عوامل بيماريزاي مختلفي خرگوشها را درگير و مبتلا مي‌كند كه در ذيل به ذكر مهمترين آنها پرداخته مي‌شود .
پاستورلوز (Pasteurellosis)
مهمترين عامل باكتريايي بيماريزا در خرگوشها پاستورلامولتوسيدا مي‌باشد. عفونت ناشي از اين باكتري ممكن است بصورت التهاب مخاط بيني، پنوموني، التهام گوش مياني، التهاب مخاط چشم، آبسه و عفونتهاي دستگاه تناسلي، ديده شود .
متعاقب ابتلا به اين بيماري ظاهرآ ايمني ضعيفي ايجاد مي‌گردد كه باعث مي‌شود خيلي از خرگوشها بصورت حامل (Carrier) باقي مانده و باعث بقاي بيماري در محيط و ابتلاي ساير خرگوشها گردند .
توصيه مي‌شود به محض مشاهده علائم فوق جهت تشخيص و درمان بيماري خرگوش خود، به دامپزشك مراجع كنيد. وي توضيح خواهد داد كه آنتي‌بيوتيكها معمولا بيماري را به ظاهر رفع و يا شدت آنرا كاهش مي‌دهند، ولي بيماري ممكن است متعاقب يك فشار محيطي يا استرس، دوباره عود كند .
پنوموني (Pneumonia)
در هر سني ممكن است حيوان را درگير كند . حيوان مبتلا علايمي چون تب ((C)40 كاهش اشتها، التهاب مخاط بيني (ابتدا با تشرح سروزي چشمها و بيني شروع شده و سپس اين ترشحات بصورت چركي و خشك شده بر روي بيني مشاهده مي‌شوند)، تنگي نفس، عطسه و سفه از خود نشان مي‌دهد .
توصيه مي‌كنيم به محض مشاهده علائم فوق به دامپزشك مراجعه كنيد. در صورتيكه يكي از خرگوشهايتان مرده باشد، لاشه خرگوش مرده را هر چه سريعتر به دامپزشكتان برسانيد چرا كه مشاهده كالبدگشايي كمك زيادي به وي در تشخيص صحيح بيماري كرده و سياست درماني مناسبي براي ساير خرگوشهاي مبتلا، پايه‌گذاري خواهد كرد .
آنتروتوكسمي
عامل بيماري Clostridium spiroform مي‌باشد. بيماري بصورت اسهال آبكي ناگهاني ديده مي‌شود كه عمدتآ بچه خرگوشهاي 2 ـ 1 ماهه را درگير مي‌كند. در اكثر مواقع، خرگوش در شب سالم به نظر مي‌رسد و آنگاه در روز بعد مرده يافت مي‌شود. به منظور پيشگيري از بيماري رعايت نكات زير حائز اهميت است. غذا مي‌بايست كيفيت خوب و فيبر بالا داشته باشد، تغيير ناگهاني در جيره صورت نگيرد و هرگونه تغيير بتدريج و در طي يك هفته انجام پذيرد. بچه خرگوشها زود از شير گرفته نشوند و غذا از 3 ـ 2 هفتگي در اختيار آنها گذاشته شود. در اين مورد نيز لاشه خرگوش مرده به تشخيص توسط دامپزشك كمك خواهد نمود. بعلت سير سريع بيماري، درمان با آنتي‌بيوتيكها چندان رضايت‌بخش نيست .
بيماري Tyzzer
اين بيماري توسط Bacillus piliformis در بسياري از گونه‌هاي حيواين نظير خرگوش، همستر، موش و گربه ايجاد مي‌گردد. بيماري با اسهال آبكي و مرگ سريع طي يك تا دو روز مشخص مي‌گردد. گاهي اوقات تمام بچه خرگوشهاي يك مادر را درگير مي‌كند. بيماري معمولا در سنين 3 ـ 5/1 ماهگي ديده مي‌شود و مرگ و مير ممكن است تا %50 برسد. اين باسيل گرم منفي بعنوان يك جرم داخل سلولي در سلولهاي كبد و اپيتليوم سكوم مطرح مي‌باشد. با توجه به اينكه حالت فعال (Vegetativr) باكتري در محيط ناپايدار مي‌باشد، احتمال مي‌رود بيماري با خوردن اسپورهاي باكتري منتقل شود.ا نتقال از طريق جفت نيز ممكن است انجام پذيرد. علايم كالبدگشايي نظير ضخيم شدن ديواره سكوم، خونريزيهاي نقطه‌اي بر روي آن و نقاط نكروزه سفيد رنگ به قطر 2 ميلي‌متر بر روي كبد به تشخيص بيماري توسط دامپزشك كمك خواهد نمود. وي به شما خواهد گفت كه درمان بيماري چندان موفقيت‌آميز نيست، بدليل اينكه جرم داخل سلولي است و مقابله با آن مشكل است .
ميكسوماتوز (Myxomatasis)
عامل بيماري ويروس Myxoma از خانواده Poxviridae مي‌باشد. عمده‌ترين راههاي انتقال آن توسط بندپايان، كك‌ها و هوا مي‌باشد. جنس Sylvilagus منبع طبيعي ويروس مي‌باشد. از اين رو اين حيوانات به اين ويروس نسبتآ مقاومند، اما خرگوشهاي آزمايشگاهي (Oryctolaus cuniculus) ، شديدآ به بيماري مبتلا شده و مرگ و مير بالايي در جمعيت آنها رخ مي‌دهد .
خرگوش در حالت فوق حاد بيماري در ظرف يك هفته تلف مي‌شود و قبل از مرگ حيوان بيحال و پلكهاي آن متورم مي‌گردد. در حالت حاد، پس از گذشت يك هفته چشمها بي‌رمق شده و تورم و در اطراف دهان، سوراخهاي بيني، مجاري تناسلي و مقعد ديده مي‌شود. در خرگوشهايي كه زنده مي‌مانند، پس از گذشت 10 روز از آغاز بيماري، تورم چركي پلك و ملتحمه و التهاب در قاعده گوش مشاهده مي‌گردد . ممكن است ندولهايي در روي سر، پاها و گوشها ديده شود. در حالت حاد معمولا پس از گذشت 11 روز از آلودگي به ويروس، حيو ان تلف مي‌شود. بهتر است به دامپزشك مراجعه كنيد تا بيماري را با مشاهده علايم كلينيكي و آسيب‌شناسي تشخيص دهد .
در نواحي كه بيماري بومي است، كنترل ناقلين باعث كنترل بيماري مي‌گردد. خرگوشهاي تازه وارد مي‌بايست در محلي به دور از حشرات به مدت 2 هفته قرنطينه گردند. براي ايجاد ايمني از يك واكسن زنده تخفيف حدت يافته استفاده مي‌شود كه حدود 9 ماه ايمني مي‌دهد .
بيماري هموراژيك ويروسی(Viral hemorrhagic disease VHd )
بيماري حاد و بسيار مسري مي‌باشد. اعتقاد بر اين است كه عامل بيماري عضو خانواده ويروسهاي پاروا مي‌باشد. انتقال ويروس بوسيله ذرات معلق (aerosol) و ساير ترشحات حيوان صورت مي‌گيرد. انتقال مكانيكي آن توسط وسايل، انسان، جوندگان و محصولات جنسي خرگوش نيز حائز اهميت است. بچه خرگوشهاي زير 2 ماه مقاوم بوده و بيماري معمولا در خرگوشهاي شيروار و آبستن ديده مي‌شود . دوره كمون بيماري 72 ـ 24 ساعت بوده، خرگوش ناگهان مرده يافت مي‌شود و علائمي قبل از آن مشاهده نمي‌گردد. در مواردي كه دوره بيماري طولاين مي‌گردد، تنگي نفس و پرخوني از جمله علايمي است كه قابل رؤيت است. واگيري بيماري ممكن است تا %80 هم برسد و ميزان مرگ و مير هم حدود %90 ـ 80 مي‌باشد. با ديدن علائمي چون ناراحتي تنفسي، مرگ و مير بالا و گسترش سريع بيماري مي‌توان به آن مظنون شد. علائمي كه در كالبدگشايي مشاهده مي‌شوند (پرخوني ريه‌ها و كبد، ناي مملو از كف خون‌آلود و يا غير خون‌آلود، خونريزي در تيموس، پرخوني ضعيف تا مشخص و التهاب كليه‌ها، طحال و كبد) به تشخيص صحيح بيماري بوسيله دامپزشك كمك خواهد نمود .
گلوله‌هاي مو داخل معده (Gastric hair ball)
تا قبل از اين تصور مي‌شد كه بيماري گلوله‌هاي مو داخل معده، خود يك بيماري اوليه است، اما بعدها مشخص گرديد كه اين بيماري يك چهره از بيماري ديگر، بوده و در و اقع ثانويه مي‌باشد. بطور طبيعي خرگوشها به وفور خود را ليسيده و تميز مي‌كنند كه در نتيجه اين امر مقدار زيادي مو وارد دستگاه گوارش مي‌گردد. حال اگر به هر علتي، حركات دستگاه گواش كاهش يابد گلوله‌هاي مو در داخل معده تجمع خواهند كرد. از عوامل مستعدكننده اين بيماري مي‌توان به استرس (مثل استرس جايگاه كوچك، استرس نزديك زايمان) درد (مثل بدفرمي دندانها و طويل شدن ريشه دندانها كه ايجاد درد مي‌نمايند) و ترس اشاره نمود. علايم قابل توجهي در اين بيماري مانند بي‌اشتهايي، كاهش مصرف آب، كاهش مزمن وزن، افسردگي ناشي از كاهش سطح انرژي بدليل عدم اخذ و عدم مشاهده پلتهاي مدفوع به مدت 2 ـ 1 ديده مي‌شود. توصيه مي‌كنيم به محض مشاهده علائم فوق به دامپزشك مراجعه كنيد. وي در وهله اول با مشاهده علايم باليني و تاريخچه حيوان به بيماري مشكوك و سپس به منظور تأييد تشخيص، از راديوگرافي استفاده خواهد كرد
با تشکر از دکتر صدقانی