و هوای مساعد و خاک مرغوب گیلان ،آمادگی پرورش انواع خوراکی‌های طبیعی شامل :صیفی جات ـ میوه‌ها ـ حبوبات و غیره را دارد، و فور نعمت و خوش سلیقگی کدبانوهای گیلانی، سبب پختن خوراک‌های خوشمزه شده‌است.
به گزارش بانکی دات آی آر بسیاری از گردشگران علاوه بر انگیزه گردش و استفاده از مناظر و آب و هوا بلکه با اندیشه استفاده از غذاهای بسیار خوش طعم و طبیعی گیلان عازم شهر های این استان می شوند.
فهرست انواع خورشت‌ها
مرغ فسنجان یا مرغ لاکو
مواد لازم: مرغابی یا اردک یا مرغ محلی ـ مغز گردو ساییده شده ـ ترشی ( رب انار ـ رب گوجه فرنگی) ـ ادویه.
ابتدا گردو را در نـِمیار و با سنگ مشته می‌سایند تا کاملاًً له شده و روغنش در بیاید، (امروزه از آسیابهای برقی استفاده می‌کنند) سپس گردو را با رب انار ، زرد چوبه و مقدار کمی آب ،بر روی حرارت ملایم قرار داده و هر از گاهی نیز مقداری آب سرد روی گردو می‌ریزید، تا روغن گردو در بیاید. معمولاً اگر از مرغابی یا مرغهای محلی استفاده کنند، آن را به همراه گردو می‌گذارند تا بپزد و اگر از مرغهای شهری استفاده شود، بعد از آب پز شدن و در پایان، مرغ را در ظرف گردو می‌ریزند. در پایان وقتی غذا به روغن فتاد، یک قاشق مرباخوری رب گوجه فرنگی در قابلمه می‌ریزند که این کار باعث رنگ خوش خورشت می‌شود. در بعضی از مواقع نیز چند عدد بادمجان را که به صورت ورقه‌ای نازک بریده شده، سرخ نموده و جهت تزیین استفاده می‌کنند. در گذشته ،در خورشت فسنجان همزمان با ریختن گردو، به عنوان ترشی مقدار قیسی و خرما نیز اضافه می‌کردند تا طعم غذا ،اندکی ترش و شیرین شود.
میرزا قاسمی
مواد لازم: بادمجان، گوجه فرنگی، سیر، تخم مرغ، ادویه و رب گوجه فرنگی.
ابتدا بادمجانها را روی ذغال (امروزه چراغ گاز) کباب می‌کنند، سپس پوست سوخته آن را جدا کرده، با گوشت کوب و یا ساطور تخته(در گذشتهبه کار می‌رفت) می‌کوبند.آنگاه بادمجانها را با مقداری زرد چوبه در روغن تفت داده و سیر را نیز که قبلاً خرد و سرخ کرده‌اند، به بادمجانها اضافه می‌کنند. در تابستان و بهار مقداری گوجه فرنگی راریز خرد کرده، به مخلوط سیر و بادمجان اضافه می‌کنند و در زمستان از رب گوجه فرنگی استفاده می‌کنند. وقتی گوجه (رب) نیز تفت داده شد، تخم مرغ را اضافه می‌کنند. برنج بیجارکله
باقلا قاتق (خورشت باقلی)
مواد لازم: لوبیای خورشتی (پاچ باقلا)، شوید (خشک یا تر)، سیر خام ( برگ سیر)، تخم مرغ، ادویه، روغن.
ابتدا باقلی‌ها را پوست کنده (از غلات سبز و پوسته دوم جدا می‌کنند)و همراه با سیر خلال شده یا برگ سیر خرد شده، با مقداری روغن در قابلمه( یا گمج که ظرفی گلی است و در گذشته کاربرد بیشتری داشته) کمی سرخ می‌کنند ، سپس مقدار کمی زردچوبه وشوید به باقلی اضفه نموده و تفت می‌دهند. در پایان، یک یا دو لیوان آب به مواد اضافه نموده و بر روی حرارت ملایم می‌گذارند، تا وقتی که روغن غذا در روی قابلمه بالا بیاید، آنگاه تخم مرغ را اضافه می‌کنند.
نکات تغذیه‌ای :
این غذا ، یکی از غذاهای محلی ، ویژه نواحی شمال ایران است . بهتر است غیر از غذاهای روزمره و عادی در برنامه‌های غذایی امان ، با طرز پخت غذاهای محلی نواحی دیگر نیز آشنا شویم .
این غذا ، یک غذای خوشمزه‌است . بهتر است شما هم آن را امتحان کنید .
در تهیه این غذا از گوشت استفاده نشده‌است ، ولی نگران نباشید زیرا تخم مرغ یک جانشین مناسب برای گوشت است . انرژی حاصل از یک عدد تخم مرغ ۷۵ کالری است که معادل انرژی یک واحد ( ۳۰گرم) گوشت با چربی متوسط است .
لوبیای مخصوص باقلاقاتق نیز منبع پروتئین گیاهی خوبی است که همراه با تخم مرغ ، باعث افزایش کیفیت پروتئین غذا در حد پروتئین گوشت می‌شود . این غذا را هم می‌توان با پلو و هم با نان میل کرد . انرژی این غذا در کل ، ۲۷۲۸ کالری است که اگر توسط ۵ نفر میل شود سهم هر فرد از انرژی ۵/۵۴۵ کالری خواهد بود .
ترش تره:
مواد لازم: سبزی (جعفری، گشنیز، اسفناج، تره، چغندر)، برنج، سیرخام، ترشی (آب نارنج یا آب انار)، آلوچه سبز، تخم مرغ، ادویه.
ابتدا سبزیها را با ساطور، ریز خرد می‌کنند. سپس به اندازه یک لیوان آب و نیم لیوان برنج (برای یک کیلو سبزی خرد شده) که قبلاً خیسانده‌اند، در قابلمه می‌ریزند تا سبزی و برنج کاملاً پخته شود . سپس سیر را خرد کرده ،با زردچوبه و روغن سرخ می‌کنند و به مواد داخل قابلمه اضافه می‌کنند.در آخر، در ترشی مورد علاقه، مقداری آرد برنج (گندم) حل کرده و به تدریج به خورشت اضافه می‌کنند. این کار سبب لعابدار شدن خورشت می‌شود. در پایان نیز تخم‌مرغها را اضافه نموده، میل می‌کنند.
کویی خورش (خورشت کدو حلوایی)
مواد لازم: کدو حلوایی، گردو، عدس ،خرما.
ابتدا کدو را پوست گرفته، به قطعات ریز خرد نموده و با مقداری آب می‌پزند. عدس را نیز قبلاً آب پز کرده و به همراه کدوی پخته، با هاون یا گوشت کوب می‌کوبند تا کاملاً له شود. سپس گردوی سابیده شده را به همراه زردچوبه و روغن به مواد اضافه نموده و تفت می‌دهند و در آخر نیز خرما را از هسته جدا کرده، به مواد یاد شده اضافه می‌کنند.
سیرقلیه
- نوع اول:
مواد لازم: برگ سیر، سیر، شوید خشک، لپه، مرغ، تخم‌مرغ ، ترشی (آبغوره یا آب انار)، ادویه، روغن.
نخست برگ سیر را به همراه سیر رنده شده وشوید خشک ، در روغن تفت می‌دهند. لپه آب پز شده را به مرغ آب پز شده ، آب مرغ و ترشی مورد نظر اضافه کرده، به مدت نیم ساعت روی حرارت ملایم می‌جوشانند. بعد از جا افتادن خورشت، به تعداد مورد نظر تخم‌مرغ اضافه می‌کنند.
- نوع دوم:
مواد اولیه: برگ سیر، تخم‌مرغ، ترشی (آب لیمو)، مرغ یا مرغابی، ادویه.
ابتدا برگ سیر را خرد کرده، به همراه زردچوبه سرخ می‌کنند. سپس آب مرغ، ترشی و مرغ را به آن اضافه کرده و بعد از اینکه آب مرغ تبخیر شد، به تعداد مورد نیاز تخم مرغ اضافه می‌کنند.
آلو مسما:
مواد لازم: گوشت مرغ یا مرغابی، پیاز سرخ شده، آلوی بخارایی، رب گوجه ترش (آب انار یا آب نارنج)، بادمجان، گوجه فرنگی، ادویه.
مرغ آب پز شده را به همراه پیاز سرخ شده ، رب و آلوی خیس داده شده ،در روغن و ادویه تفت می‌دهند. سپس ۲ لیوان آب مرغ، به مواد اضفه نموده و روی حرارت ملایم می‌گذارند تا به تدریج آب مرغ تبخیر شود . در پایان نیز غذا را با بادمجان و گوجه فرنگی سرخ شده، تزیین نموده و میل می‌کنند. (در صورت نبودن آب انار، می‌توان از ۱ تا ۲ قاشق غذاخوری رب انار به اضافهٔ مقداری شکر استفاده کرد.)
نازخاتون( غذای ویژه شمال ایران)
مواد لازم:
بادنجان قلمی ۸ عدد
گوجه فرنگی درشت ۵ عدد
آب غوره یک دوم لیوان
نعنای خشک یک قاشق غذا خوری
پیاز رنده شده ۳ قاشق سوپ خوری
گل پر یک قاشق غذاخوری
آب انار ۲ لیوان
طرز تهیه:
بادنجان‌ها را می‌توان کبابی کرد و یا در صورت دلخواه آنها را در فر به مدت نیم ساعت قرار داد تا نرم شوند. سپس پوست می‌کنیم و خوب ساطوری می‌کنیم.
در این زمان مقداری آبجوش روی گوجه فرنگی‌ها می‌ریزیم تا پوست آنها به راحتی کنده شود. سپس گوجه‌ها را خرد کرده و کنار می‌گذاریم.
آنگاه بادنجان ساطوری شده را همراه با آب انار و آب غوره می‌گذاریم تا آهسته بجوشد و غلیظ شود. پس از آن گل پر، نعنا و پیاز رنده شده را ریخته و از روی شعله بر می‌داریم و با گوجه فرنگی خرد شده مخلوط کرده و در ظرف می‌کشیم. سپس با مقداری گردوی خرد شده تزیین می‌کنیم.
نکات تغذیه‌ای :
بادنجان دارای انرژی کمی است زیرا بیشتر حجم آن را آب تشکیل می‌دهد. ۹۲ درصد وزن بادنجان خام را آب تشکیل می‌دهد. نصف لیوان بادنجان پخته فقط ۱۴ کالری انرژی و کمتر از ۵/۰ گرم پروتئین و حدود ۳ گرم کربوهیدرات دارد. محتوای مواد مغذی آن کم است و کمتر از ۵ درصد نیاز روزانه به مواد مغذی را برآورده می‌سازد.
مقداری فیبر، کلسیم، پتاسیم، اسید فولیک و سایر ویتامین‌ها و املاح را داراست، ولی قابل ملاحظه نیستند.
به دلیل کالری پایین آن ، برای افرادی می‌خواهند انرژی دریافتی و وزن خود را کاهش دهند، مناسب است.
استفاده از آبغوره و آب انار در این غذا، آن را خوشمزه کرده و نیز باعث افزایش اشتها می‌شود.
دیگر غذاهای محلّی گیلان عبارت‌اند از:
* اناربیج: گوشت + گردو + پیاز + سبزی + آرد + آب انار + فلفل
* شش‌انداز: بادمجان یا خیار یا کدو حلوایی + گردو + پیاز + رب انار
* سیرابیج: برگ سبز سیر + تخم‌مرغ + زردچوبه
* شیرین تره: اسفناج + تخم‌مرغ + سیر
* خالو آبه: آرد برنج + گوجه سبز + انواع سبزی + شکر + تخم‌مرغ
* چخرتمه: مرغ یا گوشت چرخ کرده + پیاز + تخم‌مرغ + آب لیمو یا آب نارنج
* نازخاتون: گوشت + سبزی( نعناء و جعفری )+ بادمجان + آبغوره
* موتن‌جن: مرغ یا مرغابی + کشمش یا قیسی + گردو + رب انار + شکر
* لونگی: ماهی (معمولاً سفید) + مغز گردو + سبزی جعفری + سیرتر یا خشک + پیاز + خاویار ماهی
* کولی غورابیج : کولی + سبزی معطر + ترشی( آب غوره یا آب نارنج یا انار ترش) + شکر + مغزگردو
* ماهی فیبیج: ماهی + کشمش + نعناع + آب انار + رب انار + گلپر + فلفل
* واویشکا: دل + جگر + قلوه + پیاز + گوجه‌فرنگی + دانه انار (گاهی تخم مرغ)
* ترش شامی: گوشت + لپه + پیاز + جعفری + تخم‌مرغ + سیب زمینی + آبغوره
* شامی: گوشت + لپه + پیاز + تخم‌مرغ + زرد چوبه + فلفل. (ویژه ماه رمضان)
* انواع کوکو: کوکوی اشبل، کوکوی گردو، شاه کوکو و کوکوی اوزون برون و ...
* انواع آش: آش شلغم، آش شیر، آش خرشو (از شیر گاو تازه زاییده تهیه می‌شود)، آش ترش، آش قلمکار
آش فاطمه الزهرا، خولی آش یا خالی آش (برنج + لوبیا چیتی) و ...