آيا تا به حال برايتان پيش آمده كه يك روز صبح از خواب بلند شويد و خود را در آينه ببينيد و ناگهان با صورتي پف‌آلود مواجه شويد يا هنگام وارد كردن انگشتر يا حلقه به داخل انگشتان متوجه تنگي آن شويد.
يا اين‌كه هنگام پوشيدن كفش، فشردگي در ناحيه قوزك پا احساس كنيد؟ برخي افراد وقتي با اين علائم مواجه مي‌شوند آن را نشانه‌هايي از كم‌خوابي يا پرخوابي دانسته و بي‌خيال آن مي‌شوند؛ اما در مقابل كساني هم هستند كه موشكافانه اين علائم را بررسي كرده و علت اصلي آن را مي‌يابند.
التهاب بيني و گونه‌ها، پف‌آلودگي و سياهي دور چشم و تورم ساير نقاط بدن، همگي نشان‌دهنده احتباس آب و مواد زائد در بافت‌هاي نرم بدن است. متهم رديف اول آن هم سديم موجود در نمك سفره است. سديم و پتاسيم؛ همزمان نقش مهم و اساسي در حفظ تعادل آب بدن دارد.
سديم سبب جذب آب به درون سلول‌ها شده و پتاسيم به دفع مولكول‌هاي آب و مواد زائد از درون سلول‌ها كمك مي‌كند. هنگامي كه ميزان دريافت سديم بالا رود، آب و مواد زائد در بافت‌هاي نرم بدن بخصوص صورت و زير چشم‌ها محبوس شده و ورم و پف‌آلودگي به وجود مي‌آيد. حال اگر به اين علائم توجهي نشود پرفشاري خون، سرگيجه، منگي، تنگي نفس، گرفتگي ماهيچه‌ها و در موارد شديدتر بروز بيماري‌هاي كليوي و كبدي، نارسايي قلبي ـ عروقي، استئوپروز (پوكي استخوان)، اضافه وزن و مشكلات عصبي تظاهر مي‌كند. به گفته كارشناسان تغذيه، مقدار مناسب نمك طعام دريافتي 3 گرم (حدود يك قاشق چايخوري) در روز است.
بر اساس تحقيقات انجام شده در ايران، اين ميزان 3 تا 4 برابر بيشتر از مقدار استاندارد آن گزارش شده است. خوب است بدانيد غذاهايي كه به طور طبيعي روزانه در 3 وعده مصرف مي‌شوند حاوي سديم بوده و نياز بدن به اين عنصر را تامين خواهد كرد و ديگر به افزودن نمك به غذاي در حال پخت يا استفاده از نمك سفره نياز نيست.
مواد پروتئيني همچون انواع گوشت‌ها در مقايسه با سبزيجات، ميوه‌ها و غلات از سديم بيشتري برخوردار بوده كه اين ميزان در فرآورده‌هاي گوشتي مانند سوسيس و كالباس چند برابر بيشتر خواهد بود.
اين را هم بدانيد كه برخي بيسكويت‌ها، غلات آماده صبحانه، كيك‌هاي حاوي جوش شيرين و برخي افزودني‌ها و نگهدارنده‌هاي موجود در نوشابه‌ها و تنقلات حاوي مقدار زيادي نمك است كه به دليل اختلاط با تركيباتي چون شكر، نشاسته و پودر ذرت مقدار زياد نمك آنها مشخص نبوده و شور نيست. اين محصولات در گروه مواد غذايي با نمك مخفي قرار دارد و براي افراد مبتلا به پرفشاري خون و بيماران كليوي محدوديت مصرف دارد.
محصولات صنعتي كه در جدول تغذيه‌اي درج شده روي برچسب آنها در هر 100 گرم حاوي 5/1 تا 3 گرم نمك باشد، از گروه غذاهاي پرنمك و آنهايي كه در هر100گرم تنها حاوي 3/0 گرم نمك باشد، از جمله غذاهاي كم‌نمك به شمار مي‌رود، اما اين پرسش مطرح است، نمك‌هايي را كه اين روزها با عناوين نمك رژيمي، نمك دريا و نمك ميوه در بازار عرضه مي‌شود، مي‌توان جايگزين نمك طعام كرد؟
در مصرف نمك رژيمي افراط نكنيد
اين روزها در اكثر فروشگاه‌ها و مغازه‌هاي مواد غذايي نمك‌هايي با نام نمك رژيمي عرضه مي‌شود. افراد زيادي هم به اين تصور كه اين نمك‌ها صد درصد رژيمي و فاقد سديم هستند آن را به مقدار زياد استفاده كرده و حتي به ديگران هم توصيه مي‌كنند، اما بايد بدانيد اين محصول فاقد سديم نيست. نمك‌هاي رژيمي، نمك‌هايي كم سديم هستند كه تنها 50 درصد از سديم نمك طعام حذف و پتاسيم جايگزين آن شده است. پتاسيم همانند نمك شور بوده، اما پس طعم تلخي دارد و به همين دليل نمي‌توان آن را كامل جايگزين سديم كرد. بد نيست بدانيد در انواعي از اين محصول ميزان سديم كمتر يا بيشتر از 50 درصد بوده كه با مطالعه برچسب آن مي‌توان به اين ميزان پي برد.
افراد ديابتي و كساني كه پرفشاري خون دارند، اين محصول را بايد تحت نظر پزشك مربوط مصرف كنند. مصرف اين محصول براي مبتلايان به نارسايي كليوي توصيه نمي‌شود؛ چراكه دفع سديم و پتاسيم از طريق كليه‌ها بوده و احتمال دارد اختلالاتي در عملكرد كليه اين بيماران ايجاد شود.
از ماهيت اصلي نمك ميوه مطمئن شويد
ميوه‌ها پتاسيم زيادي دارد. بنابراين اگر عصاره ميوه يا پودر ميوه خشك يا كلريد پتاسيم استخراج شده از ميوه به عنوان نمك ميوه عرضه شود، مصرف آن بلامانع است، چراكه فاقد سديم بوده و مضرات آن را ندارد، اما به دليل آن كه اين نمك هنوز به طور رايج در اختيار همگان قرار نگرفته و قيمت بالايي دارد، اغلب با نام نمك ميوه، اما ماهيت نمك طعام عرضه مي‌شود. بنابراين اول از ماهيت اصلي اين نمك مطمئن شويد و سپس آن را خريداري كنيد.
نمك دريا هم فشار خون را بالا مي‌برد
مدتي است كه از گوشه و كنار تبليغاتي مي‌شنويم كه نمك دريايي خاصيت درماني داشته و مي‌تواند پرفشاري خون را بهبود بخشد، اما بايد بدانيد اين تبليغات حقيقت ندارد. گرچه نمك دريا در مقايسه با نمك سفره به دليل آن كه از اعماق دريا استخراج مي‌شود، املاح معدني بويژه يد زيادتري داشته و سالم‌تر و طعم‌دارتر از نمك سفره (معدن) است، اما از نظر ميزان سديم با نمك طعام برابري كرده و مصرف زياد و مستمر آن باعث ازدياد فشار خون و عوارض ناشي از آن شده و براي سلامتي دردسرساز است.
نمك معدن همان نمك سفره است
اين نمك از معادن نمك به صورت خشك استخراج و تصفيه مي‌شود و از نظر يد بسيار فقير است. درصد ناخالصي‌هايي همچون گچ، منيزيم، شن و ماسه و همچنين فلزات سنگين مانند سرب، جيوه و ارسنيك آن در مقايسه با نمك دريا بسيار بالاست. جالب است بدانيد نمك‌هايي كه شوري كمتري دارد، اغلب حاوي مقدار بالايي گچ و املاح نامحلول بوده و مي‌تواند باعث بروز ناراحتي‌هاي گوارشي، كليوي و كبدي شود.
بهترين نمك محصولي است كه داراي مشخصه تصفيه و تبلور مجدد باشد، رنگ آن سفيد، دانه‌بندي آن كروي، يددار و داراي مهر استاندارد، مجوز بهداشت و تاريخ مصرف باشد.