قایسه‌ای بین میزان آلودگی موش‌ها به انگل توکسوپلاسما در 5 منطقه از پایتخت / رحیم مختاری خجسته
در سال گذشته برای نابودی موش‌ها 2میلیارد تومان اعتبار در نظر گرفته شد که بخشی از آن به اقدامات علمی اختصاصات یافت. در حال حاضر، شهرداری تهران با همکاری دانشگاه‌ها مشغول آمارگیری و بررسی وضعیت موش‌های شهر است تا درباره بهترین روش نابودی موش‌ها مطالعات و اقدامات لازم انجام شود و با به دست آوردن اطلاعات دقیق و علمی تصمیم درستی برای از بین بردن این جانوران موذی اتخاذ شود.
برای از بین‌بردن موش‌ها روش‌های مختلفی وجود دارد که بهسازی محیط، انجام کارهای عمرانی مانند نهرسازی و تخریب جوی‌های فرسوده، استفاده از سم و آموزش بهداشت و فرهنگ‌سازی برای مشارکت شهروندان نمونه آنهاست. مسوولان شهری معتقدند روش سمپاشی روش خوبی نیست، چون پس از مدتی بدن موش‌ها با سم تطبیق پیدا می‌کند و نسبت به آن مقاوم می‌شود. بنابراین هرچند وقت یک بار باید نوع سم‌ها را تغییر داد. ضمن اینکه سم ممکن است برای انسان‌ها هم مضر باشد. به عقیده آنها، این امر نیازمند مشارکت و همکاری شهروندان است و اگر مردم بهداشت محیط را رعایت کنند و زباله‌های خود را در زمان و مکان‌های مشخص بیرون قرار دهند نقش مهم و موثری در رفع این مشکل خواهند داشت.
این تحقیق با هدف بررسی میزان آلودگی موش‌های تهران به توکسوپلاسما و نشان دادن اهمیت بهداشتی این حیوان در برقراری چرخه بیماری انجام شده است. در این مطالعه 150 موش از پنج منطقه شمال، جنوب، مرکز، شرق و غرب تهران توسط تله‌های زنده‌گیر در مدت 8 ماه شکار شدند. نتایج نشان داد که 7/36 درصد موش‌های تهران دارای آلودگی به توکسوپلاسما هستند و بیشترین میزان آلودگی مربوط به جنوب و مرکز تهران با 7/11 درصد و کمترین میزان آلودگی در غرب تهران با 47/1 درصد است. این میزان آلودگی نمایانگر اهمیت وجود موش‌های رت وحشی در برقراری و ماندگاری چرخه زندگی این انگل است.
توکسوپلاسما چیست؟
توکسوپلاسموزیس عفونتی منتشر در جهان است که به وسیله تک‌یاخته درون سلولی توکسوپلاسما گوندی ایجاد می‌شود. از آنجایی که این تک‌یاخته انگلی در همه مکان‌ها وجود دارد، عفونت‌های انسانی در برخی جوامع تا صد درصد نیز گزارش شده است. طبق مطالعات انجام شده توکسوپلاسما عامل ایجاد تغییر در رفتارهای جوندگان است که از آن جمله می‌توان به کاهش تحرک، کاهش میزان یادگیری، ترس از نور، بروز وحشت و ترس و افزایش زمان انجام فعالیت‌های روزمره و افزایش زمان عکس‌العمل به محرک‌های محیطی اشاره کرد.
ارتباط موش‌ها با توکسوپلاسما
جوندگان کوچک نقش مهمی در چرخه زندگی توکسوپلاسما گوندی بازی می‌کنند و به عنوان یکی از عوامل آلوده شدن گربه‌های اهلی و وحشی مطرح هستند. در برخی نقاط جهان میزان آلودگی به توکسوپلاسما گوندی در جوندگان کوچک تا 73 درصد گزارش شده است. عفونت در جوندگان با بلع خاک، سبزی یا آب آلوده به کیست رخ می‌دهد. در بررسی‌های مختلف عفونت مادرزادی توکسوپلاسما گوندی در موش‌ها به میزان 37 درصد به اثبات رسیده است. طی دوره عفونت مزمن توکسوپلاسموزیس در موش‌ها، انتقال مادرزادی دیده شده است و 51 درصد انتقال مادرزادی نیز در ابتلا به عفونت حاد توکسوپلاسما گوندی گزارش شده است. بررسی‌ها نشان داده که عفونت با توکسوپلاسما منجر به تغییرات رفتاری در موش می‌شود به گونه‌ای که موش آلوده دارای ترس کمتر یا عدم ترس از گربه است. این تغییر رفتار در موش در جهت منافع انگل است زیرا با از بین رفتن ترس موش از گربه، موش به راحتی توسط گربه شکار شده و انگل توکسوپلاسما با این روش چرخه زندگی خود را در گربه به عنوان میزبان نهایی کامل خواهد کرد.
بررسی نتایج
در این مطالعه از 68 مورد سرم بررسی‌شده میزان 6/37 درصد آلودگی مشاهده شد. با توجه به نقش موش در چرخه توکسوپلاسما گوندی و انتقال آلودگی از مادر به جنین در موش‌ها اهمیت بهداشتی آنها در ماندگاری آلودگی توکسوپلاسما در جامعه بیشتر می‌شود. مجموع میزان 6/37 درصد آلودگی در شهر تهران و به خصوص آلودگی 7/11 درصد در جنوب و مرکز شهر تهران نمایانگر آلودگی پایدار توکسوپلاسما در سطح شهر است. با توجه به میزان آلودگی موش‌های شهر تهران و این نکته که موش‌های آلوده دچار تغییر رفتار شده و طعمه گربه‌ها می‌شوند و در نهایت باعث آلودگی آنها و باقی ماندن چرخه انتقال انگل به انسان می‌شوند باید در راستای مبارزه بهداشتی با این موش‌ها اقدام اساسی صورت گیرد تا از میزان در معرض خطر قرار گرفتن افراد به خصوص زنان باردار پیشگیری شود.
8 روش مبارزه با موش‌ها
1 مواد غذایی را در شیشه و ظروف در بسته قرار دهید.
2 زباله را در سطل دردار و در ارتفاع 45 سانتی‌متر بالاتر از زمین قرار دهید.
3 کاغذ و صابون و موادغذایی را خارج از دسترس موش‌ها قرار دهید.
4 سطوح مرطوب و آب‌های راکد را خشک کنید و از نشت آب در خانه پیشگیری کنید.
5 گونی‌های غلات را روی پایه قرار دهید و هر ماه‌گونی‌ها را جابه‌جا کنید.
6 سوراخ‌های بیشتر از 6 میلی‌متر را با سیمان و خرده شیشه پر کنید.
7 شاخه درخت‌هایی که نزدیک سقف است باید بریده شود تا موش به داخل ساختمان نیاید.
8 با نصب توری مناسب روی سوراخ تهویه و نصب کف‌شور و مجرای فاضلابرو از ورود موش به داخل خانه جلوگیری کنید.