صفحه نخست » رفتارشناسی عمومی » علمی

حنا درختچه ای است به بلندی ۶ـ ۵ متر که شاخه های آن متقابل، استوانه ای و اغلب پوشیده از تارهای خار مانند است. برگهای آن کامل، بیضی، نوک تیز، متقابل به طول ۳ـ ۲ سانتی متر، گلهای آن سفید رنگ معطر و گروهی.

به فارسی حنا و در کتب سنتی و به عربی حنا، الهناء رقون و رقان گویند و گل آن را فاغیه می نامند.
این درخچه گرمسیری در مراکش، مصر، تونس، الجزیره و در آسیا در هند، ایران و اغلب مناطق دیگر آسیا می روید و کاشته می شود.
در ایران در کرمان و بلوچستان بومی شده و کاشته می شود.
درختچه حنا باید آبیاری شود و از طریق قلمه و ریشه جوش و کاشت در اوایل بهار تکثیر می شود.
تکثیر آن از طریق کاشت بذر آن نیز انجام می شود. برداشت برگهای آن که محصول مستعمل آن است در هر سال ۳ ـ ۲ مرتبه در طول مدت از اواسط تابستان تا اواسط پاییز انجام می گیرد. برگهای حنا خشک شده و به صورت گرد درآمده و به بازار عرضه می شود.

در برگهای حنا گلوکوزید و ماده رنگی و هنوتانیک اسید وجود دارد. ماده رنگی آن به نام لاوسون مشابه با ۲ ـ هایدروکسی، آلفا، نافتوکینون است.
طبق بررسی های دیگری گزارش شده که در برگهای آن یک ماده اوکسی، نافتوکنیون به نام لاوسن وجود دارد. این ماده دارای خاصیت آنتی بیوتیک می باشد. گلهای آن معروف است که خواب آور عمیق است.
اسانس روغنی که از گلهای آن گرفته می شود دارای آلفا، یونون و بتا. یونون است که بتا. یونون جزء اعظم آن را تشکیل می دهد.

در هند و چین از برگهای آن برای معالجه جذام، یرقان، شوره سر استفاده می شود.دم کرده برگهای حنا را مانند چای به زنها در موقع وضع حمل می دهند. جوشانده ریشه آن مدر است و برای نرم کردن سینه و برونشیت نافع است.
در شبه جزیره مالایا از له کرده برگهای تازه آن به صورت ضماد در موارد سوزش پا که منشأ بیماری بری بری و کمبود ویتامین b باشد و همچنین برای معالجه ناراحتی های پوستی استفاده می کنند و به علاوه برای جوش و کورک و زخمهای ختنه و رماتیسم و بزرگ شدن معده به کار می رود.
از جوشانده برگهای حنا به صورت غرغره برای رفع پیله دندان استفاده می شود. در مصرف داخلی برای کاهش درد معده بعد از زایمان و همچنین برای رفع خشونت صدا تجویز می شود.
(توجه: مصرف داخلی گیاه علف دندان چون خراش دهنده و خطرناک است از نظر میزان و مورد مصرف و ضرورت مصرف و مراقبت در عوارض احتمالی باید حتماً نظیر هر داروی غیر مجاز مصرف داخلی با توصیه و زیر نظر پزشک باشد.)
ریشه قابض حنا را خشک کرده، خرد کرده و نرم کوبیده و برای معالجه جوش و کورک سر بچه ها به سر آنها می مالند. ضمناً برای معالجه ناراحتی های چشم نیز به کار می رود.
در اندونزی از خمیر برگهای له شده آن برای معالجه عفونت چرکی نرمه بند دور انگشت دست و سایر بیماری های ناخن و همچنین برای رفع هرپس استفاده می شود. و از میوه های خیلی نارس آن مرهمی درست می کنند که برای رفع خارش مفید است.
در فیلیپین روغن و مرهمی که از برگهای حنا درست می کنند برای نرم کردن زخمها و التیام زخم و ضرب خوردگی و رفع خون مردگی به کار می رود. برگ آن را دم کرده مانند چای می خورند، از اضافه وزن جلوگیری می کند و پمادی که از میوه های جوان آن درست می کنند برای رفع خارش روی پوست می مالند که خیلی مفید است.
حنا از نظر طبیعت طبق رأی حکمای طب سنتی ایران مرکب القوی مایل به سردی و خشک است. عده ای آن را گرم و خشک نیز گفته اند.
از نظر خواص معتقدند که برای بیماری های سر و چشم و دهان مفید است. ضماد برگ آن با برگ گردو(نصف و نصف) برای سردرد نافع است و اگر با سرکه بر پیشانی مالیده شود رفع سردرد می کند.
مالیدن برگهای له شده آن با روغن زیتون برای رشد موی سر نافع است، خصوصاً اگر با آب گشنیز مخلوط شده باشد.
غرغره آن با آب دم کرده برگ آن برای زخمهای دهان مفید است. خوردن دو گرم آن و یا خوردن آب خیس کرده ۵۰ گرم آن برای یرقان، طحال، سنگ کلیه، مثانه و سختی ادرار نافع است. برای رویانیدن ناخن اصلی به جای ناخن کج اثر خوب دارد.
اگر آن را در آب خیس کرده و آب خیس کرده آن را با شکر بخورند، برای آغاز جذام مفید است و اگر این رژیم یک ماه ادامه یابد جذام تازه شروع شده، به کلی مرتفع می شود. شست و شوی پوست با آب دم کرده آن برای سوختگی آتش مفید است و مالیدن آن برای ورمهای گرم که زردآب از آن خارج می شود نافع است و با روغن گل برای رفع جرب مجرب است.
اگر از برگ خشک کوبیده آن با پیه ضماد درست کنند، برای التیام زخم گوشه ناخن مفید است.
اگر ۵ گرم از گل آن را با ۱۰۰ گرم آب و عسل مخلوط کرده و بخورند برای رفع انواع سردرد و خشک کردن رطوبت مفید است.
روغن گل حنا که آن را «دهن الفاعیه» نامند و مانند گل سرخ تهیه می کنند گرم و محلل مقوی مو برای روشنی و درخشانی رنگ چهره نافع است.
حنا مضر حلق و ریه است، از این نظر باید با کتیرا خورده شود. مقدار خوراک آن تا ۵ گرم است و اگر از آن بیشترخورده شود خطرناک و اسراف موجب هلاکت می شود.
در مدارک طبی دیگر اطبای معروف ایران مقدار خوراک از ساییده برگ آن را ۵/۲ گرم و خیس کرده در آب تا ۳۵ گرم برگ هم می توان مصرف نمود و به تدریج آن را خورد. به طوری که هر بار کمتر از ۵/۲ گرم از برگ آن مصرف داخلی شود.
حنا برای رفع عرق بدبوی پا بسیار موثر است.
از ساییده برگ آن که در بازار حنا گفته می شود برای رنگ کردن مو استفاده می شود و جزء قابل ملاحظه ای از مواد رنگ کردن مو تجارتی می باشد.
توضیح: از برگهای خشک شده گیاه نیل که به صورت گرد درآمده باشد، مخلوط با برگ حنا گردی به نام رنگ و حنا درست می کنند که برای رنگ کزدن مو به کار می رود.