلامت شهروندان را با مخاطرات جدی روبرو کرده است. باغ‌وحش‌هایی در جای جای تهران ایجاد شده که به طور حتم اصلاح ساختار آنها هزینه‌های مضاعفی را بر دوش ایجادکنندگان آن یعنی شهرداری خواهد گذاشت. این روند احتمال اصلاح ساختارها را بیش از گذشته دور از ذهن می‌کند چرا که اگر از ابتدا نظر دامپزشکی پرسیده می‌شد، شهرداری می‌توانست با صرف هزینه‌های کمتر، مجموعه‌ای بهداشتی در پارک‌ها ایجاد کند. معلوم نیست تا چه زمانی مردم تهران که به حیوانات نیز علاقه خاصی دارند از کنار این باغ‌وحش‌های غیراستاندارد عبور خواهند کرد تا شهرداری فرصت یابد مجموعه‌های غیر استاندارد کنار پارک‌ها را استانداردسازی کند. در حالی که اگر سازمان حفاظت محیط‌زیست از همان ابتدا کسب پروانه بهداشتی برای باغ‌وحش‌ها را یکی از ضروریات می‌دانست، دیگر سازمان دامپزشکی نظاره‌گر افتتاح مجموعه‌های غیر استاندارد در کنار پارک‌ها نبود. امروز دامپزشکی پس از افتتاح باغ‌وحش‌های حاشیه پارک‌ها متوجه وجود آنها می‌شود در حالی که باید نهادی باشد که از نخستین روزهای تصمیم‌گیری برای ساخت چنین مجموعه‌هایی، درگیر مساله می‌شد و با تاکید بر رعایت استانداردها، سلامت شهروندان را تامین کرد.
منبع: فصلنامه آینه دامپزشکی