صفحه نخست » بخش تخصصی » مقالات تخصصی » پزشکی

برخی زنان در طول سال های باروری خود مستعد ابتلا به اختلالات خواب هستند. اختلال شایع خواب در زنان تا سال های اخیر مورد توجه قرار نگرفته بود و چند سالی است که شرکت های داروسازی به فکر رفع اختلالات خواب در زنان افتاده اند.

عوامل متعددی در خواب زنان تاثیر می گذارند:
تغییر میزان ترشح هورمون های زنانه، استرس، بیماری، روش زندگی و محیط خواب از جمله عواملی هستند که در خواب زنان تاثیر می گذارند.

نوسانات هورمونی:
نوسانات هورمونی مرتبط با قاعدگی معمولا بر الگوهای خواب، حالات و نحوه واکنش نسبت به استرس اثر می گذارند. بسیاری از زنان پیش از قاعدگی دچار اختلالات خواب می شوند. سخت به خواب رفتن و از خواب برخاستن، راه رفتن در خواب و خواب آلودگی در طی روز، همگی با تغییرات هورمونی پیش از قاعدگی ارتباط دارند. بی خوابی یکی از شایع ترین علائم سندروم پیش از قاعدگی (PMS ) زنان است.

حاملگی:
حاملگی نیز ممکن است خواب را مختل کند. در سه ماه اول بارداری زنان به خواب بیشتری نیاز دارند و معمولا در طول روز احساس خواب آلودگی می کنند. در سه ماهه دوم، وضعیت خواب بهتر می شود. اما در سه ماهه سوم زنان کمتر می خوابند و بیشتر بیدارند.

شایع ترین دلایل بروز اختلال خواب در این دوران عبارت اند از:
دفع مکرر ادرار، سوزش سر دل، احساس ناخوشی عمومی، حرکات جنین، کمردرد، گرفتگی عضلات پا و کابوس های شبانه. تورم حفره های بینی نیز ممکن است باعث خروپف و وقفه تنفسی شبانه در دوران حاملگی شود.

شایع ترین اختلال خواب در زنان بی خوابی مفرط است، یعنی سخت به خواب رفتن و تداوم نیافتن خواب، یا زود بیدار شدن و ناتوانی در از سرگرفتن خواب

استرس های روانی- اجتماعی:
شاید بتوان گفت که استرس های روانی- اجتماعی بیشتر از تغییرات هورمونی مانع خواب می شوند. بسیاری از زنان جوان، برای سازگار شدن با شرایط کاری و نقش های مادری و همسری، کمتر می خوابند و به ناچار خستگی و سایر عوارض خواب ناکافی را نادیده می گیرند. در حدود ۳۰ درصد از زنان شاغل دچار اختلالات خواب هستند.

افزایش سن:
مشکلات مربوط به خواب در زنان بالای ۴۰ سال بیشتر است. با افزایش سن، بروز تغییرات فیزیکی و هورمونی در بدن زنان، خواب آنان را سبک تر می کند. اختلالات خواب در دوران یائسگی به مراتب شایع تر است.

زنان اغلب در طول شب بیدار و در طول روز خسته ترند. گرگرفتگی و تعریق شبانه ناشی از پایین بودن سطح استروژن نیز ممکن است این مشکلات را تشدید کنند. خرناس کشیدن در زنان یائسه شایع تر است و می تواند خوابشان را مختل کند.

زنان در دوره بعد از یائسگی خواب سبک تری دارند و دفعات بیشتری در طول شب از خواب بیدار می شوند. درد، غم و غصه، نگرانی، مصرف بعضی داروها و مشکلات تنفسی نیز می توانند در زنان یائسه اختلالات خواب ایجاد کنند.

نوع شغل و شیوه زندگی:
نوع شغل و شیوه زندگی نیز می تواند در بروز اختلالات اولیه خواب دخیل باشد. زنان شاغل در شیفت های چرخشی و شبانه احتمالا مشکلات خواب را تجربه می کنند.

مصرف کافئین، نیکوتین و داروهای محرک:
مصرف کافئین، نیکوتین یا سایر داروهای محرک در حوالی ساعات خواب ممکن است مانع از به خواب رفتن شود. الکل هم می تواند باعث از هم گسیختگی خواب و کابوس های شبانه شود.

افسردگی و اضطراب:
افسردگی و اضطراب در زنان شایع تر از مردان است و می تواند باعث اختلالات خواب شود. بروز این تغییرات روانی در برخی از زنان با چرخه قاعدگی مرتبط است. اضطراب مانع از شروع خواب و افسردگی موجب بسیار زود بیدار شدن از خواب می شود.

اضافه وزن:
اضافه وزن و چاقی احتمال ابتلای زنان به اختلالات خواب را افزایش می دهد.

سندرم پای بی قرار
شایع ترین اختلال خواب در زنان
شایع ترین اختلال خواب در زنان بی خوابی مفرط است، یعنی سخت به خواب رفتن و تداوم نیافتن خواب، یا زود بیدار شدن و ناتوانی در از سرگرفتن خواب. سایر اختلالات متداول خواب شامل اختلال تنفسی در حین خواب، سندروم پاهای بی قرار، اختلال حرکتی دوره ای اندام ها و حمله خواب است.

اختلال تنفسی در حین خواب:
اختلال تنفسی در حین خواب (وقفه تنفسی) با خرناس های بلند، تنفس منقطع، خواب منقطع و خواب آلودگی در طی روز همراه است.

سندروم پاهای بی قرار و اختلال حرکتی دوره ای اندام ها:
سندروم پاهای بی قرار و اختلال حرکتی دوره ای اندام ها نیز می توانند خواب را عمیقا مختل کنند. عوامل ایجادکننده این اختلالات ناشناخته اند. سندروم پاهای بی قرار با احساس ناراحتی و خستگی در پاها پیش از شروع خواب همراه است که با حرکت دادن آنها تسکین می یابد.

اختلال حرکتی دوره ای اندام ها باعث حرکات دوره ای پا می شود و فرد را از خواب بازمی دارد. هر دو این اختلالات ممکن است باعث بی خوابی مفرط شوند و در افراد مسن شایع ترند.

حمله خواب یا نارکولپسى:
حمله خواب میل شدید و مقاومت ناپذیر نسبت به خواب است و باعث خواب آلودگی بیش از اندازه در طول روز می شود. بیماران دچار حمله خواب اغلب خواب منقطعی دارند.

نشانگان خوردن شبانه:
بیماران سه یا چهار بار در طول شب بیدار مى شوند و احساس مى کنند که مجبورند چیزى بخورند. الگوى ترشح هورمونى این افراد غیرعادى است. سطوح بالاى کورتیزول که هورمون استرس محسوب مى شود، افزایش کمتر از حد طبیعى ملاتونین به هنگام شب و سطوح پایین لپتین که هورمون مهار کننده اشتها است.

علائم اختلالات خواب در زنان
اختلالات خواب در زنان دارای سه علامت شایع است که معمولا همزمان با یکدیگر بروز می کنند:

مشکل در شروع خواب:
این مشکل در زنان جوان شایع تر است و غالبا با اختلالات اضطرابی و داشتن زندگی پراسترس مرتبط است.

مشکل در ادامه خواب:
بیدار شدن های مکرر بیشتر در زنان مسن شایع است. این علامت ممکن است نشانه اختلال حرکتی دوره ای اندام ها باشد. ورم مفاصل، درد و بی قراری در سه ماه آخر بارداری نیز ممکن است باعث بیدار شدن های متعدد شود.

خواب آلودگی بیش از اندازه در طول روز:
در زنان مسن تر و یائسه، اختلال حرکتی دوره ای اندام ها و وقفه تنفسی حین خواب ممکن است به خواب آلودگی بیش از اندازه در طول روز منجر شود. در زنان جوان تر، محرومیت از خواب و حمله خواب بیشتر باعث خواب آلودگی شدید روزانه می شود.

پیشگیری از سرطان با خواب آرام
یافته ‌های دانشمندان حاکی است خواب آرام از ابتلا به سرطان پیشگیری می‌ کند.
هرگونه اختلال در خواب باعث برهم ریختگی توازن هورمون ها شده و با اختلال در توازن هورمون ها زمینه بروز سرطان ایجاد می شود.

هورمون های کورتیزول، استروژن و ملاتونین در تشخیص ابتلای شخص به سرطان نقش اساسی دارند.

هورمون کورتیزول عامل اصلی تنش در بدن است که به تنظیم دستگاه های دفاعی بدن کمک کرده و میزان آن صبح افزایش و به هنگام خواب کاهش می ‌یابد.

همچنین در زنان مبتلا به سرطان سینه میزان کورتیزول عصر هنگام بسیار بالاتر است و تنش های ناشی از بدخوابی در توازن این هورمون ها اختلال به وجود می ‌آورد.

هورمون ملاتونین در هنگام خواب ترشح می‌ شود و در گردش خون مؤثر بوده و از نابودی وراثتی DNAجلوگیری می‌ کند.

نابودی DNA به رشد سرطان منجر می ‌شود و تولید هورمون استروژن را کند می‌ کند که این کند شدن جلوی رشد غدد سرطانی سینه و تخمدان را می ‌گیرد.

پژوهشگران دریافته ‌اند زنانی که شب کار هستند و یا زیاد در شب نشینی‌ ها شرکت می ‌کنند به سبب اختلال در خواب،‌ میزان ترشح هورمون ملاتونین بدن شان کم می ‌شود و این کاهش، افزایش هورمون استروژن را در پی دارد در نتیجه درصد ابتلای آن ها به سرطان سینه افزایش می یابد.