صفحه-نخست » اسب

به نظر می رسدگله های رمیده ویا درحال چرای اسب نقاشی شده در دشتهای دوردست آنچنان قرابتی با اسبهای اهلی درون اصطبلها كه ایام را به خوردن و كار كردن و یا چریدن در پادوكها می گذرانند نداشته باشند ، اعمال و رفتارشان را از اجداد وحشی خود به ارث برده وحفظ كرده اند. 
اگر با اسب سرو كار دارید باید بر رفتار او اشراف داشته باشید تا از واكنشهای او در قبال محركهای خاص آگاه بوده و زبان گویای اندام او و اصوات هشدار دهنده اش را هم بدانید.عمده دلیل بر این آگاهی ، ایمنی است . برای اجتناب از هر گونه خطر و یا آسیب احتمالی . دیگر ویژگی این آگاهی حفظ سلامت جسم و روان اوست كه به موقع از بیماری و یا ناخشنودی او مطلع شده و در پی رفع آن بر آیید . و دیگر آنكه بتوانید با علم به رفتار اسب این حیوان را به بهترین نحو تر بیت نموده و ازاودر جهت های اهداف خویش استفاده كنید. 


روش طبیعی زندگی اسب 

امروزه گله های اندكی آن هم در دورافتاده ترین نقاط كره زمین به زندگی ادامه میدهند.دراین روش زندگی طبیعی و آزادانه آنها چراگاهها،سبزینه زارها،بوته زارهارا برای پیدا كردن آب و غذا در می نوردند.زندگی در گله حافظ امنیت آنهاست و این گله را سیلمی برتر،محافظت می كند و احتمال خطر قریب الوقوع را هشدار می دهد . 

اسب وحشی باید واكنشهای سریعی داشته باشد تا بتواند به زندگی ادامه دهد.كره های نو زائیده شده باید به سرعت سرپا بایستند تا اگر گله رمید،آنرا همراهی كنند.اسب فقط به هنگامی كه گیر می افتد با لگد و سر دست زدن ویا گاز گرفتن به دفاع بر می خیزد .ضامن تنازع بقا در اسب شنوائی خوب، دید وسیع و سرعت در فرار به هنگام لزوم است . 
هنوز هم بسیاری از ویژگی ها و غرایز اسبهای وحشی در مناطق امروزی به چشم می خورد برای اطلاع از واكنشهای خاص اسب باید این غرایز و ویژگی را بشناسیم.


وجوه تمایز - مشخصات 

اسب دارای وجوه تمایز و مشخصاتی است كه بخشی از طبیعت او هستند و این رفتار و روش متمایز زندگی اش او را از سایر موجودات متمایز می كند . 


اجتماعی بودن 

اسبها به زندگی در كنار یكدیگر و گاهی در دیگر حیوانات نیازمندند .از زمانی كه اسبها به وسیله شكارچیان شكار می شدند ، زندگی گله وار امنیت آنها را ضمانت می كرده است چرا كه تعدد ، شانس بقا را بیشتر كرده، اهمیت بخش بوده و فرار را تسریع می كرده است . ممكن است در اغلب اوقات اسبها را در حال نزاع و درگیری با یكدیگر ببینید كه این ناشی از خصیصه اجتماعی بودنشان است و تنهایی اورا خمود وكج خلق می كند. 

اگر اسبی در محوطه ای محصوربه تنهایی رها شود ، به وضوح دیده می شود كه سراسیمه و شیهه كشان به این طرف و آن طرف دویده و حتی از نرده ها می پرد تا خود را به دیگران و در كنارشان برساند. بعضی از اسبها از بودن در كنا رحیواناتی مثل گاو و گوسفند هم راضی به نظر می رسند ولی به ندرت تنهایی را دوست دارند. 

فهرست صفات ویژه برای به خاطر سپاری زندگی اجتماعی ( گله ) ؛پرسه زنی ، تقلید كننده،چرنده ،كنجكاوی ، حافظه قوی، قانون سلسله مراتب می باشد. 


پرسه زنی 
اسبها در طبیعت به دنبال غذا از مرتعی به مرتع دیگر پرسه زده و چرا می كنند.بیشتر اسبها امروزه درحصارها نگهداری می شوندولی این خصیصه را همچنان حفظ كرده اند . ممكن است اسبی در حال چریدن در محلی ناگهان به محل دیگری نقل مكان كند . نكته جالب ، غریزه میل به منزل است كه در اسبهای اهلی همچنان به قوت خود باقی است . 

چه بسا اتفاق افتاده كه اسبی رم كرده با سواریابدون سوار راهی منزل شده وحتی اگر سوارراه راگم كرده باشد اسب او را به طرف آن رهنمون كرده است . اسبها باعلاقه وشوق زیاد باگامهایی بلندتربه سمت منزل واسبهای دیگربرمی گردند. 



ساز و كار دفاعی 
بیشتر واكنش اسبها بازتاب این حقیقت است كه آنها قربانی شكارچیان بوده اند .وسیله دفاعی آنها به ترتیب اولویت فرار و سپس جنگ است . 
اولین واكنش فرار است و در صورت گیر افتادن به لگد پرانی ،جفتك اندازی و الاكلنگ و سردست زدن می پردازند ،كه در این حالت از ضربات دست همانند پا استفاده می شود. 
اسبهابرسرآب وغذابایكدیگرمبارزه نموده وبرتری خودرابه رخ دیگری می كشند تااینكه رغیب راازمحیط دوركنند. 



قانون سلسله مراتب 
به طریق اولی اسبها آزادی خواه نیستند و به هنگام زندگی آرام و در صورت هجوم دسته ای گرگ وقت را برای فرار كردن یا نكردن تلف نمی كنند .در این حالت به تبعیت از رهبری سیلمی غالب پا به فرار می گذارند . این سیلمی محافظ گله و راهنمای آنها به طرف آب و علوفه است . در بیشتراوقات این نقش رهبری را برای اسبهای اهلی،انسان عهده دارمی شود . در گله اسبهای وحشی سیلمی ویا مادیان غالب عهده دار رهبری است كه این رهبریت تحت قانون اطاعت ازبرتریاسلسله مراتب قدرت،صورت می گیرد و برای عهده دار شدن این نقش قدرت وقاطعیت،نقش اساسی ایفا می كند . 



كنجكاوی 
اسبها شدیدا كنجكاوند واغلب برای كشف غیر معمول ها به این طرف و آنطرف سر می زنند ،از این خصیصه می توان برای به دام انداختن اسبهای دست نیافتنی درمزارع استفاده كرد. دراصطبلهایی كه اصولی ساخته شده اند دیواره ی كناری هرباكس طوری طراحی شده كه اسبها به راحتی قادر به دیدن هم باشند تا كنجكاویشان درمورد اسبهای دیگر ارضاء شود. اسب می خواهد بدان اسبی كه درهمسایگی اش میباشدكیست ، چه ویژگیهایی دارد،چه میكند تابتواند بااوارتباط دیداری ، علاوه برشنیداری داشته باشد. 


چرنده 
اسب چرنده ای است كه از هر نوع سبزینه ای تغذیه می كند . او در 24 ساعت بین 16تا20 ساعت بطور پیوسته وكم كم می چرد و زمان استراحتش كوتاه است . این نحوه چرای كم كم ، پیوسته خوردن نامیده می شود. اسبهابرای چریدن تمایل بیشتری به صورت گله ای دارند شایدمادیانهارابه همراه كره هایشان درمحیطی بازوسرسبزبسیاردیده باشیدكه 
مشغول چرایند. 


تقلید 
اسبها از یكدیگر تقلید كرده و از همین طریق عادات بد از قبیل انواع تیك و این پا، آن پا كردن را فرا می گیرند . دواسبی كه درمجاورت هم بودندیكی ازدیگری دندان كشیدن به دیواره باكس واین پا و آن پا كردن را تقلیدمی كرد. 


حافظه قوی 
حافظه اسب بخصوص در مورد تنبیه های دردناك بسیار قوی است . اگربه دنبال مقاطعی از طول عمر تربیتی با اوبد رفتاری شود ، در شرایط مشابه او تبدیل به موجودی نا خوشایند خواهد شد . و بنابراین خوش رفتاری با او از همان بدو شروع به كار و نو جوانی دارای اهمیت بسزایی است . اسبهابه خوبی اسبهای هم اصطبلی رامی شناسند و باهم ارتباط برقرار می كنند وتازه واردها رادیده و سعی درجهت شناخت ایجاد ارتباط برمی آیند. 


غرایز 
اسبها دارای رفتار های غریزی قوی هستند.این غرایزارثی اند،كه به صورت بازتابهای احساسی به شرایط و عوامل تأثیر گذار تجلی می كنند. این بازتابها را می توان در اندام یا بینی آنها مشاهده كرد . ترس ، عصبیت ، خشم ، درد ، خشنودی وناخشنودی ، توجه جلب شده 


ترس 
در فضای باز اسب ترسیده رم می كند.او به سرعت به دورخودمی چرخدوبعد فرارمی كند. گاهی دیده می شود كه پدیده ای باعث فرار او شده و رمیده و سپس باز گشته و به آن خیره شده است.اگر پدیده آنچنان تهدید كننده نباشد ، او با سری به پائین كشیده شده و فرنه كنان در حالی كه همچنان خود را آماده فرار كردن نگه میدارد ، به موضوع نزدیك می شود . 

در حال سواری ممكن است صدایی و یا حركتی ناگهانی اسب را به جهیدن به سمت مخالف آن وا دارد كه اگر خطر ادامه داشته باشد چرخیده و فرار می كند.در اصطبل اسب تا حد ممكن خود را از موضوع مورد ترس دور نگه می دارد و به گوشه ای از باكس پناه می بردوسررابالا میگیرد، مورد ترس را با چشمانی از حدقه در آمده و خیره می نگرد ، پره های بینی باز شده و فرنه میكند،گوشهایش سیخ وجنبنده اند تاهرصدایی راسریعاً بشنود،بدن خود رادرامتداد موضوع ترس نگه داشته وتامی تواندآنرا بالا كشیده وعضلات خودرامنقبض میكندوآماده دفاع ازخویش می شود. 


عصبیت 
سر را بالا گرفته و چشمانش راازحدقه بیرون زده وبسیار هوشیار است . پره های بینی باز شده وفرنه میكشد یاصدایی خرخر گونه از بینی خارج میكند.گوشهاسیخ،جنبان و حساسند.اندام كشیده ومنقبض وآماده فرار. اسب ممكن است بلرزد، رعشه بگیرد یاعرق كند.ضربان قلبش تند تر می شود و به تناوب پهن می ریزد. 


خشم 
اسب عصبانی سرش را پائین می گیرد،گوشها را به عقب می خواباند،گردن را به جلو می كشد و چشمانش تنگ می شود. لبها را برای نشان دادن دندانها از هم باز می كند و حالت پرخاش جویانه به خود می گیردوعقب خودرابه طرفین می چرخاند . ممكن است سعی كند لگد زده و یا گاز بگیرد . 


درد 
ضربات دردناك اسب را فرار می دهد.اگر گیر بیافتد،گردنش افراشته، چشمانش تنگ و گاهی ممكن است سردست زده لگد بزند و گاز بگیرد. مهمترین بازتاب ضربه های دردناك ماندگاری و خاطره ناخوشایند آن است كه نه فقط رم كرده بلكه با الا كلنك و یا سردست زدن سوار را به زمین بزند . الاكلنگ واكنشی است در قبال خطری از پشت،كه ممكن است ناشی از پریدن گرگی درنده بر پشت اسب بوده باشد.الا كلنگ رامی نوان نشانی ازشادییا هیجان هم دانست. 


خشنودی 
اسب در این حالت در آرامش كامل و راحت، عضلاتش شل، پوستش شفاف است وگوشهایش به آرامی درجستجوی صدا می جنبند. 



ناخشنودی 
اسب در این حالت در خود فرو رفته،خمود،بی روحیه و بی حال است و یا برخوردی خصمانه دارد. سرش پائین و چشمان بی حال و نگاه خسته وگوشها افتاده و پوستش كدر می باشد. ادامه این حالت، اسب را به ناهنجاریهای درون اصطبل و یا پرخاش جویی مبتلا می كند . 



توجه جلب شده 
گردن كمانی ، پره های دماغ گشاد، گوشها جنبان ، بدون انقباض چشمان براق و پوزه به جلو كشیده شده و نگاهش كنجكاوانه هدف را می نگرد . 



هیجان زده 
سر را بالا گرفته ، تنفس تند ، پره های بینی باز و فرنه كنان، گوشها سیخ و چشمان براقند و اسب ورجه ورجه كرده و احتمالاً الا كلنگ می كند بدنش هوشیار ، دم سیخ و ممكن است عرق كند. 



شرارت 
گوشها به عقب ولی نه كاملاً خوابیده ، چشمان تنگ با نگاههایی معنی دار، پره های دماغ بسته اسب ممكن است لگد زده و یا فوراً پشت كند . 



بازیگوشی 
ممكن است با دست زمین را بكند،به سرعت حركت كرده ، دویده ، لگدهایش كوتاه باشدوالا كلنگ كند.كره هابیشتربازی می كنند . ولی اسبهای مسن هم گاهی از بازیگوشی غافل نیستند. 



هوشیاری 
گوشها سیخ و جنبان ، چشمها شفاف و هوشیار، بدن بدون انقباض و آماده است . 



نبرد بر سر قلمرو 
ممكن است با گردنی كشیده شده و پایین و یا با گردنی كمانی به بالا نگه داشته شده ، دندانها نمایان و لبها تهدید كننده باشند.گوشها كاملاً به عقب خوابیده،چشمها تنگ و تهدید كننده، بدن كشیده و با دست زمین را میكند یا به طرفــین پشت كرده و می چرخد و آماده لگد زدن است . 



اصوات 
صدای اسب می تواند مبین احساسات درونی او و یا عملی باشد كه در شرف انجام آن است . 



شیهه 
برای دعوت اسبهای دیگرویاوسیله ای است برای جلب توجه، اغلب این صدا به هنگام جدا شدن كره از مادر شنیده می شود. 


شیهه ملایم 
این نوع صدا به هنگام هیجان و یا ایجاد تنشی شنیده می شود. 


هرهر 
دعوت از اسبی در نزدیك،اظهار آشنایی با شخص نزدیك شونده و اظهار خوشحالی،به خصوص به هنگام دادن خوراك لذیذ. 


صدای خارج شده از دماغ 
نشان دهنده هیجان ،خوشحالی است . ممكن است به عنوان اولین علائم ترس هم شنیده شود ویا اسب خواسته باشد دماغ خودرا تمیز كند. 



فرنه 
به همگام تعیین قلمرو و بو كردن پهن به گوش می رسد . 



رفتار با اسب 


اصول كلی رفتار با اسب 
رفتار خوش ،ارتباط و انضباط ،به همان اندازه كه در رفتار انسان با دیگر انسانها دارای اهمیت است در مورد رفتار با اسب نیز دارای جایگاه خاص خود می باشد . 


خوش رفتاری 
همانگونه كه بازتاب رفتاری انسانها نمودار تربیت آنهاست، رفتاراسبها نیزنشان دهنده نوع تربیت آنهاست. اسبهابه طور كلی نه فقط به مهترومربیان خود وابسته هستندبلكه نسبت به رفتاروخصوصیات اخلاقی سواركارانشان حساسیت نشان میدهند. 
اسب برای خوش رفتاری باید آموزش دیده شود ، و ساده ترین این آموزشها عبارتند از : 
آرامش كامل به هنگام تیمار،بلند كردن دست وپاهاباآرامش برای نظافت 

ارتباط 
آنهایی كه با اسب سر و كار دارند باید بیاموزند كه در امر آموزش مثبت بوده و كارشان تداوم داشته باشد . اگر خواسته های آموزش دهنده مبهم و متغیر باشد اسب به سرعت 
سردرگم می شود. بنابر این لازم است بدانیم كه چه نكته ای را چگونه بیاموزیم و این امكان پذیر نیست ،مگر روش صحیح كار با اسب را آموخته و به هنگام كار با او كاملا متكی به نفس باشیم . 


انضباط و تشویق 
روان اسبها در كره گی پاك است و رفتار آنها در آینده پی آمد چگونگی خوش و یا بد رفتاری آنها در طول نگهداری از آنها می باشد. به هنگام كار با اسب انضباط اهمیت خاصی دارد. اگر حركتی غلط را اصلاح كرده و حركت صحیح را پاداش دهیم ، اسب به زودی در می یابد كه كدام حركات صحیح است و سعی در تداوم آنها خواهد داشت.حركت غلط اسب باید قاطعانه وبا صدائی بلند سرزنش شود.اغلب این روش موثر می افتد،ایجاد كمی تفاوت در صدا و قاطعانه بیان شدن آن كافی به نظر می رسد. اگر مربی به طور دائم بر سر اسب فریاد بكشد، اسب به صدای بلند خو كرده و برایش عادی میشود. 


اگر صدای بلند فایده نكرد ،ضربه های كف دست روی گردن و كپل و در صورتی كه گاز میگیرد روی پوزه لازم است.تنبیه باید بلا فاصله باشد تا او در یابد از او چه می خواهند.به محض انكه اسب درسش را آموخت ، دادن پاداش واجب می شود .نوازش،صدائی مهربان ،و یا حبه ای قند، به او می فهماندكه پی آمد رفتار صحیحش ، خوش رفتاری است.خوش رفتاری اعتماد اسبها را جلب كرده و متكی به نفس و خوش رفتار شده و به موجوداتی دوست داشتنی تبدیل می شوند. 


چگونگی رفتار با اسب 
اسب دو تصویر جدا از هم را به یك باره می بیند یكی را با چشم راست و دیگری را با چشم چپ.اسب با بالا و پایین آوردن سرخود اشیاء را در كانون چشمهای خود متمركز میكند چون مردمك چشم اسب بر خلاف مردمك چشم ما قادر به حركت و جابجائی برای تمركز بر روی اشیاء نیست. 
حس بویایی اسب تكامل یافته و قوی است . اسب می تواند خانه اش ، چراگاه و دوستانش را با بوئیدن به خوبی تشخیص دهد . هر نوع شیء یا حیوان بیگانه را ارزیابی كند و 

تشخیص دهد كه آیا خطر ناك است یا بی خطر . اگر حس بویائی حافظه اسب رابه كارانداخته و به یاد آورد كه آن شیء یا حیوان ناآشنا ، زمانی باعث هراسش شده است 
از آن شیء یا حیوان می گریزد یا به آن حمله می كند. 
حس لامسه اسب نیز قوی است به دلیل برخورداری از گیرنده های لامسه به راحتی قابل كنترل است بخصوص نواحی بینی ،دهان ،گوشها ، گردن ، جدوگاه و دنده هایش 
بسیار حساسند . 


به هنگام نزدیك شدن به اسب با او صحبت كنید تا مطمئن شوید كه متوجه شما شده است . زیرا اسبها در حالت ایستاده چرت می زنند و ممكن است وقتی به آنها نزدیك می شوید خواب باشند و واكنش نشان دهند.به یك اسب هراسان و وحشت زده فرصت دهید تا آرامش خود را باز یابد و سپس به كار كردن با او ادامه دهید . اگر حیوان متوجه حضور شما نشده باشد ممكن است ترسیده و در خطر صدمه دیدن قرار گیرید . باید سعی كنید با حالات و تغییرات سر ، گوشها و چشمهای اسب آشنا شوید. 


عوامل محیطی مانند رعد و برق ، باد و نزولات آسمانی بر چگونگی رفتار اسب اثر می گذارند . رفتار و واكنش اسبها در روزهایی كه هوا منقلب و متغیر است باروزهایی كه هواآرام است كاملاً متفاوت می باشد . اگر اسب را در یك اصطبل انفرادی یا حصار محدود ومحصور نمائید به راحتی به یك برنامه غذایی خاص خو می گیردواگراین عادت را از آن بگیرید رفتارش تغییرمیكند . 


اسبها به راحتی رفتارهای ناپسند را فرا می گیرند آنها حالات و رفتار یكدیگررا تقلیدمیكنند ثمره این تقلید اسبهای افساركش،لگدزن،گاز گیر و هواخوار است. می توان با درك صحیح روحیه وروان اسب و تربیت مناسب او از بروز این رفتارهای ناپسند و نامطلوب پیشگیری کرد. برای نزدیك شدن ، گرفتن و افسار كردن اسبی كه خوب تربیت شده است نیازی به مهار فیزیكی وجود ندارد. به جای آن می توانیدباتكیه برشرایط وحالات روانشناسانه كسب شده از سوی اسب از بدو تولد تا كنون اورا صدا بزنید و انتظار داشته باشیدكه توقف كند،آرام بایستد و به شما اجازه نزدیك شدن و افسار بستن را بدهد . بسیاری از سوار كاران دریافته اند شناخت حالات ، روحیات ، شخصیت ، رفتاراسبهادرشرایط مختلف بایكدیگرفرق میكندوهمانند ما انسانها خصوصیات روحی و روانی خاص خودرادارند. 



نتیجه... 


شمابه عنوان یك مالك،مربی،سواركارویامهتری ك اسب باشناخت حالات و خصوصیات واخلاق اسب خودمی توانیدبه بهترین نحواوراتربیت كرده واز اودر جهت اهداف خود استفاده كنید. درصورت شناخت رفتارهای اسب میتوان این موجودزیباوقدرتمندرادرورزش هایی مثل چوگان،كورس،پرش،استقامت،در ساژ ودرزمینه های تفریحی وآموزشی وتحقیقاتی وعلمی و بهبودصنعت پرورش ودرزمینه پزشكی استفاده نمود.حتی میتوان درجایگاه یكی ازبهترین دوستان انسان ،اسب راقرارداد. 
به بیان یكی از دوستان كه برای نخستین باراسب را از نزدیك مشاهده میكرد : 
اسب انسانی است كه قادر به سخنگویی نیست.