در سال هاي اخير، در چندين کشور مختلف، از يونفرها در تغذيه گاوهاي شيري جهت افزايش عملکرد توليد شير و افزايش توان ايمني بدن استفاده مي شود، ولي همچنان در کشور ايالات متحده، استفاده از يونفرها ممنوع مي باشد. يونفرها علاوه بر اثرات روي توليد شير، و پاسخ ايمني بدن روي ترکيبات شير، عملکرد توليد شير، و وضعيت سلامتي دام و توان توليد مثلي آنها نيز موثر است. در شکمبه يونفرها با تاثير روي باکتريها شکمبه اي ( به خصوص باکتريهاي گرم مثبت) شرايط تخمير شکمبه اي را تغيير داده، و با افزايش انرژي و توليد نيتروزن در شکمبه، شرايط بهتري را براي دام ها فراهم مي نمايند. يونفرها همچنين باعث، کاهش غذاي مصرفي در دام ها مي شوند. که مي توان با افزايش تعداد دفعات خوراک دهي اقدام به جبران آن نمود. با استفاده از يونفرها در تغذيه گاوهاي شيري، نسبت پروپيونات به عنوان پيش ساز گلوکز بالا رفته که با عث تعديل بالانس منفي انرژي در گاوهاي تازه زا مي شود. در نتيجه بالانس منفي انرژي در گاوهاي تازه زا، توليد شير و توان ايمني بدن، و عملکرد دام بهتر خواهد شد و در عوض آن بروز بيماريهاي متابوليکي نيز کاهش مي يابد. ..
يوينفرها ابتدا جهت درمان بيماري کوکسيديوز در طيور مورد استفاده قرار گرفت (Richardson et.al, 1976) در اواسط 1970 از يونفرها جهت تغذيه نشخوارکنندگان، استفاده مي شد که باعث بهبود رشد، عملکرد دام، و سلامتي آن مي شد. (Russell and strobel 1989) انواعي از يونفرها که امروز در تغذيه گاوهاي شيري مورد استفاده قرار مي گيرد عبارتند از موننسين (monensin)، لاسالوسيد (lasalocid)، تتروزين (tetronasin)، سالينومايسين (salinomycin)، ليزوسلين (lysocellin)، ناراسين (narasin)، نيگرسين (nigricin)، ليدلومايسين (laidlomysin) و والينومايسين (valinomycin) مي باشد.
در اواخر 1970 و اوايل 1980 در چندين کشور از يونفرها در تغذيه گاوهاي شيري جهت افزايش توليد شير و توان ايمني بدن استفاده کردند، اين کشورها شامل استراليا، آرژانتين، نيوزلند، و افريقاي جنوبي بود. با تحقيقات بيشتر در اين زمينه، در کانادا از کپسولهاي کروي موننسين (CRC) جهت جلوگيري از کتوز باليني در گاوهاي شيري استفاده شد(duffield and bagg 2000). همجنين اطلاعات جمع آوري شده، در اين زمينه نشان مي دهد که در گوشت و شير حيوانات تيمار شده با موننسين جهت مصرف انساني قابليت بهتري دارند. همچنين در تحقيق ديگري مشخص شد که ميزان استفاده از موننسين در تغذيه گاوهاي شيري در محدوده 278 تا 1125 ميلي گرم در روز براي هر گاو مي باشد، و تا اين محدوده موننسين در شير اين دام ها ابقا نمي شود.
..
انواع يونفرها و نحوه اثر آنها:
يونفرها (IOP) ترکيباتي ليپوليک (Lipophilic) هستند که براي بسياري از باکتريها، پروتوزوا، قارچها و موجودات آلي سمي و کشنده مي باشند (Russel and strobel 1989) سميت اين ترکيبات به خاطر نفوذ اين ترکيبات به غشا سلولي و تغييرات بار يوني در داخل آنها مي باشد. يونفرها با اتصال به بارهاي مثبت و حمل آنها ( سديم، پتاسيم، منيزيوم و کلسيم) به داخل غشا سلولي نفوذ کرده و با تغييرات بار يوني داخل سلولها باعث مرگ آنها مي شود. اين ترکيبات به عنوان افزودني (addative) به غذاي دام ها افزوده مي شوند. بعضي از يونفرها مانند نيگرسين، و موننسين به عنوان antiport هستند ( يعني به محض ورود يونهاي تک ظرفيتي به درون سلولها آن را با H درون سلول مبادله مي کنند) در حالي که ديگر يونفرها مانند والينومايسين، به صورت uniporte مي باشند، يعني کاتيونها را به داخل سلول برده، بدون اينکه با يون هيدروژن مبادله کنند، به علاوه يونفرهايي که به اين گروه تعلق دارند، به کاتيونهاي خاصي اتصال پيدا مي کنند به عنوان مثال موننسين به يون سديم اتصال مي يابد و مي تواند با يون پتاسيم نيز باند شود، و به طور کلي با کاتيون هاي تک ظرفيتي مانند سديم و پتاسيم باند مي شود و برعکس تترونازين (tetronasin) تمايل به اتصال به کاتيون هاي دو ظرفيتي مانند کلسيم و منيزيوم دارد، يونفرها با تغيير بار يوني و به هم زدن سيستم و فعاليت پمپ سديم- پتاسيم و پمپ هيدروژن باعث تغيير بار يوني سلولها مي شود. و باعث ماندگاري بيشتر کاتيون ها در سلول و افزايش PH آنها مي شود. حساسيت
انواع باکتريها به يونفرها متفاوت مي باشد، باکتريهاي گرم منفي داراي ترکيبات پيچيده اي در ساختار خود بوده که مانع از نفوذ يونفرها به داخل آنها مي شود، در عوض باکتريهاي گرم مثبت حساسيت بيشتري به يونفرها داشته و به سرعت از بين مي روند.
..
تاثير يونفرها روي متابوليت هاي توليدي در شکمبه:
باکتريهاي شکمبه در يک محيط بي هوازي قرار دارند، و با تخمير کربوهيدرات ها و پروتيين هاي غذايي انرژي و مواد مغذي مورد نياز خود را جهت رشد و نگهداري به دست مي آورند. بعضي از محصولات حاصل از تخمير شکمبه اي شامل اسيدهاي چرب فرار (VFA) و پروتيين هاي ميکروبي به عنوان اصلي ترين ماده مغذي دام محسوب مي شوند در مقابل ديگر محصولات تخميري شکمبه اي مانند گرما، متان، و آمونياک مي توانند به مقدار کمتري انرژي در اختيار دام قرار دهند، و بيشتر به شکل غير قابل استفاده به محيط وارد مي شوند. باکتريهاي گرم مثبت موجود در شکمبه، محصولاتي همچون استات، بوتيرات، فومارات، لاکتات، و هيدروژن و آمونياک توليد مي کنند. بيشتر اين محصولات به صورت، جفت و همراه با توليد متان در شکمبه توليد مي شوند. در طرف ديگر باکتريهاي گرم منفي موجود در شکمبه با استفاده از تخمير شکمبه اي اقدام به توليد پروپيونات و سوکسينات مي کنند، زماني که به هر دليلي اين گروه، از باکتريها در شکمبه غالب شوند، متان کمتري توليد مي شوند، به علت کاهش ميزان فومارات و هيدروژن در شکمبه مي باشد. بنابراين مهمترين مزيت استفاده از يونفرها در شکمبه، بالا بردن نسبت پروپيونات به استات در شکمبه مي باشد، که در نتيجه آن توليد متان در شکمبه کاهش مي يابد.
..
باکتريهاي توليد کننده اسيد لاکتيک (megasphaera elsdnii and selenomonas ruminanti) نسبت به يونفرها حساس بوده، و توليد اسيد لاکتيک کاهش مي يابد و از طرف ديگر با فعال نمودن مسير آکريليک (acrylate pathway) توليد پروپيونات را از لاکتات افزايش مي دهد. وجود اسيد لاکتيک بالا در شکمبه احتمال بروز اسيدوز را افزايش مي دهد و باعث کاهش شديد pH شکمبه مي شود. بنابراين مي توان با استفاده از يونفرها، تا حدودي خطر ابتلا به اين بيماري متابوليکي را در دام ها کاهش داد. هر چند که ثابت شده که زماني که pH شکمبه زير عدد 6 باشد. يونفرها اثري روي بهبود pH شکمبه و رساندن آن به حد متعادل 6.12 – 6.2 را ندارند. مزيت ديگر استفاده نمودن يونفرها به جيره گاوهاي شيري، اين است که باعث کاهش فعاليت باکتريهاي پروتئولتيک ( تجزيه کننده پروتيين ها) و در نتيجه کاهش تجزيه آمينواسيدها و کاهش غلظت آمونياک در شکمبه مي شوند. به عبارت ديگر يونفرها با عث عبوري شدن پروتيين ها و اسيدهاي آمينه موجود در مواد خوراکي مي شود. در يک آزمايش اضافه نمودن 330 ميلي گرم در روز اواپوراسين (avoparcin) يا موننسين (monensin) به جيره گاوهاي شيري در اوايل دوره شيردهي، که حدود 650 گرم در کيلوگرم کنسانتره، و 350 گرم در کيلوگرم علوفه داشتند، به ترتيب حدود 23% و 38% عبوري را به روده کوچک افزايش داد. که در نتيجه آن ميزان جذب اسيدهاي آمينه افزايش يافت.
به طور کلي يونفرها با تغيير جمعيت ميکروبي شکمبه، انرژي و پروتيين قابل دسترس تري را براي گاوها تامين مي کنند، مطالعات اخير اثرات بيشتري، از استفاده از يونفرها، و تاثير آنها روي متابوليسم، سلامتي توليد و توليدمثل گاوهاي شيري به اثبات رسانده است
_______________________
تهیه و تدوین:دکترافسانه زرگر