سنا و پیشگیری
سنا یکی از معروفترین داروهای گیاهی است که سوء مصرف از آن بسیار شایعتر از مصرف صحیح آن است سنا در پیشگیری از بروز
* یبوست
* اگزمای فصلی
* رماتیسم
موثر میباشد.
خانواده:
Caesalpinaceous
پراکندگی:
نوع بومیaculifolia آفریقای شمالی و نوع angustifolia بومی‌هند است.
بخشهای مورد استفاده:
برگ و میوه که برگ آن موثرتر است.
ترکیبات شیمیایی:
آنترانوییدها Anthranoids ( سنوزایدSennoside A,B) گلیکوزید انتراکینولونAnthraquinone glycoside ونمک های تارتاریک اسید Tartaric acid salts (موسیلاژ )
خواص:
* جلوگیری از بازجذب آب و املاح از روده:با افزایش میزان املاح معدنی در روده(الکترولیتها) و جلوگیری از بازجذب آب حجم مدفوع افزایش یافته و منجر به اسهال میشود.
* افزایش ترشح کلر به داخل روده: افزایش ترشح کلر منجر به اسهال ترشحی میشود.
* افزایش حرکات روده
موارد مصرف:
پیشگیری
* از بروز یبوست: در افرادی که کوتاه مدت باید اجابت مزاج نرم داشته باشند (مثل بواسیر و شقاق )
درمان
* یبوست: ازمسهل‌هایی است که بصورت خوراکی در عرض 5تا7ساعت اثرش ظاهر میشود. {(خوراکی) معادل وکمکی}
* چاقی: در رژیمهای لاغری از این گیاه استفاده و سوء استفاده میشود.{(خوراکی) کمکی}
* رماتیسم: در درمانهای رماتیسم بعنوان پاک‌کننده بدن از مواد زاید همراه با داروهای دیگر در دوره‌های کوتاه مدت مورد مصرف دارد.Anti dyscratic therapy {(خوراکی ) کمکی}
* اگزما : بعنوان پاک‌کننده بدن از مواد زاید در کوتاه مدت استفاده میگردد. {(خوراکی) کمکی}
موارد احتیاط ومنع مصرف :
* در انسداد روده منع مصرف دارد.
* در التهاب دستگاه گوارش مثل ورم معده، ورم روده، روده تحریک‌پذیر ممنوع است.
* در بیرون‌زدگی مقعد و بواسیر مصرف سنا با دز کم و با احتیاط مجاز است چرا که تحریک شدید روده منجر به بیرون‌زدگی بیشتر مقعد و یا گیر افتادن بواسیر میشود.
* مصرف بیش از 8-10 روز منجر به اختلالات آب و املاح میگردد.
* در بچه های زیر 12 سال احتمال اختلال آب و املاح بیشتر بوده و بهتر است از مسهل‌های دیگر استفاده شود.
* در رژیمهای لاغری با توجه به محدودیت‌های غذایی توام باعث تشدید اختلالات آب و املاح میگردد لذا باید کوتاه مدت‌تر و با احتیاط مصرف گردد.
* در بیماران قلبی و کلیوی که نسبت به بقیه به تغییرات املاح و آب حساسییت بیشتری دارند سنا حتی در دوره‌های کوتاه مدت نیز توصیه نمی‌شود.
* در افراد مسن جدار روده ضعیفتر است و احتمال وجود انسداد نسبی بیشتر میباشد مخصوصاً در بیمارانی با سابقه ورم التهابی روده ( کولیت اولسروز Ulcerative Colitis بیماری کرونCrohn Disease) منع مصرف مطلق دارد چرا که می‌تواند منجر به بروز بیماری کولون بزرگ شده و سمیToxic Mega Colon گردد که بواسطه افزایش حجم در نقطه‌ای از روده که جدار آن ضعیف بروز میکند ومیتواند منجر به پارگی روده عفونت حفره شکم و حتی مرگ گردد.
تداخلات دارویی:
* سنوزایدها ممکن است آسیب کلیوی ناشی از مسکن‌ها و کم‌آبی ناشی از آنها را تشدید نمایند لذا از مصرف توام اآنها بخصوص در بیماران کلیوی باید اجتناب کرد.
* سنا با کوتاه نمودن زمان حضور داروها در روده از جذب کامل ْآنها جلوگیری میکند.
* بدلیل دفع پتاسیم از مصرف توام آن با داروهایی که تغییرات پتاسیم تاثیر زیادی در عملکرد یا احتمال سمیت دارو دارد اجتناب باید کرد. {مثل دیگوگسین و داروهای ضد اختلال ضربان قلب}
* مصرف توام با ادرار آور‌های تیازیدی ( هیدروکلروتیازید(Hydrochlorothiaside ومخصوصاً مدر لوپ( فورسمایدForesmide) باعث افزایش احتمال کمبود پتاسیم و دیگر املاح و آب بدن میگردد.
* در کسانیکه داروهای جلوگیری از بارداری مصرف می‌کنند با کاهش سطح استروژن منجر به اختلال عملکرد دارو میشود.
* در مصرف توام با ایندومتاسین Indomethacen اثر گیاه کاهش می‌یابد.
* در حضور نیفدیپین Nifedipine بعلت بسته بودن کانالهای کلسیمی اثر سنا مهار میگردد.
* با اختلال در تجمع پلاکتی منجر به افزایش احتمال خونریزی در حضور وارفارین میگردد.
مصرف در دوران بارداری:
با توجه به اثرات تحریکی بافت رحم و احتمال ایجاد ناهنجاریهای ژنتیکی و از طرفی اثرات تسکین دهنده انقباضات رحمی و اثر ملینی مناسبی که برای زنان باردار دارد مصرف آن زیر نظر پزشک مجاز است.
مصرف در دوران شیردهی:
در مواردی که بیش از حد استفاده شود اثرات ملینی بر شیرخوار دارد.
Anti dyscratic therapy
در رژیم‌هایی که برای درمان رماتیسم و درماتیت در گیاه درمانی در نظر گرفته میشود پاکسازی بدن از مواد زاید و سپس تحریک و تنظیم متابولیسم طبیعی بدن مد نظر میباشد در این راه از سه عنصر در درمان استفاده میشود.
1) آنتی دیسکراتیک Anti dyscratic، گزنه، گل قاصدک ....
2) مسهل Laxative ، سنا، ریوند .....
3) معتدل کنندهCarminative ، رازیانه، بادرنجبویه