• گاز آمونياك بويژه براي عملكرد سيستم دفاعي گوساله در برابر پنوموني مضر است.
در يك منبع براي گوساله هاي شيري با عنوان "جايگاه تازه متولدين براي گوساله هاي شيري " كارت گوچ نيازهاي محيطي براي گوساله ها پيش از از شير گيري را به صورت زير خلاصه كرده است:
1) محيط استراحت تميز، خشك و راحت
2) تهويه كافي
3) دسترسي مناسب به غذا و آب
اين مقاله با پيگيري چگونگي مديريت در جايگاه گوساله براي رسيدن به اين احتياجات در معرض آمونياك قرار گرفتن گوساله ها را بررسي مي كند. اما قبل از بررسي اين موضوع، اجازه دهيد به اين سئوال جواب دهيم كه " چرا آمونياك براي گوساله ها مضر است؟"
چرا گاز آمونياك مضر است؟
چرا آمونياك براي گوساله ها بد است؟ابتدا بايد بدانيم گاز آمونياك بخصوص براي سيستم دفاعي گوساله در ناي خطرناك است. مژكها (انگشتان مويي) ناي را مي پوشانند. كار آنها هل دادن و خارج كردن مواد خارجي است كه گوساله در زمان استنشاق به داخل ناي برده است. راهي كه توسط آن، در نهايت آشغالهايي كه شامل پاتوژنها مي باشند باعث عفونت در شش نمي شوند.
سيستم انتقالي مژكي، شامل بسياري از اين مژكهاست. هر كدام در يك الگوي زنشي ( ضربه اي) بالا آمده و به عقب بر مي گردند. اين الگوهاي زنشي با هم هماهنگ مي شوند و بصورت يك فعاليت موجي مشاهده مي شود. بنابراين مژه ها از طريق فعاليت موجي خود هم مايعات و هم مواد جامد را بالا برده و از ناي خارج مي كنند. اين روش مي تواند يك راه دفاعي موثر در برابر عفونتهاي تنفسي باشد.
اما اگر مهاركننده هاي مضر ظاهر شوند، سيستم مي تواند شكست بخورد.
بعضي ويروسها بويژه، PI3 و BRSV مژه ها را نابود مي كنند.حتي در غياب اين ويروسها، سطوح پايين گاز آمونياك بطور مزمن، سيستم دفاعي را ضعيف مي كند. اين مسئله به پاتوژنها اجازه مي دهد به بافتهاي تنفسي داخلي وارد شوند. در حالتي كه هم الگوي زنشي مژه ها بصورت انفرادي و هم فعاليت موجي موزون آنها ضعيف شده، سيستم انتقال مژه اي نمي تواند پاتوژنها را به اندازه كافي بالا برده و از ناي خارج كند.
چرا آمونياك براي گوساله ها بد است؟
براي قسمت دوم جواب، ابتدا بايد به اين سئوال پاسخ دهيم كه "خطرات ايجاد كننده عفونت تنفسي براي گوساله ها چيست؟" دو فاكتور محيطي به طور حتم گوساله ها را در معرض باكتري هاي ايجاد كننده پنوموني قرار مي دهند. فاكتور اول اين است كه گوساله در كنار مادر خود قرار بگيرد. گاوهاي بالغ ذاتاً حامل فاكتورهاي بيماريزا هستند. وقتي مادر گوساله خود را ليس مي زند، از اين طريق يك كار موثر براي تلقيح ويروسها، باكتريها و پارازيتها را انجام مي دهد.
فاكتور محيطي ديگر اين است كه گوساله از طريق تراكم بالاي گاوهاي مجاور و يا از طريق وسايل گوساله زايي در معرض باكتريهاي ايجاد كننده پنوموني قرار بگيرند. بنابراين، بعيد است كه حتي گوساله هاي تازه متولد شده باكتريهاي ايجاد كننده پنوموني را نداشته باشند. اين باكتريها بسيار رايج هستند كه اغلب تصور مي شود كه آنها بعنوان ساكنين معمول قسمت بالايي دستگاه تنفسي گوساله بشمار مي روند. به اين دلايل، هر زمان كه سيستم انتقال مژكي ضعيف باشد، گوساله ها در معرض ريسك بالايي از ابتلا به بيماريهاي تنفسي قرار خواهند داشت.
چطور مي توان در معرض آمونياك بودن را كاهش داد؟
راه موثر براي كاهش در معرض آمونياك قرار گرفتن، توليد نشدن اين گاز است. اما در جايگاه گوساله، شرايط مثبت و مفيدي براي فعاليت ميكروبها وجود دارد. اوره هم رطوبت و هم مواد مغذي را فراهم مي‌كند. گوساله ها بستر را گرم نگه مي دارند. و مواد بستر اغلب يك pH مطلوب را در محيط فراهم مي‌سازند.
بنابراين چطور مي توان پوسيدگي كود را كاهش دهيم؟ 1- شرايط خشك تر، ميزان كمتر رشد باكتريايي و آزاد سازي آمونياك را با عث مي شود. 2- فراهم كردن مقدار كمتر اكسيژن براي باكتريها، ميزان كمتر آزاد سازي گاز آمونياك را باعث مي شود. 3- كود ( مخلوط ادرار و مدفوع) روي پوست يك حيوان گرم، سريعتر آمونياك توليد مي كند، تميز تر نگهداشتن گوساله، باعث كمتر شدن آزاد سازي آمونياك مي شود.
تمام اين فاكتورها به بستر خشك تميز اضافه مي شوند. خشك به چه معني است؟
زانوي خود را روي بستر بگذاريد. اگر زانوي شما خيس شد، بستر به اندازه كافي براي كاهش توليد آمونياك خشك نيست. مقدار كافي بستر، شرايط را خشك نگه مي دارد. بر خورد اول عليه آمونياك! مقدار كافي بستر شرايط بي‌هوازي (اكسيژن پايين) نامساعد براي رشد ميكروبي فراهم مي كند. برخورد دوم! مقدار كافي بستر گوساله هاي تميز را بيشتر مي كند. برخورد سوم! پاك كردن باكتريهاي ايجاد كننده آمونياك. همچنين، فراهم كردن گردش كافي هوا از طريق تهويه خوب به انتقال هواي پر از آمونياك كمك خواهد كرد.
_______________________
تهیه و تدوین:دکترافسانه زرگر