توضیح کلی
مارهای هاگنوز به خاطر تنوع رنگ های بدن و اندازه ای که رشد میکنند در این سال های اخیر به یکی از محبوب ترین خزندگان خانگی نزد دوستداران این دسته از جانداران تبدیل شده اند. آنها معمولا به عنوان غذا از دوزیستان کوچک تغذیه میکنند اما میتوانند در محیط اسارت به سادگی به خوردن موش عادت کنند. درصورتی که شرایط مناسبی از جمله دما، محفظه و بستر مناسب برای این مارها فراهم کنید آنها به سادگی در اسارت تکثیر میشوند و میتوانید سال های خوبی را در کنار آنها بگذرانید. این مارها به دلیل داشت خلق و خوی آرام و بی آزارشان به گزینه ای مناسب برای نگهداری به عنوان خزنده خانگی تبدیل شده اند و همین خصوصیات آنها باعث میشود که انتخاب مناسبی برای افرادی باشند که از نظر حرفه ای در سطوح میانی قرار دارند. (پایین تر از حرفه ای ها و بالاتر از مبتدیان)
نیازهای اساسی
مارهای هاگنوز شرقی ساکن مناطق معتدل آمریکای شمالی هستند که در زمستان معمولا دمای آنها فقط کمی پایین تر از صفر است و در تابستان دمایی در حدود ۳۷ درجه سانتیگراد و گاهی بالاتر دارند. درمقابل این تغییرات دمایی، آنها میتوانند حتی در گستره دمایی بیشتر از این نیز زندگی کرده و سالم بمانند.
«هترودون» ها (heterodon) (منظور تمامی گونه های مارهای هاگنوز است) معروف به این هستند که میتوانند به سادگی با محیط اسارت و شخصی که از آنان نگهداری میکند خو بگیرند و تکثیر کردن آنها در اسارت کاری ساده است. هاگنوزهای شرقی(Heterodon platirhinos) دومین مار محبوب از این خانواده است که به عنوان حیوان خانگی نگهداری میشود. این مارها که بزرگترین هترودون های آمریکای شمالی به شمار میروند در سال های اخیر با تنوعی که پرورش دهندگان در رنگ ها و طرح های آنان ایجاد کرده اند به شدت مورد استقبال خریداران قرار گرفته اند، به شکلی که هر ساله رنگ ها و طرح های جدیدی از آنها توسط پرورش دهندگان به نمایشگاه ها و فروشگاه ها وارد میشود. تنها عامل بازدارنده برای خریداران در نگهداری از این مارها، تمایل شدید آنان به دوزیستان است. همانطور که در ادامه خواهید دید، حتی این مورد ممکن است شما را از نگهداری کردن از این مارهای زیبا و دوست داشتنی منصرف کند.
محفظه محل زندگی
درواقع هر نوع محفظه ای که برای مارهایی نظیر شاه مار و مار ذرت مناسب باشد، برای مارهای هاگنوز نیز مناسب خواهد بود. دامنه وسیعی از محفظه های مختلف از جمله تانک های شیشه ای، تاپرورها (Tupperware)، نئودشا و … همگی از مواردی هستند که حتی بسیاری از پرورش دهندگان توانسته اند تجربیات موفقی با آنها به دست آورند. تنها مشکلی که در استفاده از تانک های شیشه ای وجود دارد این است که هوای گرمی که به وسیله وسایل گرماده در تانک ایجاد میشود، از قسمت بالایی محفظه، خارج میشود. البته این نکته نیز ناگفته نماند که تانک های شیشه ای میتوانند به خوبی رطوبت مناسب برای محیط را حفظ کنند.
یکی از مواردی که در مناسب بودن محفظه برای مار هاگنوز موثر است این است که بستری با عمق نسبتا زیاد و از جنس نرم برای او فراهم کنید. هاگنوزهای شرقی بیشتر زمان خود را بر روی سطح زمین و به دنبال یافتن غذا سپری میکنند. گونه ی «هترودون پلاتیرینوس»(Heterodon platirhinos) در زندگی کردن در محفظه هایی با بسترهای عمیق که امکان حفاری در آنها وجود داشته باشد، تطابق بهتری پیدا میکنند. اگر بستر مناسبی برای مارهای هاگنوز انتخاب کرده باشید آنها علاقه خاصی به حفاری و ایجاد تونل در آن نشان خواهند داد. بهترین گزینه ها به عنوان بستر، کود درخت سرو، پوست درخت صنوبر (بدون گرد وخاک) و توصیه شخصی من، بسترهای آماده فروشی هستند. توجه داشته باشید که هرگز نباید به عنوان بستر از موادی مانند چوب یا پوست یا کود درخت صدر و درختان سرخ، خاک گلدان و نخاله ها و زباله ها استفاده کنید. اینگونه مواد میتوانند سبب ایجاد عفونت های تنفسی شدیدی در مارها شوند.
یکی از ضروریات این است که بستر را همواره خشک و تمیز نگه دارید تا امکان بروز و شیوع باکتری ها و قارچ ها به حداقل ممکن برسد. زمانی که شما بستر را به تازگی تعویض کرده باشید بسیار محتمل است که مار شما دچار کم آبی (dehydrate) شود که برای برطرف کردن این مورد باید همواره یک ظرف آب تمیز و تازه در اختیار او قرار دهید. ظرف آبی که در اختیار مار میگذارید باید به حد کافی بزرگ باشد تا مار بتواند در صورت نیاز، به طور کامل بدن خود را در آن بخیساند. برخی از مارها ممکن است نتوانند آبی را که در ظرفی به شکل ثابت قرار دارد تشخیص دهند بنابراین در این حالت باید از سیستم قطره چکان برای آنها استفاده کنید یا هر روز با آبپاش، آب مورد نیاز محیط را فراهم کنید.
قرار دادن محلی برای پنهان شدن نیز توصیه شده است که البته درصورتی که بستر مناسب و قابل حفری را تهیه کرده باشید دیگر نیازی به قرار دادن محل پنهان شدن نیست. میتوانید از قطعه ای به شکل تونل که در محفظه قرار میگیرد و به صورت کشیده و ممتد باشد برای پنهان شدن مار استفاده کنید. مارهای هاگنوز زمانی که با محیط خود در ارتباط مستقیم باشند احساس آرامش و امنیت بیشتری میکنند، بنابراین داشتن یک محل برای مخفی شدن میتواند کمک شایان ذکری به آنان باشد. به همین منظور میتوانید محل پنهان شدن آنها را طوری طراحی کنید که دارای فضای بزرگی نباشد و به راحتی با محیط اطراف تعامل داشته باشند.
دما
دمای مورد نیاز برای مارهای هاگنوز در مدت روز بین ۲۱ تا ۲۶ درجه سانتیگراد است و در مدت شب میتوانید این دما را تا حدود ۱۶ درجه سانتیگراد برسانید. (البته توصیه بر این است که دماهای بالاتری را ایجاد کنید) ضمنا دمای منطقه آفتاب گرفتن برای مارهای هاگنوز در حدود ۳۲ درجه سانتیگراد است. این منطقه (که فقط باید در یک قسمت از محفظه چنین دمایی را ایجاد کنید) به مار شما کمک میکند که دمای بدن خود را در صورت نیاز بالاتر ببرد. تحقیقات نشان داده است که نورهای UVB و UVA در سلامت مارها موثر هستند. بهترین انتخاب این است که یک طیف نوری تابشی کامل، مطابق با زمان بندی روزانه تابش برای مار خود فراهم کنید.
مارهایی مانند هاگنوزها تمایل به تماس با سطوح گرم دارند و گرمای مورد نیاز بدن را از طریق نور خورشید دریافت میکنند. برای آنکه بتواند طیف کامل گرمایی ایجاد کنید، پدهای حرارتی (دستگاهی مانند تشکچه های برقی) که در کف محفظه قرار میگیرند میتوانند در یک سمت از محفظه قرار داده شوند تا محل زندگی مار دارای دو بخش خنک و گرم شود. ضمنا ایده خوبی است که این پدهای حرارتی را به یک زمان سنج متصل کنید تا دما را در طول شب نیز به طور مناسبی تنظیم کند. دمای مناسب محفظه به مار در مواردی مانند هضم بهتر و کامل غذا، مبارزه با بیماری ها، رشد کامل و صحیح و رشد هورمونی، کمک میکند.
نکته ای در خصوص صخره های داغ – هرگز از این صخره ها برای مارهای هاگنوز استفاده نکنید. این صخره ها باعث ایجاد صدمات و سوختگی های شدیدی در مارها میشود. پوست حساس مارها توانایی تحمل دمایی را که این صخره ها تولید میکنند ندارد. به دلیل اینکه مارهای هاگنوز بیشتر سعی در گرم کردن خود از طریق تماس با سطوح گرم دارند و در زمانی که نیاز به گرما دارند صدمات حاصل از آن را حس نمیکنند، بنابراین احتمال زیادی دارد که در مدت زمان کوتاهی به شدت بدن خود را دچار سوختگی های شدید کنند. درمقابل میتوانید از پد های حرارتی استفاده کنید که به سادگی میتوانید از طریق آنها دمای محفظه را به خوبی کنترل کنید و ضمنا برای مارتان دارای ایمنی بیشتری نیز هستند.
شبیه سازی زمانی
مارهای هاگنوز همانند تمام حیوانات دیگر نیازمند به قرار گرفتن در یک چرخه طبیعی هستند که از نظر زمان روشنایی و خاموشی، با طبیعت منطبق باشد. شبیه سازی به شکل ۱۲ ساعت روشنایی و ۱۲ ساعت خاموشی میتواند موثر باشد اما هرچه این چرخه، به حالت طبیعی نزدیکتر باشد امکان موفقیت شما در نگهداری و نیز تکثیر این مارها را افزایش خواهد داد. مسلما هرچه بیشتر که بتوانید مدل شبیه سازی خود را به طبیعت نزدیک کنید محیط مناسب تری برای مار خود فراهم کرده اید که هر تغییر جزئی را میتواند شامل شود.
حالت ایده آل اینچنین است که شما بتوانید تمامی موارد از جمله نور، دما و رطوبت را به توجه به محیط طبیعی زندگی مارهای هاگنوز، شبیه سازی کنید.
رطوبت
رطوبت مورد نیاز مارهای هاگنوز شرقی نسبت به هم نوعان غربی آنها بالاتر است. رطوبت۴۰ % الی ۵۰ % میتواند برای آنان کاملا مناسب باشد. به تازگی محفظه هایی برای نگهداری از مارها طراحی شده است که برای تامین رطوبت مورد نیاز، جریان هوای مناسب را از تانک میگیرد. تامین این رطوبت کار ساده ای است که میتوانید به وسیله قرار دادن یک ظرف آب در محفظه، این کار را انجام دهید. درصورتی که برای تامین رطوبت، سعی در کم کردم تهویه مناسب داشته باشید، ممکن است منجر به ایجاد مشکلات تنفسی و حتی باکتریایی و انگلی در مار شود. از این رو بهتر است از جعبه های رطوبتی (Humidity Box) برای ایجاد رطوبت استفاده کنید.
جعبه رطوبتی درواقع جعبه ای است که معمولا از جنس پلاستیک است و نیمی از آن به وسیله خزه اسفاگنوم پر شده است و دارای سوراخی است که مار بتواند به سادگی از آن عبور کرده و وارد جعبه شود. باید همواره خزه های داخل جعبه را مرطوب کنید و این کار را به محض تبخیر شدن آب های جعبه انجام دهید. این جعبه میتواند از چند جهت برای مار مفید باشد :
اول اینکه به مار اجازه میدهد بسته به نیازش، بین قسمت خشک و مرطوب در محفظه حق انتخاب و حرکت داشته باشد.
دوم اینکه محلی مناسب برای زمان پوست اندازی مار فراهم میکند، زیرا در این دوره، مارها نیاز به رطوبت بیشتری دارند.
سوم اینکه میتوان به این روش محل مشخصی برای اجتماع باکتری ها و انگل ها ساخت که به سادگی قابل کنترل و دفع باشد.
به این شکل میتوانید به سادگی تمام انگل ها و باکتری ها را به صورت یکجا از محفظه خارج کنید و محفظه را به سادگی پاکسازی کنید
غذادهی
هاگنوزهای شرقی بالغ، معمولا در طبیعت به طور خاص از دوزیستان تغذیه میکنند. همچنین گزارش هایی از خورده شدن سوسمارها، حشرات، عنکبوت ها و هزارپایان به وسیله آنان نیز رسیده است. البته این مارها در اسارت میتوانند در شرایط دمایی مناسب، حتی غذاهایی سخت مانند موش های از پیش کشته شده را نیز بخورند اما درصورتی که همیشه از همین رژیم استفاده کنند ممکن است درنهایت منجر به چاقی بیش از حد مبتلا شوند. سمندرهای «پلتودونوتید» (Plethodontid)، وزغ ها و قورباغه ها میتوانند به تدریج به رژیم غذایی این مارها افزوده شوند.
غذادهی به بچه هاگنوزها را تا سن شش ماهگی میتوانید با وزغ های کوچک و بچه موش های صورتی شروع کنید، به شکلی که در هر هفته بین ۱ الی ۲ عدد طعمه به آنها بدهید. به تدریج با رشد مار، میتوانید از طعمه های بزرگتری برای او استفاده کنید. یک هاگنوز بالغ، باید در هر ۷ الی ۱۰ روز، ۲ الی ۳ عدد موش با اندازه متوسط تا بزرگ را بخورد.
بهترین شیوه برای قرار دادن موش ها در اختیار مار، این است که موش های از قبل کشته شده باشند. دلیل این امر، اینچنین عنوان شده است :
برخی از مارها تمایلی ندارند که فورا به طعمه حمله کنند و این ممکن است جونده را تحریک به حمله به مار کند و صدمات جدی به مار وارد شود. ضمنا امکان دارد که موش بتواند در هنگامی که مار قسمت میانی بدن او را میگیرد، به وسیله دندان های تیز خود، مار را گاز گرفته و زخمی کند. دلیل دیگر نیز این است که دادن طعمه های زنده به مار، اساسا عملی اخلاقی تر و انسانی تر از دادن طعمه های زنده است.
اساسا توصیه میکنیم که برای غذا دادن به مار خود، از موش های از پیش کشته شده که منجمد شده باشند استفاده کنید و پیش از دادن آن به مار، اجازه دهید تا کاملا از حالت انجماد خارج شود. خوردن موش ها (و دوزیستان) یخ زده، خطر انتقال انگل ها را به بدن مار کاهش میدهد. پیش از اینکه طعمه را در اختیار مار قرار دهید، اطمینان حاصل کنید که کاملا از حالت یخ زده خارج شده باشد در غیر این صورت میتواند عواقبی مانند مشکلات معده و گوارش و حتی در نهایت مرگ را به دنبال داشته باشد. ضمنا پیش از قرار دادن طعمه ها در کنار مار، مطمئن شوید که دمای قسمتی از بدن طعمه که مار آن را میگیرد (قسمت شکم) با دمای محیط یکسان باشد.
میتوانید از یک انبر برای تعارف کردن غذا به مارتان استفاده کنید (نکته مهم : هرگز موش های یخ زده را در مایکروویو، از حالت انجماد خارج نکنید.) و از یک محفظه دیگر برای غذا دادن به مار استفاده کنید. (محفظه ای به جز محل زندگی مار) همواره قبل و بعد از غذا دادن به مار، دستتان را کاملا بشویید. یکی از دلایل این کار این است که اگر این کار را انجام ندهید مارهای هاگنوز ممکن است دست شما را با طعمه اشتباه بگیرند.
برای غذا دادن به مارهای جوان میتوانید بچه موش های صورتی را به بوی قورباغه یا وزغ، آغشته کنید. البته به طور کلی مارهای هاگنوز شرقی، به راحتی از موش هایی که به بوی قورباغه نیز آغشته نباشند تغذیه میکنند. بچه موش ها را میتوانید به وسیله مالش با غدد ترشح قورباغه یا مالش با محل دفع ادرار وزغ ها، به بوی این حیوانات آغشته کرده و در اختیار مار هاگنوز قرار دهید که معمولا در این حالت به سادگی، غذا را میپذیرند.
اخطار :
برای این کار فقط از قورباغه های «بوفانید» (Bufonid) استفاده کنید و استفاده قورباغه ها و وزغ های دیگر (نظیر قورباغه های آتشین و قورباغه های دارت) میتواند منجر به صدمه زدن به مار یا مرگ او شود. همچنین گزارشاتی از خورده شدن سمندرها به وسیله مارهای هاگنوز وجود داشته است. همچنین مطلع باشید که خانواده «آمبیستومیدها» (Ambystomid) برای مارهای هاگنوز، سمی به شمار میروند و هرگز نباید به عنوان طعمه استفاده شوند.
درصورتی که بچه هاگنوز شما از خوردن سوسمارها یا دوزیستانی که در اختیارش میگذارید خودداری کرد، میتوانید مغز موش را از میان به دو نیم کنید و با این کار او را تحریک به خوردن کنید. معمولا این روش، تمام مارها را راغب به غذا خوردن میکند. بسته به شرایط میتوانید مارهای جوان را برای غذا خوردن، در یک محفظه کوچک نسبتا تاریک و در محلی ساکت و آرام قرار دهید.
قورباغه ها و وزغ هایی که برای معطر کردن بچه موش ها از آنان استفاده میکنید باید به حالت آبکی باشند. از هر قورباغه یا وزغی که برای این کار استفاده میکنید باید این شرایط را داشته باشد و استفاده از آن را تا زمانی میتوانید ادامه دهید که مار را تحریک به خوردن موش نماید و در صورتی که دیگر مار به وسیله بوی این قورباغه (یا وزغ) به سمت غذا کشیده نشد، باید آن را کنار بگذارید. همواره برای اینکار به صورت چرخشی، از چندین قورباغه یا وزغ استفاده کنید.
به عنوان آخرین گزینه، در صورتی که مار همچنان علاقه ای به غذا خوردن نشان نداد شما باید سیاست خود را تغییر داده و به زور به مارتان غذا بخورانید. این کار میتواند بالقوه خطرناک باشد اما اگر خودتان تمایلی به انجام این کار ندارید، باید انجام آن را به دامپزشک واگذار کنید.
استفاده مکمل های ویتامینی برای تامین انرژی مورد نیاز این مارها ضروری است. برای یک هاگنوز جوان مقدار ۵ سی سی از این مکمل ها که میتواند در کنار یک پای موش یا پای قورباغه قرار گیرد، میتواند حجم مناسبی برای هر وعده باشد. ضمنا به یاد داشته باشید که هرگز نباید از موچین یا انبر برای باز کردن دهان مار استفاده کنید زیرا میتواند منجر به ایجاد جرح و صدمات جدی در دهان یا آرواره مار شود. به جای آن میتوانید از یک خلال دندان مسطح و صاف برای باز کردن دهان حیوان و نیز از یک سرنگ (بدون سوزن) که به اندازه کافی در دهان او فرو برده باشید برای ریختن مکمل به درون معده مار استفاده کنید.
از دیگر روش های غذادهی اجباری به مارها این است که آن را به شکل تلمبه زدن یا به شکل داغ شده وارد معده مار کنید.
اگر بخواهید به یک مار بالغ به زور غذا بدهید نیاز به دو نفر برای این کار است. ابتدا باید طعمه را کاملا به پودرهای مکمل آغشته کنید، سپس آن را با یک چنگال چوبی نگاه دارید. دهان مار را با دقت و با احترام کامل باز کنید. در این مرحله، طعمه را به آهستگی در قسمت جلوی دهان مار قرار دهید و کاملا دقت کنید که در این مرحله مار را زخمی نکنید. سپس به آرامی طعمه را به سمت پایین و در سیستم گوارش مار هدایت کنید. معمولا در طول این فرایند، مار مقاومتی نکرده و اقدام به پایین دادن طعمه خواهد کرد، در غیر این صورت باید همچنان به فرو بردن طعمه در دهان مار ادامه دهید و از بیرون بدن مار، به آرامی و با احتیاط کامل طعمه را جلو ببرید. اگر احساس کردید که قادر به پایین بردن طعمه در دهان مار نیستید، هرگز سعی در انجام این کار با زور نکنید زیرا تنها نتیجه این کار، بالا آوردن غذا توسط مار یا ایجاد جراحت های جدی و مهلک در مار است.
البته تمامی صاحبان مارها مطلع هستند که مشکل اصلی مارها در اسارت درخصوص غذا خوردن این است که در پذیرفتن غذا مقاومت میکنند در حالی که در طبیعت بر اثر نرسیدن غذا، پژمرده شده و می میرند. در اسارت ممکن است شما مجبور باشید برای مدتی طولانی، (چندین سال) به مار خود به زور غذا بخورانید. در پایان شما باید با در نظر گرفتن محاسن و معایب نگهداری از مارها، تصمیم خود را در خصوص گرفتن یا نگرفتن مار بگیرید.
خواب زمستانی
خصوصیتی در تمام مارهای هاگنوز شرقی وجود دارد که در طول فصل زمستان به زندگی زیر زمینی و بدون فعالیت روی می آورند تا انرژی خود را بازیابند و برای فصل جفتگیری آماده و مهیا شوند. در این مقطع مارهای هاگنوز در مناطق شمالی به زندگی بدون حرکتی در زیر زمین گرایش پیدا میکنند که موجب آمادگی آنها برای جفتگیری در انتهای این دوره خواهد شد. در این زمان آنها به کمترین حد تحرک خود میرسند اما به حالت غش کرده و بی هوش در نخواهند آمد.
برای اینکه مارهای هاگنوز شرقی به خواب زمستانی فرو روند باید در ابتدا برای مدت یک ماه آنها را به خوبی و با حجم زیادی از طعمه، تغذیه کنید. این کار او را آماده میکند تا بتواند برای مدت ۲ یا ۳ ماه که به غذا دسترسی نخواهد داشت در برابر گرسنگی ایستادگی کند. پس از اینکه مار عمل دفع را انجام داد برای دو هفته به او غذا ندهید تا روده و شکم او به کلی خالی شود. حتی اگر مقدار کمی از غذا در روده یا معده مار باقی مانده باشد میتواند منجر به فاسد شدن آن و در نهایت مرگ مار شود.
ایجاد دمای مناسب برای خواب زمستانی مارها امری لازم و کاملا ضروری است. اگر در این زمان دما بالا باشد موجب فعال شدن باکتری ها و انگل ها خواهد شد. از زمانی که مار وارد مرحله خواب زمستانی میشود سیستم دفاعی بدن او به شدت ضعیف شده و به کمترین حالت عملکرد خوب میرسد و مار در این مرحله میتواند به شدت تحت تاثیر عوامل خارجی (مانند انگل و باکتری) قرار میگیرد که در حالت عادی به سادگی با آنها مقابله میکند. ضمنا اگر دما در این مدت بیش از حد سرد باشد مار قادر به خارج شدن از حالت سستی و بازگشت به حالت عادی نخواهد بود.
دمای توصیه شده برای دوره خواب زمستانی مارهای هاگنوز شرقی (بسته به منطقه یافت شدن آنها) بین ۴ الی ۱۳ درجه سانتیگراد است. برخی از صاحبان مارها پیشنهاد میدهند که دما را در مقاطعی حتی بیش از این هم پایین بیاورید اما نتایج تحقیقات اخیر نشان داده است که این کار میتواند باعث ایجاد عفونت های تنفسی در مار و تضعیف سیستم دفاعی بدن او شود. به جای اینکار بهتر است که پیش از فرو رفتن مار به خواب زمستانی، از خالی بودن سیستم گوارش او اطمینان حاصل کنید و دمای مناسبی را برای این مدت در یک محفظه خاص برای او ایجاد کنید.
برای مدت خواب زمستانی میتوانید از یک جعبه استیروفوم معمولی (Styrofoam) (جعبه های یونولیتی مخصوص حمل بستنی و …) یا تاپرورهای حمل غذا یا محفظه های معمولی مارها استفاده کنید. از یک بستر مناسب مانند روزنامه یا بسترهای تجاری مخصوص مارها برای کف محفظه استفاده کنید. همچنین جعبه کوچکی برای پنهان شدن و یک ظرف آب که همیشه حاوی آب تازه باشد باید در دسترس مار قرار دهید. به خاطر داشته باشید که مارها در طول دوره خواب زمستانی به دنبال آب خواهند گشت و به آن نیاز خواهند داشت. از زمانی که شما آماده سازی های لازم را برای فراهم کردن چنین محیطی انجام دهید و آن را مطابق با شرایط و زمان بدنی طبیعت و محیط قرار دهید، مار شما آماده وارد شدن به مرحله خواب زمستانی خواهد بود.
مترجم : محمد مسعود کشوری
منبع : hognose.com
The underlying connection was closed: Could not establish trust relationship for the SSL/TLS secure channel.